Dijital Gözetimin Pazarlama Amaçlı Aracıları: “Çerezler” ve Çerez Kullanımında “Açık Rıza”

Yıl 2019, Sayı: 31, 356 - 376, 30.06.2019

Merih Taşkaya , Ömür Talay

https://doi.org/10.31123/akil.534603

Cited By: 6

Öz

Tarih, insanlığın bilim ve teknoloji alanında atmış olduğu ilk adımları, deyim yerindeyse
daha koyu harflerle yazar. Yeniliklerin başlangıç noktası olarak kabul edilen bu ilk
adımlar, daha sonraki gelişmelere de dayanak olarak kabul edilir. Yaşadığımız çağdaki
teknolojik gelişmeler de ileride gerçekleşecek olan daha büyük gelişmelerin başlangıç
noktası olarak öngörülmektedir. Öte yandan, dijital teknolojilerde yaşanan gelişmeler
için “henüz yolun başındayız” düşüncesi, pek çok uzman tarafından dile getirilmiştir.
Tüm gelişmeler gibi, cesaretlendirici ve korkutucu sonuçları içinde barındıran dijital
dünyaya dair gelişmeler, kişisel verilerin güvenliği söz konusu olduğunda genellikle
kötümser öngörüleri gündeme getirmektedir. Pazar kurallarının geniş hakimiyeti
nedeniyle, dijital gözetime konu olan “kişisel verilerin güvenliği” sorunu, konu üzerine
çalışan sosyal bilimcilerin sıklıkla uyarıda bulunduğu bir alan haline gelmiştir.
Pazarlama amaçlı geliştirilen yazılımlar, dijital birer göz gibi çalışmakta, kişisel verilerin
pazarlama hedefleri temelinde elde edilmesinde aktif rol oynamaktadır. Özellikle
çerez kullanımının aracı kılındığı bu tür uygulamalarda kişilerin açık rızasının alınması
konusundaki karmaşa, hem çerez kullanımının bir hizmet sunumu için koşul haline
getirilmesi noktasında, hem de yine bu kapsamda açık rıza kavramının tanımındaki
bulanıklık nedeniyle sorunlu bir alan yaratmaktadır. Bu çalışmada bu sorun, yargı
ve denetleme aktörlerinin görüşleri ışığında, alana ilişkin literatür ve yasal mevzuat
kapsamında değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dijital Gözetim, Veri Gözetimi, Kişisel Veri, Açık Rıza, Dijital Pazarlama, Çerezler

Kaynakça

• Alternatif Bilişim Derneği (2013). Veri Korumaya Giriş [Broşür] https://ekitap.alternatifbilisim.org/files/veri_korumaya_giris_edri_paper_06_tr.pdf (Erişim Tarihi: 22.12.2017).
• Arslantaş-Toktaş, S., Binark, M., Dikmen, E. Ş., Küzeci, E., ve Özaygen, A. (2012). Türkiye’de Dijital Gözetim: TC Kimlik Kartlarından E Kimlik Kartlarına Yurttaşın Sayısal Bedenlenişi. Alternatif Bilişim Derneği, İstanbul.
• Baştürk, E. (2016) Gözetimin Soykütüğü: Faucault’dan Deleuze’e Postmodern Bir Arkeoloji. Kalkedon Yayıncılık, İstanbul.
• Bauman, Z. ve Lyon, D. (2016). Akışkan Gözetim. (Çev. E. Yılmaz), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Bogard, W. (1996). The Simulation of Surveillance: Hypercontrol in Telematic Societies. Cambridge University Press.
• Çakır, M. (2015). İnternette Gösteri ve Gözetim. Eleştirel Bir Okuma. Ütopya Yayınevi, Ankara.
• Ersoy, U. (2009). Bir İnsan Hakları Kavramı Olarak “Kişisel Verilerin Korunması”. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Eyüpoğlu, C., Aydın, M. A., Sertbaş, A., Zaim, A. H., ve Öneş. O. (2017). “Büyük Veride Kişi Mahremiyetinin Korunması”. International Journal Of Informatics Technologies, 10(2): 177-184.
• Karakehya, H. (2009). “Gözetim ve Suçla Mücadele: Gözetimin Tarihsel Gelişimi İle Yakın Dönemde Gerçekleştirilen Hukuki Düzenleme ve Uygulamalar Bağlamında Bir Değerlendirme”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 58(2): 319-357.
• Ketizmen, M. (2008). Türk Ceza Hukukunda Bilişim Suçları: Bilişim Alanında Suçlar, Kişisel Verilerin Korunması. Adalet Yayınevi, Ankara.
• Kırlıdoğ, M ve Fidaner, I. B. (2013). “Derin Veri Analizi: İnternet’teki Temel Gözetim Aracı”. Akademik Bilişim Konferansı 2013, Antalya.
• Lyon, D. (2006). Gözetlenen Toplum: Günlük Hayatı Kontrol Etmek. (Çev. G. Soykan), Kalkedon Yayıncılık, İstanbul.
• Lyon, D. (2013). Gözetim Çalışmaları. (Çev. A. Toprak), Kalkedon Yayıncılık, İstanbul.
• Meng, W. Ding R., Chung S. P., Han S., ve Lee W. (2016:) “The Price Of Free: Privacy Leakage In Personalized Mobile In-Apps Ads,” 23nd Annual Network and Distributed System Security Symposium, NDSS, San Diego, California, USA, February, 1-15.
• TBD-Kamu-BİB, Kamu Bilişim Platformu X. "Kişisel Verilerin Korunması." (2008). II. Çalışma Gurubu 1. Bölüm “Kişisel Verilerin Korunması ya da Kişisel Verilerin İşlenmesi Karşılığında Bireyin Korunması” 13-22.
• Turow, J. (2015). İzleniyoruz. (Çev. M. Benveniste), Hil Yayın, İstanbul.
• Van Dijk, J. (2016). Ağ Toplumu. Kafka Yayınevi, İstanbul.
• Wayne, M. (2009). Marksizm ve Medya Araştırmaları: Anahtar Kavramlar, Çağdaş Eğilimler. (Çev. B. Cezar), Yordam Kitap, İstanbul.
• İnternet Kaynakları
• http://ayrintidergi.com.tr/sokak-internet-muhalefet/ (erişim tarihi: 23.05.2018).
• https://labs.rs/en/invisible-infrastructures-data-flow/ (erişim tarihi: 15.12.17).
• https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/j.1467-923X.1972.tb02068.x (erişim tarihi: 10.04.2018).
• https://labs.rs/en/as/ (erişim tarihi: 15.12.17)
• https://labs.rs/en/metadata/ (erişim tarihi: 15.12.17).
• https://www.linkedin.com/pulse/big-data-vs-metadata-whats-difference-toby-martin
• https://labs.rs/en/invisible-infrastructures-data-flow/ (erişim tarihi: 15.12.2017).
• https://labs.rs/en/invisible-infrastructures-online-trackers/ (erişim tarihi: 15.12.2017).
• https://labs.rs/en/invisible-infrastructures-mobile-permissions/ (erişim tarihi: 15.12.2017).