Tevessül, İstiğâse ve Teberrüke Dair İki Farklı Paradigmanın Analizi -Ehl-i Sünnet Sûfî Gelenek ve Selefî Yaklaşım-

Yıl 2021, Cilt: 51 Sayı: 2, 132 - 156, 31.12.2021

Mehmed Zahid Tığlıoğlu

https://doi.org/10.51121/akif.2021.6

Öz

Geleneksel sûfî anlayış ile Selefî anlayış arasındaki ihtilafların başında tevessül, istiğâse ve teberrük konuları gelmektedir. Sûfî anlayışta tevessül, istiğâse ve teberrük daha geniş bir zemine otururken, Selefî yaklaşımda bu konular daha dar kapsamda değerlendirilmiştir.
Kendisiyle tevessül, istiğâse ve teberrük edilen zâtın hayatta olması ya da olmaması arasında Sûfîlere göre fark yok iken, Selefîlere göre fark vardır ve bu onlara göre doğrudan tevhidle ilgili olan çok önemli bir konudur. Selefîlere göre hayatta olan şahıslarla tevessül, istiğase ve teberrükte bulunmakta bir beis yokken, ölmüş kişilerle tevessül, istiğâse ve teberrükte bulunmak şirk olarak değerlendirilmektedir.
Ekberiyye Geleneği âlim ve âriflerinden olan sûfî, fakih Abdülgani en-Nâblusî’nin (ö. 1143/1731) de içinde bulunduğu Ehl-i Sünnet sûfî âlimlere göre konu Allah’ın kudreti, iradesi ve te’siri çerçevesinde değerlendirilmektedir.
Burada, birbiriyle tezat teşkil eden iki farklı paradigma karşımıza çıkmaktadır. Bu dikkat çekici ve incelemeye değer bir husustur. Biz makalemizde bu iki paradigmayı, konu hakkında görüşlerini ve tevessül, istiğâse ve teberrük konularını hangi zeminde değerlendirdiğini tahlil edeceğiz. Ehl-i Sünnet sûfîlerin yaklaşımını Selefî yaklaşımla mukayese edeceğiz. Makalemizde araştırma tekniklerinden analitik ve karşılaştırmalı metot kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tevessül, İstiğâse, Teberrük, Sûfî, Selefî

The Analysis of Two Different Paradigms Regarding Tawassul, İstighasa And Tabarruk. -Ahl as-Sunna Sufi Tradition and Salafi Approach-

Öz

The main conflicts between Ahl as-Sunna Sufi tradition and the Salafi Approach are the issues of tawassul, istighase and tabarruk. While in the Sufi understanding, tawassul, istighasa and tabarruk are based on a wider ground, in the Salafi approach these issues are evaluated in a narrower scope. According to the Sufis, it is not important whether the person which tawassul, istighasa and tabarruk is being done with is alive or not, whilst in the Salafi approach, it is very important and is a matter directly related to tawhid. According to Salafis, while tawassul, istighasa and tabarruk can be done with a person who is alive, making tawassul, istigasa and tabarruk with this person after his death is considered as shirk.
According to the Sufi scholars represented by the sufi and jurist Abdulgani an-Nablusi (d. 1143 / 1731), scholar and intellectual of the Akbariyya Tradition, the issue has been evaluated in the context of God's power, will and authority. Here we come across two different paradigms. This is a significant issue worth examining. In our article, we will analyse these two paradigms, their views on the subject, and the basis on which he evaluates the issues of tawassul, istighase and tabarruk. We will compare the approach of Ahl as-Sunna Sufis with the Salafi approach. In our article analytical and comparative methods among research techniques was used.

Anahtar Kelimeler

Sufi, Salafi, Tawassul, Istighasa, Tabarruk.

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel. Kitâbu’l-İlel ve Ma’rifeti’r-Ricâl. ed. Abbas, Vasiyullah. Riyad: Dâru’l-Hânî, 2001.
• Ahmed b. Hanbel. Müsnedü’l-İmâm Ahmedi’bni Hanbel. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1999.
• Apaydın, Yunus. “Selefîlik: İçe Kapanmanın ve Yerelliğin İdeolojisi”. Modernleşme, Protestanlaşma ve Selefîleşme. ed. Mürteza Bedir et al. İstanbul: İsar Yayınları, 1st Ed., 2019.
• Ali Haydar Efendi. Mecelle Şerhi Dürerü’l-Hükkâm Şerhu Mecelleti’l-Ahkâm. İstanbul: Osmanlı Yay., ts.
• Âlu Ferrâc, Ebû Yusuf Midhat. el-Muhtasaru’l-Müfîd fî Akâidi Eimmeti’t-Tevhîd. Beyrut: Müessetü’r-Reyyân, 1. Basım, 2005.
• Alyan, Mustafa Hamdu el-Hanbeli. es-Sâdetu’l-Hanâbile ve’htilâfuhum Mea’s-Selefîyyeti’l-Muâsıra. Ürdün: Dâru’n-Nûri’l-Mubîn, 2. Basım, 2014.
• Arcûn, Muhammed Sâdık. Muhammed Rasûlüllah sallallahu aleyhi ve sellem. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1995.
• Askalânî, İbn Hacer. Fethu’l-Bârî Bi Şerhi Sahîhi’l-Buhârî. ed. Abdurrahman El-Berrâk. Riyad: Dâru Taybe, 1st Ed., 2005.
• Alevî, Muhammed Mâlikî. Mefâhîm Yecibu en Tusahhah. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 2009.
• Beyhakî, Menâkibu’ş-Şâfîi. ed. es-Sakr, Ahmed. Kahire: Mektebetü Dâri’t-Turâs, 1. Basım, 1970.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. el-Câmi’u’s-Sahîh. ed. Abdülbâkî, Muhammed Fuad. Kahire: el-Matbaatü’s-Selefîyye, 1980.
• Büyükkara, Mehmet Ali. “Günümüzde Selefîlik ve İslamî Hareketlere Etkisi”. Tarihte ve Günümüzde Selefîlik. ed. Kavas, Ahmet. Ensar Neşriyat, 2014.
• Ebû Dâvud. Sünenü Ebî Dâvud. ed. el-Hâlidî, Muhammed Abdulaziz. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1996.
• Dahlân, Ahmed Zeynî. Hulâsatu’l-Kelâm Fî Beyâni Ümerâi’l-Beledi’l-Harâm. Mısır: el-Matbaatu’l-Hayriyye, 1st Ed., 1305.
• Fadıl, Ahmed Muhammed. Mea’l-Fikri’l-Vahhâbî ve Efrâhihî. Dımaşk: Dâru’l-Beyrûtî, 1. Basım, 2017.
• Fevzân, Sâlih. Durûs fî Şerhi Nevakizi’l-İslam li Muhammed b. Abdilvehhab. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 2005.
• Güler, Zekeriya. “Vesîle ve Tevessül Hadislerinin Kaynak Değeri”. Tasavvuf 10/4 (2003), 45-98.
• Ğumârî, Abdullah es-Sıddîk. İhyâu’l-Makbûr min Edilleti Cevâzi Binâi’l-Mesâcid ale’l-Kubûr. Kahire: Mektebetü’l-Kâhire, 2008.
• Hatîb el-Bağdâdî. Târîhu Bağdâd. ed. Ma’rûf, Beşşâr Avvâd. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 2001.
• Heyet. Fetâvâ’l-Lecneti’d-Dâime li’l-Buhûsi’l-İlmiyye ve’l-İftâ. Riyad: Dâru’l-Müeyyed, 1424.
• Heysemî, Ebu’l-Hasan Nûreddîn el-Heysemî. Mecma’u’z-Zevâid ve Menba’u’l-Fevâid. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1967.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emin. Reddü’l-Muhtâr Ale’d-Dürri’l-Muhtâr Şerhu Tenvîri’l-Ebsâr. ed. Abdulmevcûd, Adil - Muavvid, Ali Muhammed. Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 2003.
• İbn Hacer, Ebu’l-Fazl Şehâbeddîn Ahmed İbn Hacer el-Askalânî. Fethu’l-Bârî bi-Şerhi Sahîhi’l-Buhârî. ed. İbn Bâz, Abdulaziz. Riyad: Dâru’t-Taybe, 2005.
• İbn Hacer, Ebu’l-Fazl Şehâbeddîn Ahmed İbn Hacer el-Askalânî. Tehzîbu’t-Tehzîb. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmi, 1994.
• İbn Hibbân. Kitâbü’s-Sikât. ed. Abdulmuîd Hân, Muhammed. Dâiretü’l-Meârifi’l-Usmâniyye, 1973.
• İbn Kesîr. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. ed. es-Selâme, Sâmi. Riyad: Dâru Taybe, 2. Basım, 1999.
• İbn Useymin, “بن عثيمين يتمنى هدم قبة الرسول صلى الله عليه واله وسلم”. YouTube. Yayın Tarihi 14 Haziran 2020. https://www.youtube.com/watch?v=O2AcXRQEGE4
• İbn Teymiyye, Takiyyuddin Ahmed. et-Tis’îniyye. ed. Aclân, Muhammed. Riyad: Mektebetü’l-Meârif, 1999.
• İbn Teymiyye, Takiyyuddin Ahmed. Kâide Celîle fi’t-Tevessül ve’l-Vesîle. ed. el-Arnaût, Abdulkadir. Riyad: Riâsetü İdâreti’l-Buhûsi’l-İlmiyye ve’l-İftâ, 1419.
• İşcan, Mehmet Zeki. “Selefî Akımların İslâm Algısında Zâhirî-Lafzî Yorumun Yansımaları.” Zâhirî ve Selefî Yorumlar. ed. Sönmez Kutlu. İstanbul: Kuramer, 2019.
• Kâdı İyâz. eş-Şifâ bi-Tarîfi Hukûki’l-Mustafa aleyhisselam. ed. Abduh Ali Küşk. Dubai: Câizetü’d-Dübey ed-Devliyye, 2013.
• Kandemir, M. Yaşar. “Hatîb el-Bağdâdî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/454. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Kevserî, Muhammed Zahid, Mahku’t-Takavvul fî Meseleti’t-Tevessül. Dimaşk: Dâru’l-Beşâir, 2004.
• Marâkişî, Muhammed b. Musa. Misbâhu’z-Zalâm fi’l-Müstağîsîn bi-Hayri’l-Enâm aleyhi’s-Salâtu ve’s-Selâm fi’l-Yakazati ve’l-Menâm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
• Musa b. Ukbe. el-Meğâzî. ed. Bâ Kaşîş, Muhammed. Mağrib: Câmiatu İbn Zühr, 1994.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn b. Haccâc el-Kuşeyrî. Sahîhu Müslim. ed. el-Fâryâbî, Nazar Muhammed. Riyad: Dâru Taybe, 1426.
• Nâblusî, Abdülgani. Cem’u’l-Esrâr fî Reddi’t-Ta’ni ani’s-Sûfiyyeti’l-Ahyâr Ehli’t-Tevâcüdi bi’l-Ezkâr. ed. el-Mâlih, Hibe. Mardin: Dâru Nûri’s-Sabâh, 2012.
• Nâblusî, Abdülgani. el-Hakîkatu ve’l-Mecâz fî Rıhleti Bilâdi’ş-Şâm ve Mısra ve’l-Hicâz. ed. Murâd, Riyad. Dımaşk: Dâru’l-Ma’rife, 1. Basım, 1998.
• Nâblusî, Abdülgani. Keşfü’n-Nûr an Ashâbi’l-Kubûr. ed. el-Mezîdî, Ahmed Ferid. Sri Lanka: Dâru’l-Âsâri’l-İslâmiyye, 1. Basım, 2007.
• Nâblusî, Abdülgani. Vesâilu’t-Tahkîk ve Resâilu’t-Tevfîk. ed. Akkaş, Samir. Leiden-Boston,: Brill Publishing, 2009.
• Necdî, İbn Kâsım. ed-Dürerü’s-Seniyye fi’l-Ecvibeti’n-Necdiyye. b.y: y.y., 6. Basım, 1996.
• Necdî, Osman İbn Bişr. Unvânu’l-Mecd fî Târihu Necd. Matbûâtu Dâreti’l-Melik Abdilaziz, 1982.
• Özervarlı, M. Sait. “Selefiyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. TDV Yayınları, 2009.
• Râcihî, Abdulaziz. el-Hidâyetü’r-Rabbâniyye fî Şerhi’l-Akîdeti’t-Tahâviyye. Riyad: Dâru’t-Tevhîd Li’n-Neşr, 1. Basım, 2009.
• Rûkî, Ebû Abdillah Muhammed. Mesâilu İbn Bâz. Riyad: Dâru’t-Tedmuriyye, 1. Basım, 2012.
• Sekkâf, Hasan b. Ali. Sahîhu Şerhi’l-Akâidi’t-Tahâviyye. Beyrut: Dâru’l-İmam er-Revvâs, 2007.
• Suhaymî, Salih. “أنشودة يا طيبة فيها شرك - الشيخ صالح السحيمي”. YouTube. Yayın Tarihi 01.Mayıs 2012, https://www.youtube.com/watch?v=HPmZAFCnBBU
• Sübkî, Bahâuddin. Arûsu’l-Efrâh fî Şerhi Telhîsi’l-Miftâh. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 2003.
• Sübkî, Takiyyüddin. Şifâu’s-Sekâm fî Ziyâreti Hayri’l-Enâm. ed. Hüseyin Muhammed Şükrî. Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2008.
• Suyûtî, Celâleddin. ed-Dürrü’l-Mensûr fi’t-Tefsîr bi’l-Me’sûr. Kahire: Merkezu Hecr, 2003.
• Taftâzânî, Sadeddin. Şerhu’l-Mekâsıd. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1998.
• Tığlıoğlu, Mehmed Zahid. Abdülgani en-Nâblusî ve Tefsirciliği. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• Tığlıoğlu, Mehmed Zahid. “Tekfir, Teşbih ve Tecsim Bağlamında Selefî- Vahhabî Söylemin Çıkmazları”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 21/1 (30 Haziran 2021), 205-229. https://doi.org/10.33420/marife.883987
• Usmânî, Muhammed Takiyyuddin. “Tarihte ve Günümüzde Selefîlik”. ed. Ahmet Kavas. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2014.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “İstimdad”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/363-364. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Zehebî, Şemseddin Muhammed b. Ahmed. Siyeru A’lâmi’n-Nubelâ. ed. el-Arnaut, Şuayb. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 2014.