“Doğruluk Kontrol Merkezi” ve “Yalan Haber” Kavramlarına İlişkin İçeriklerin Medyada Yansımasının Araştırılması

Yıl 2018, Sayı: 29. Özel Sayısı, 355 - 373, 01.11.2018

Nihal Kocabay Şener

https://doi.org/10.31123/akil.454397

Cited By: 13

Öz

Türkiye’de kurumsal haber medyasının
üretmiş olduğu içeriklerde sözü edilen yalan haber, hakikat sonrası çağ ve
doğruluk kontrol merkezlerine yer verip vermediği bu çalışmanın konusunu
oluşturmaktadır. Çalışma, Türkiye haber medyasında yalan haber ve bağlantılı
olduğu kavramlarla ilgili içerik (haber, yorum yazısı) üretilip üretilmediğini,
üretilenlerde ise konunun ele alınışını kategorilere ayırarak incelemeyi
amaçlamaktadır. Yalan haberden en fazla etkilenen ülkelerden biri olarak kabul
edilen Türkiye’de medyanın konuyu nasıl yansıttığının ortaya konulması
hedeflenmektedir. İçerik analizi yönteminin kullanılacağı çalışmada, trafiği en
yüksek olan beş haber sitesi (Milliyet, Hürriyet, Habertürk, Sabah ve Sözcü) seçilerek
haberler ve yorum yazıları incelenmiştir. Araştırmanın yapılacağı dönem
aralığı, yalan haber tartışmasının ivme kazanmaya başladığı ve hakikat-sonrası
(post-truth) kavramının Oxford Dictionary tarafından yılın kelimesi seçildiği
Kasım 2016’dan  Mayıs 2017’ye kadar olan
dönem ile sınırlandırılmıştır. Araştırma sonucunda yalan/sahte haber ile ilgili
içeriklerde siyasetçi ve teknoloji şirketi açıklamalarının kullanıldığı tespit
edilmiştir. Egemen siyasal ve ekonomik sistemi destekleyen içeriklerin yer
aldığı söylenebilir. Dünyadaki tartışmalar haberlere yansırken Türkiye ile
ilgili haberlere fazla yer verilmemiştir. Doğruluk kontrol merkezleri ise haber
kaynağı olarak hiç gösterilmezken içeriklerde de %3,54 oranında yer almıştır. İncelenen
haber sitelerinin yalan/sahte haber ve doğruluk kontrol merkezlerini
gündemlerine almadıkları gözlenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Yalan haber, sahte haber, hakikat-sonrası çağ

Kaynakça

• REFERANS
• "http://factcheckingturkey.com/about-us" http://factcheckingturkey.com/about-us , Erişim Tarihi: 01.04.2018
• "http://izlemedeyiz.org/" \l "dogrulukpayicom" http://izlemedeyiz.org/#dogrulukpayicom , Erişim Tarihi: 01.04.2018
• "http://www.dogrulukpayi.com/~Degerlendirme-Kriterler" http://www.dogrulukpayi.com/~Degerlendirme-Kriterler , Erişim Tarihi: 01.04.2018
• "http://www.hurriyet.com.tr/teknoloji/son-dakika-facebooktan-secim-aciklamasi-40440989" http://www.hurriyet.com.tr/teknoloji/son-dakika-facebooktan-secim-aciklamasi-40440989 ).
• "http://www.malumatfurus.org/hakkinda/" http://www.malumatfurus.org/hakkinda/ , Erişim Tarihi: 01.04.2018
• "https://teyit.org/nedir/" https://teyit.org/nedir/ , Erişim Tarihi: 01.04.2018
• "https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-42808373" https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-42808373
• "International Fact-Checking Network fact-checkers’ code of principles" (2016), https://www.poynter.org/international-fact-checking-network-fact-checkers-code-principles, Erişim Tarihi: 03.04.2018.
• Chandler, D., & Munday, R. (2018). Medya ve İletişim Sözlüğü. (B. Taşdemir, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Galtung, J., & Ruge, M. (1965). The Structure of Foreign News: The Presentation of the Congo, Cuba and Cyprus Crises in Four Norwegian Newspapers. Journal of Peace Research, 2(1), 64-90.
• Galtung, J., & Ruge, M. H. (1965). The structure of foreign news: The presentation of the Congo, Cuba and Cyprus crises in four Norwegian newspapers. Journal of peace research, 2(1), 64-90.
• Gökçe, O. (2001). İçerik Çözümlemesi. Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları.
• Graves, L., Cherebini, F. (2016). " The Rıse Of Fact-Checkıng Sıtes in Europe" Reuters Institute Digital News Report 2016
• İnceoğlu, Y., & Çoban, S. (2016). “Şimdi Haberler”. (Editörler), Y. İnceoğlu, & S. Çoban içinde, Haber Okumaları, İstanbul: İletişim Yayınları, s. 17-64.
• Harcup, T., & O'Neill, D. (2001). What is News? Galtung and Ruge Revisited. Journalism Studies, 2(2), 261-280.
• Harcup, T., & O'neill, D. (2001). What is news? Galtung and Ruge revisited. Journalism studies, 2(2), 261-280.
• https://teyit.org/yanlis-bilgi-ve-yanliliklar-sosyal-medyayi-kasitli-ve-kazara-istila-ediyor/" https://teyit.org/yanlis-bilgi-ve-yanliliklar-sosyal-medyayi-kasitli-ve-kazara-istila-ediyor/ ).,
• İnal, A. (1996). Haberi Okumak. İstanbul: Temuçin Yayınları.
• Keyes, R. (2017). Hakikat Sonrası Çağ, İzmir: Delidolu Yayıncılık.
• Lazer, D. M., vd. (2018). The science of fake news. Science, 359(6380), 1094-1096.
• Narin, B . (2018). Kişiselleştirilmiş Çevrimiçi Haber Akışının Yankı Odası Etkisi, Filtre Balonu ve Siberbalkanizasyon Kavramları Çerçevesinde İncelenmesi. Selçuk üniversitesi iletişim fakültesi akademik dergisi, 11 (2), 232-251. DOI: 10.18094/josc.340471
• Newman, N. vd. (2017). Reuters Institute Digital News Report 2017
• Newman, N. vd. (2018). Reuters Institute Digital News Report 2018
• Oxford Dictionaries, (t. y.). https://en.oxforddictionaries.com/definition/post-truth, Erişim Tarihi: 02.12.2017.
• Reuters . (2017). “What can publishers do about “fake” news?”: https://agency.reuters.com/
• Rigel, N., & Çağlar, Ş. (2010). Kanatlı Kelimeler. İstanbul: Anonim Yayıncılık.
• Shu, K. vd. (2017). Fake news detection on social media: A data mining perspective. ACM SIGKDD Explorations Newsletter, 19(1), 22-36.
• Silverman, C. (Der.). (2017). Kriz Anlarında Dijital Verilerin Doğrulanması İçin Rehber. https://verificationhandbook.com/book_tr/ Erişim Tarihi: 02.04.2018.
• Stencel, M., Griffin, R. (2018). "Fact-checking triples over four years", https://reporterslab.org/fact-checking-triples-over-four-years/, Erişim Tarihi: 01.04.2018.
• Tokgöz, O. (2000). Temel Gazetecilik. Ankara: İmge Kitabevi.
• Van Dijk, T. A. (1988). News Analysis. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
• Vosoughi, S., Roy, D., Aral, S. (2018). " The Spread Of True And False News Onlıne", http://ide.mit.edu/sites/default/files/publications/2017%20IDE%20Research%20Brief%20False%20News.pdf, Erişim Tarihi: 02.04.2018.
• Yüksel, E. (2001). Medyanın Gündem Belirleme Gücü. Konya: Çizgi Kitabevi.