Türkiye'de Popüler Bilim Dergilerinin Eleştirel Ekonomi Politik Çözümlemesi “Bilim ve Teknik” ile “Popular Science” Örnekleri

Yıl 2015, Sayı: 24, 56 - 86, 15.12.2015

Erdal Dağtaş , Mehmet Emir Yıldız

https://doi.org/10.31123/akil.439072

Cited By: 3

Öz

Bu çalışmada, popüler bilim dergileri özelinde popüler bilim yayıncılığı, eleştirel ekonomi

politik açıdan soruşturulmuştur. Popüler bilim kavramının tarihsel olarak geçirdiği

dönüşüm ve belirli tarihsel uğraklarda ekonomi politik yapı ile arasındaki ilişki ele

alınarak; popüler bilimin, tarihsel, toplumsal ve ekonomi politik boyutları irdelenmiştir.

Bilim iletişimine yönelik farklı yaklaşımların da tartışıldığı çalışmada, genel olarak

bilim iletişimi etkinlikleri, özel olarak popüler bilim yayıncılığına yönelik eleştirel tutum

arayışlarının neden başladığı tartışılmıştır. Eleştirel tutum arayışlarına, eleştirel ekonomi

politik yaklaşımdan yararlanılabileceği yanıtının verildiği çalışmada, eleştirel ekonomi

politiğin kökenleri ve medyanın ekonomi politiğine ilişkin yaklaşımlar irdelenmiştir.

Popüler bilim dergilerinin üretiminin gerçekleştiği maddi yapının tanımlanması ve bu

maddi yapının içerikler üzerindeki etkilerinin saptanması çalışmanın genel çerçevesini

oluşturmuştur. Kuramsal tartışmalar ve çalışmanın amaç soruları doğrultusunda,

nitel çözümleme yönteminden yararlanılmıştır. İkili veri toplama tekniğinin kullanıldığı

çalışmanın çözümleme bölümünde, sektörel ve metinsel çözümleme gerçekleştirilmiştir.

Dergilerin üretim aşamasına ilişkin sektör çözümlemesinde, ekonomi politik açıdan

öne çıkan ticari yayıncılık ve kamusal yayıncılık modelleri içinde işleyen iki derginin

editöryal kadrolarıyla yarı yapılandırılmış derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiş

ve bu görüşmeler belirlenen tematik başlıklar altında değerlendirilmiştir. Sonuç olarak,

iki farklı yayıncılık modeli ve sahiplik yapısı içinde üretilen dergilerde ortaya çıkan

farkların üretim ilişkileri, üretim biçimleri, emek süreçleri, sahiplik yapısı ve yayıncılık

modeli gibi ekonomi politik unsurlarda ortaya çıkan farklılıklardan kaynaklandığı

saptanmıştır. Eşdeyişle, dergilerin içeriklerinin, ilk aşamada üretildikleri maddi yapı

tarafından belirlendiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Popüler Bilim Yayıncılığı, Popüler Bilim Dergileri, Eleştirel Ekonomi Politik Yaklaşım, Kamusal Yayıncılık, Ticari Yayıncılık

Kaynakça

• Atabek, Nejdet ve Dağtaş, Erdal (1998). Kamuoyu ve İletişim. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Basalla, George (2008). Teknolojinin Evrimi. Cem Soydemir (çev.). Ankara: TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları.
• Bauer, Martin W. (2008). “Paradigm Change for Science Communication: Commercial Science Needs a Critical Public”. Communicating Science in Social Contexts. New Models New Practices. Donghong Cheng, Michel Claessens, Nicholas R. J. Gascoigne, Jenni Metcalfe, Bernard Schiele and Shunke Shi (edts.) içinde. Berlin: Springer Science + Business Media B.W.: 7-21.
• Bauer, Martin W. and Gregory, Jane (2008). “From Journalism to Corporate Communication in Post-War Britain”. Journalism, Science and Society, Science Communication between News and Public Relations. Martin W. Bauer and Massimiano Bucchi (edts.) içinde. New York: Routledge: 33-51.
• Bowler, Peter J. (2009). Science for All: The popularization of Science in Early Twentieth-Century Britain. Chicago: The University of Chicago Press.
• Bucchi, Massiamo (2004). Science in Society: An Introduction to Social Studies of Science. London: Routledge.
• Dağtaş, Erdal (2006). Türkiye’de Magazin Basını. Magazin Eklerinin Sektör ve Metin Analizi. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Dursun, Çiler (2013). İletişim Kuram Kritik. Ankara: İmge Yayınları.
• Gandy Jr, Oscar H. (1997). “The Political Economy Approach: A Critical Challenge”. The Political Economy of Media Volume I. Peter Golding and Graham Murdock (edts.) içinde. Cheltenham: Edward Elgar Publishing: 87-106.
• Golding, Peter ve Murdock, Graham (1997). “Kültür, İletişim ve Ekonomi Politik”. Medya, Kültür, Siyaset. Süleyman İrvan (der.) içinde. D. Beybin Kejanlıoğlu (çev.). Ankara: Ark Yayınevi: 49-77.
• Graham, Phil (2007). “Political Economy of Communication: A Critique”. Critical Perspectives on International Business, 3 (3): 226-245.
• Greco, Pietro (2012). “Science and Society”. Science Centres and Science Events, A Science Communication Handbook. Anne Marie Bruyas and Michaela Riccio (edts.) içinde. Milan: Springer-Verlag: 15-25.
• Hannam, James (2011). “Explaining the World: Communicating Science through the Ages”. Succesful Science Communication. Telling It Like It Is. David J. Bennett and Richard C. Jennings (edts.) içinde. Newyork: Cambridge University Press: 31-44.
• Hughes, Jeff (2008). “Insects or Neutrons? Science News Values in Interwar Britain”. Journalism, Science and Society, Science Communication between News and Public Relations. Martin W. Bauer and Massiamo Bucchi (edts.) içinde. New York: Routledge: 11-20.
• Keane, John (1992). Medya ve Demokrasi. Haluk Şahin (çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Lightman, Bernard (2007). Victorian Popularizers of Science: Designing Nature for New Audiences. Chicago: The University of Chicago Press.
• Nelkin, Dorothy (1994). Bilim Nasıl Satılır? Murat Çiftkaya (çev.). İstanbul: Şule Yayınları.
• Parsons, Timothy H. (1999). The British Imperial Century, 1815-1914. Oxford: Rowman & Littlefield Publishers Inc.
• Polino, Carmelo ve Castelfranchi, Yurij (2012). “The ‘Communicative Turn’ in Contemporary Techno-Science: Latin American Approaches and Global Tendencies”. Science Communication in the World Practices, Theories and Trends. Bernard Schiele, Michel Claessens and Shunke Shi (edts.) içinde. Dordrecht: Springer Science+Business Media: 3-18.
• Topham, Jonathan R. (2009). “Rethinking the History of Science Popularization/Popular Science”. Popularizing Science and Technology in The European Periphery, 1800-2000. Faidra Papanelopoulou, Agusti Nieto-Galan and Enrique Perdiguero (edts.) içinde. Surrey: Ashgate Publishing: 1-20.
• Wasko, Janet, Murdock, Graham and Sousa, Helena (2011). “Introduction: The Political Economy of Communications: Core Concerns and Issues”. The Handbook of Political Economy of Communications. Janet Wasko, Graham Murdock and Helena Sousa (edts.) içinde. West Sussex: Wiley-Blackwell Publishing: 1-10.
• Wayne, Mike (2009). Marksizm ve Medya Araştırmaları Anahtar Kavramlar, Çağdaş Eğilimler. Barış Cezar (çev.). İstanbul: Yordam Kitap.
• Wittel, Andreas (2014). “Sayısal Marx: Dağıtık Medyanın Ekonomi Politiğine Doğru”. Marx Geri Döndü. Medya, Meta ve Sermaye Birikimi. Vincent Mosco-Christian Fuchs (edts.) içinde. Funda Başaran (Türkçe yayının der.). Özgün Dinçer (çev.). Ankara: Nota Bene Yayınları: 389-433.
• Dergiler:
• Bilim ve Teknik Dergisi. Ocak-Aralık 2014.
• Popular Science Dergisi. Ocak-Aralık 2014. Derinlemesine Görüşmeler:
• Akca, Duran (2015). Bilim ve Teknik Dergisi Genel Yayın Yönetmeni ve Sorumlu Yazı İşleri Müdürü İle Yapılan Derinlemesine Görüşme, (15 Nisan).
• Çelik, İlay (2015). Bilim ve Teknik Dergisi Yazarı İle Yapılan Derinlemesine Görüşme, (15 Nisan).
• Ekşioğlu, Şahin (2015). Popular Science Dergisi Yayın Yönetmeni (Sorumlu) İle Yapılan Derinlemesine Görüşme, (21 Nisan).
• Emren, Tuna (2015). Popular Science Dergisi Editörü/Yazarı İle Yapılan Derinlemesine Görüşme, (3 Mayıs).
• Yıldırım, Murat (2015). Bilim ve Teknik Dergisi Yayın Yönetmeni İle Yapılan Derinlemesine Görüşme, (15 Nisan).
• İnternet Kaynakları:
• http://www.takvim.com.tr/guncel/2015/03/16/guclu-turkiyeden-korkuyorlar. Erişim tarihi: 21.02.2015.
• http://www.aydinlikgazete.com/m/?id=50052. Erişim tarihi: 23.02.2015.
• http://vatanpartisi.org.tr/genel-merkez/temel-belgeler/merkez-yurutme-kurulu-10884. Erişim tarihi: 23.02.2015.
• http://www.turk-alman-bilimyili.com.tr. Erişim tarihi: 23.02.2015. “Federal Research and Development Funding: FY2015”. http://fas.org/sgp/crs/misc/R43580.pdf. Erişim tarihi: 21.03. 2015.
• http://www.evrensel.net/haber/94223/2015-yili-merkez-butce-tasarisi-savasa-cok-calisana-yok. Erişim tarihi: 21.03.2015.
• “Türkiye’de ve Dünya’da Savunma Sanayi Sektörü”, Ernst & Young. http://www.vergidegundem. com/tr/ c/document_library/get_file?uuid=03b1d7cc-b107-41a1-a1ca-70239263dc4f. Erişim tarihi: 21.03.2015.
• http://dbabone.com/bilgisayar-teknoloji/popular-science. Erişim tarihi: 05.04.2015.
• http://www.doganburda.com/Files/PdfDokuman/15-11-2013-14-37-23POPULAR.pdf. Erişim tarihi: 05.04.2015.
• http://www.bilimteknik.tubitak.gov.tr/dergimiz/hakkimizda. Erişim tarihi: 05.04.2015.