Okul Müdürlerinin Akış Deneyimi Yaşama Durumlarının İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 3 - Türkiye Cumhuriyeti 100.Yıl Özel Sayısı, 976 - 998, 29.10.2023

Onur Erdoğan , Ferudun Sezgin , Derya Koçak

https://doi.org/10.38151/akef.2023.95

Öz

Okul müdürlerinin okul ortamında yaşadıkları akış deneyimlerini incelemeyi amaçlayan bu çalışma fenomenoloji deseninde tasarlanmıştır. Araştırmanın katılımcılarını ölçüt örnekleme yöntemiyle belirlenen 12 okul müdürü oluşturmuştur. Çalışmada veriler yarı yapılandırılmış görüşme formları aracılığıyla yüz yüze toplanmış ve betimsel analiz yöntemiyle çözümlenmiştir. Okul müdürleri kendilerini özgün kılan özellik olarak en çok iletişim becerilerine ve eğitim anlayışlarına dönük olarak en çok kültüre işaret etmiştir. Okul müdürleri günlük rutin işlerinin okul, denetim ve kontrol, bürokratik süreçler, aileler ve çevre temalarında gerçekleştiğini belirtmiştir. Bununla birlikte okul müdürleri okulda yapılacak işlerin net olduğunu ve kararların ortak alındığını düşünmektedir. Okulda yapılan en anlamlı iş olarak okul müdürleri öğrencilerle yaptıkları işlere dikkat çekerken potansiyellerini kullanmalarına engel olan işler olarak bürokrasi, eğitim dışı işler, veliler, bütçe ve yapısal/sistemsel işlere dikkat çekmiştir. Katılımcıların tümü öğrencilerin dâhil olduğu işlerde zaman algısının kaybolduğunu belirtmiştir. Okul müdürleri zaman algısını kaybettikleri işleri keyifli, verimli ve kaliteli olarak nitelendirirken öğrencilerin de keyif aldıkları durumlarda zaman algısını kaybettiklerini ifade etmişlerdir. Okul müdürleri kontrol sahibi oldukları durumlarda olumlu duygular içinde olduklarına ve kontrol sahibi olmadıkları durumlarda ise olumsuz duygular yaşadıklarına vurgu yapmıştır. Katılımcılar hedeflerine ulaştıklarında ve öğrencilerin başarılı olduğu durumlarda özgüvenlerinin, özsaygılarının ve kendilerine olan inançlarının geliştiğini belirtmiştir. Okul müdürleri motivasyon kaynakları olarak içsel motivasyonun önemine dikkat çekmiş ve okulu daha anlamlı kılacak önerilerde bulunmuşlardır. Araştırma sonuçları alanyazın ve eğitim politikaları bağlamında tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Akış, Pozitif Psikoloji, Okul Müdürü, Zaman Algısı

Investigation of School Principals' Experiences of Flow Experience

Öz

This study, which aims to examine the flow experiences of school principals in the school environment, was designed in a phenomenological pattern. The participants consisted of 12 school principals determined by criterion sampling. In the study, data were collected face to face through semi-structured interview forms and analyzed using descriptive analysis. School principals pointed to the culture mostly in terms of communication skills and understanding of education as the feature that makes them unique. The school principals stated that their daily routine was carried out in school, supervision and control, bureaucratic processes, families, and the environment. However, school principals think that the work to be done at school is clear, and decisions are taken jointly. While the principals drew attention to the work they do with the students as the most meaningful work done at school, they drew attention to bureaucracy, non-educational work, parents, budget, and structural/systemic work that prevent them from using their potential. All participants stated that the perception of time was lost in the works in which the students were involved. While the school principals describe the jobs in which they lose their time perception as enjoyable, productive, and high quality, they also stated that the students lose their time perception when they enjoy it. School principals emphasized that they have positive emotions when they have control and experience negative emotions when they do not. Participants stated that their self-confidence, self-esteem, and self-belief improved when they reached their goals and when students were successful. School principals drew attention to the importance of intrinsic motivation as motivation source and made suggestions to make the school more meaningful. The results of the research are discussed in the context of the literature and education policies.

Anahtar Kelimeler

Flow, Positive Psychology, School Principal, Perception Of Time

Kaynakça

• Ainley, M., Enger, L., & Kennedy, G. (2007). The elusive experience of ‘flow’: Qualitative and quantitative indicators. International Journal of Educational Research, 4(2), 109-121.
• Akça, F., & Yaman, B. (2009). Okul yöneticilerinin problem çözme davranışlarını etkileyen faktörleri incelemeye yönelik bir çalışma. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(3), 767-780.
• Aksu, A., & Baysal, A. (2005). İlköğretim okulu müdürlerinde tükenmişlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 41(41), 7-24.
• Arslan Ayazlar, R. (2015). Akış deneyiminin yamaç paraşütü deneyim doyumu ve yaşam doyumuna etkileri. Doktora Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Asakawa, K. (2010). Flow experience, culture, and well-being: How do autotelic Japanese college students feel, behave, and think in their daily lives? Journal of Happiness Studies, 11(2), 205-223.
• Aslan, H., & Karip, E. (2014). Okul müdürlerinin liderlik standartlarının geliştirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 20(3), 255-279.
• Aslanargun, E., & Bozkurt, S. (2012). Okul müdürlerinin okul yönetiminde karşılaştığı sorunlar. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 11(2), 349-368.
• Bakker, A. B. (2005). Flow among music teachers and their students: The crossover of peak experiences. Journal of Vocational Behavior, 66(1), 26-44.
• Bakker, A. B. (2008). The work-related flow inventory: Construction and initial validation of the WOLF. Journal of Vocational Behavior, 72(3), 400-414.
• Baloğlu, N. (2016). Okul müdürlerinin dağıtımcı liderlik davranışları ile kişilik özellikleri arasındaki ilişkiler. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(4), 1858-1866.
• Beldağ, A., & Yaylacı, A. (2015). Karar verme sürecinde okul yöneticileri ve değerler. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 165-176.
• Baytar, U., & Yükselen, C. (2018). Tüketicilerin çevrimiçi alışveriş kanallarındaki akış deneyimlerinin memnuniyet ve satın alma kararlarına etkisi, bilgi ve kanal kalitesinin rolü. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 19-35.
• Berg, B. L. (2001). Qualitative research methods for the social sciences (Fourth Edition). Needham Heights, MA: A Pearson Education Company.
• Bıyık, E. (2014). İlkokul/ortaokul müdürlerinin okul yönetiminde karşılaştıkları yönetsel sorunların belirlenmesi: Araklı örneği. Yüksek Lisans Tezi, Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bogler, R., & Somech, A. (2019). Psychological capital, team resources and organizational citizenship behavior. The Journal of Psychology, 153(8), 784-802.
• Buluç, B. (2013). Örgüt kültürü ve iklimi. S. Özdemir (Ed.), Eğitim yönetiminde kuram ve uygulama içinde (ss. 101-128). Ankara: Pegem.
• Bursalıoğlu, Z. (2015). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Ankara: Pegem.
• Büyükoğlu, H. (2015). Okul müdürlerinin okul içi akış deneyimlerinin incelenmesi. Doktora Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Creswell, J. W. (2009). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. California: Sage.
• Csikszentmihalyi, M. (1975). Beyond boredom and anxiety. San Francisco: Jossey-Bass.
• Csikszentmihalyi, M., & LeFevre, J. (1989). Optimal experience in work and leisure. Journal of Personality and Social Psychology, 56(5), 815-822.
• Csikszentmihalyi, M. (1990). Flow and the Foundations of Positive Psycholog e-book
• Csikszentmihalyi, M. (1999). If we are so rich, why aren't we happy?. American Psychologist, 54(10), 821-827.
• Csikszentmihalyi, M., & Larson, R. (2014). Flow and the foundations of positive psychology. Dordrecht: Springer.
• Csikszentmihalyi, M. (2017). Liderlik akış ve anlam yaratma. İstanbul: Okuyan Us.
• Csikszentmihalyi, M. (2018). Mutluluk bilimi akış. Ankara: Buzdağı.
• Custodero, L. A. (2002). Seeking challenge, finding skill: Flow experience and music education. Arts Education Policy Review, 103(3), 3-9.
• Çalık, T. (2003). Eğitimde değişimin yönetimi: Kavramsal bir çözümleme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 36(36), 536-557.
• Çağlar, A., Yakut, Ö., & Karadağ, E. (2005). İlköğretim okulu müdürlerinin öğretmenler tarafından algılanan kişilik özellikleri ve liderlik davranışları arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Ege Eğitim Dergisi, 6(1), 61-80.
• Çelikten, M. (2001). Okul yöneticilerinin problem çözme becerileri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 7(3), 297-309.
• Çelikten, M. (2003). Okul kültürünün şekillendirilmesinde müdürün rolleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(4). https://dergipark.org.tr/en/pub/tebd/issue/26130/275242 adresinden erişilmiştir.
• Çetin, Ş. (2019). Okul müdürlerinin karşılaştığı sorunlar: Nitel bir inceleme. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(4), 1637-1647.
• Çolak, İ., & Altınkurt, Y. (2017). Okul iklimi ile öğretmenlerin özerklik davranışları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 23(1), 33-71.
• Danehy, T. M. (2006). Do urban elementary school principals perceive that they experience flow? University of Hartford.
• Demirağ, B., & Çelik, M. (2019). Lider davranış özelliklerinin örgütsel bağlılık üzerindeki etkisi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(27), 1-21.
• Dönmez, B., Uğurlu, C. T., & Cömert, M. (2011). Gevşek yapılı sistemler olarak ilköğretim okullarında karar verme, liderlik ve çatışma: Nitel bir araştırma. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(1), 1-29.
• Engeser, S. (2012). Comments on Schiefele and Raabe (2011): Flow is a multifaceted experience defined by several components. Psychological Reports, 111(1), 24-26.
• Engeser, S., & Rheinberg, F. (2008). Flow, performance and moderators of challenge-skill balance. Motivation and Emotion, 32(3), 158-172.
• Erdem, B., Karademir, E., & Tezel, Ö. (2018). Ortaokulda görev yapan okul yöneticisi ve öğretmenlerin öğrenci merkezli eğitime ilişkin görüşleri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Eğitim Dergisi, 7(2), 100-120.
• Erol, F. (1995). Okul müdürlerinin görevlerini başarmada karşılaştıkları engeller (Burdur İli Örneği). Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 1(1), 63-71.
• Eryılmaz, A., & Mammadov, M. (2016). Development of the flow state scale in mathematic lesson/Matematik dersinde akış durumu ölçeğinin geliştirilmesi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 12(4), 870-890.
• Ettis, S. A. (2017). Examining the relationships between online store atmospheric color, flow experience and consumer behavior. Journal of Retailing and Consumer Services, 37, 43-55.
• Frase, L. E. (1998). An Examination of Teachers' Flow Experiences, Efficacy, and Instructional Leadership in Large Inner-City and Urban School Districts. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED421599.pdf adresinden erişilmiştir.
• Fullan, M., & Watson, N. (2000). School-based management: Reconceptualizing to improve learning outcomes. School Effectiveness and School Improvement, 11(4), 453-473.
• Guan, X. (2013). A study on flow theory and translation teaching in China's EFL class. Journal of Language Teaching & Research, 4(4), 785-790.
• Guo, Y. M., & Poole, M. S. (2009). Antecedents of flow in online shopping: A test of alternative models. Information Systems Journal, 19(4), 369-390.
• Gümüşeli, A. İ. (2001). Çağdaş okul müdürünün liderlik alanları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 28(28), 531-548.
• Hess, F. M., & Kelly, A. P. (2007). Learning to lead: what gets taught in principal-preparation programs 1. Teachers College Record, 109(1), 244-274.
• Hoy, W. K., & Tarter, C. J. (2011). Positive psychology and educational administration: An optimistic research agenda. Educational Administration Quarterly, 47(1), 427- 447.
• Hsu, C. L., & Lu, H. P. (2004). Why do people play on-line games? An extended TAM with social influences and flow experience. Information & Management, 41(7), 853-868.
• İşçi, C. (2016). Duyusal metaforik tanıtımın ön deneyim, reklam tutumu ve satın alma niyetine etkisi: Akış deneyimi yaklaşımı. Doktora Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Jackson, S. A., & Eklund, R. C. (2002). Assessing flow in physical activity: the flow state scale-2 and dispositional flow scale-2. Journal of Sport & Exercise Psychology, 24(2), 133-150.
• Jackson, S. A., & Marsh, H. W. (1996). Development and validation of a scale to measure optimal experience: The Flow State Scale. Journal of Sport and Exercise Psychology, 18(1), 17-35.
• Jackson, S. A., & Roberts, G. C. (1992). Positive performance states of athletes: Toward a conceptual understanding of peak performance. The Sport Psychologist, 6(2), 156-171.
• Kalay, A. (2013). Ritme dayalı müzik öğretim programının öğrencilerin akış deneyimleri, müzik dersi başarıları ve müzik dersine yönelik tutumları üzerindeki etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
• Karabatak, S. (2019). Okul yöneticilerinin beş faktör kişilik özellikleri ile yönetsel güçlülükleri arasındaki ilişki. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 1-17.
• Karatay, M., Günbey, M., & Taş, M. (2020). Öğretmen profesyonelliği ile öğretmen özerkliği arasındaki ilişki. Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 173-195.
• Karakütük, K., & Özbal, E. Ö. (2019). Eğitim yöneticilerinin yaşadıkları sorunlar ile sorun çözmede kullandıkları teknikler. Milli Eğitim Dergisi, 48(223), 33-60.
• Koufaris, M. (2002). Applying the technology acceptance model and flow theory to online consumer behavior. Information Systems Research, 13(2), 205-223.
• Kurz, N. M. (2006). The relationship between teachers’ sense of academic optimism and commitment to the profession. Doctoral dissertation, University of Ohio State, USA.
• Küçük, Z. A., & Polat, S. (2013). İlköğretim okul yöneticilerinin eğitime ve eğitimin amaçlarına ilişkin görüşleri. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 3(1), 239-255.
• Koşar, S., Sezgin, F., & Aslan, H. (2013). Okul müdürlerinin resmî görev tanımlarının dışında olduğunu düşündükleri işlere ilişkin görüşleri. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(1), 147-164.
• Kowal, J., & Fortier, M. S. (1999). Motivational determinants of flow: Contributions from self-determination theory. The Journal of Social Psychology, 139(3), 355-368.
• Liao, L. F. (2006). A flow theory perspective on learner motivation and behavior in distance education. Distance Education, 27(1), 45-62.
• Mannell, R. C., Zuzanek, J., & Larson, R. (1988). Leisure states and “flow” experiences: Testing perceived freedom and intrinsic motivation hypotheses. Journal of Leisure Research, 20(4), 289-304.
• Marston, H. R., Kroll, M., Fink, D., & Gschwind, Y. J. (2016). Flow experience of older adults using the iStoppFalls exergame. Games and Culture, 11(1-2), 201-222.
• Memişoğlu, S. P. (2003). Yeni liderlik yaklaşımları ışığında eğitim örgütlerinde lider yöneticilere duyulan gereksinim. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(5), 87-97.
• Moneta, G. B., & Csikszentmihalyi, M. (1996). The effect of perceived challenges and skills on the quality of subjective experience. Journal of Personality, 64(2), 275-310.
• Mulford, B. (2013). Successful school leadership for improved student outcomes: capacity building and synergy. International Journal of Educational Leadership and Management, 1(1), 7-32.
• Nacke, L. E., & Lindley, C. A. (2010). Affective ludology, flow and immersion in a first-person shooter: Measurement of player experience. Arxiv Preprint Arxiv. https://arxiv.org/abs/1004.0248 adresinden erişilmiştir.
• Novak, T. P., Hoffman, D. L., & Yung, Y. F. (2000). Measuring the customer experience in online environments: A structural modeling approach. Marketing Science, 19(1), 22-42.
• O'Neill, S. (1999). Flow theory and the development of musical performance skills. Bulletin of The Council for Research in Music Education, 141, 129-134.
• Önen, S. M., & Kanayran, H. G. (2015). Liderlik ve motivasyon: Kuramsal bir değerlendirme. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 43-64.
• Özdemir, S. (2014). Türk eğitim sisteminin yapısı, eğilimleri ve sorunları. S. Özdemir (Ed.), Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi içinde (s. 7-52). Ankara: Pegem.
• Özdemir, S., & Sezgin, F. (2002). Etkili okullar ve öğretim liderliği. Kırgızistan Manas Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 266-282.
• Özden, Y. (2013). Eğitimde yeni değerler. Ankara: Pegem.
• Öztürk, İ. H. (2012). Öğretimin planlanmasında öğretmenin rolü ve özerkliği: Ortaöğretim tarih öğretmenlerinin yıllık plan hazırlama ve uygulama örneği. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(1), 271-299.
• Pace, S. (2004). A grounded theory of the flow experiences of Web users. International Journal of Human- Computer Studies, 60(3), 327-363.
• Pace, S. (2007).Play and flow: Implications for online learning. Studies in Learning, Evaluation, Innovation and Development, 4(1), 67-78.
• Seligman, M. E. P. (2002). Positive psychology, positive prevention, and positive therapy. In C. R. Snyder and S. J. Lopez (Eds.), Handbook of positive psychology (pp. 3-9). New York: Oxford.
• Safier, R. N. (2004). Flow: A qualitative study into the role of optimal experience in the worklives of principals. University of Massachusetts Lowell.
• Sahoo, F. M., & Sahu, R. (2009). The role of flow experience in human happiness. Journal of the Indian Academy of Applied Psychology, 35, 40-47.
• Salanova, M., Bakker, A. B., & Llorens, S. (2006). Flow at work: Evidence for an upward spiral of personal and organizational resources. Journal of Happiness Studies, 7(1), 1-22.
• Schlechty, P. C. (2014). Okulu yeniden kurmak (Y. Özden, Çev.). Ankara: Nobel.
• Sergiovanni, T. J. (2007). Leadership and excellence in schooling. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED332259.pdf adresinden erişilmiştir.
• Şahin, B. (2007). Okul yöneticilerinin günlük mesailerinde yaptıkları işlere genel bir bakış. Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
• Şahin, F., Sönmez, E., & Tabak, B. Y. (2019). A variable predicting school climate: The personality traits of school principals. Başkent University Journal of Education, 6(2), 202-212.
• Şahin, S., & Kılıç, A. (2020). Okul müdürlerinin sevgi, demokrasi ve öğrenci merkezli eğitim söylemleri. Mediterranean Journal of Educational Research, 14(33), 439-471.
• Şentürk, B. A. (2010). Teachers’ and students’ perceptions of flow in speaking activities. Yüksek Lisans Tezi, İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Tahaoğlu, F., & Gedikoğlu, T. (2009). İlköğretim okulu müdürlerinin liderlik rolleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 58(58), 274-298.
• Teztel, G. (2016). Psikolojide akış kuramı ve müzik icrası bağlamında değerlendirilmesi. Konservatoryum, 3(2), 1-17.
• Vollmeyer, R., & Rheinberg, F. (2006). Motivational effects on self-regulated learning with different tasks. Educational Psychology Review, 18(3), 239-253.
• Witziers, B., Bosker, R. J., & Krüger, M. L. (2003). Educational leadership and student achievement: The elusive search for an association. Educational Administration Quarterly, 39(3), 398-425.
• Yaşin, T. (2016). Kişilik özellikleri ve psikolojik sermayenin psikolojik iyi oluş, akış deneyimi, iş tatmini ve çalışan performansına etkisi. Doktora Tezi, Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Zigarelli, M. A. (1996). An empirical test of conclusions from effective schools research. The Journal of Educational Research, 90(2), 103-110.