Dişil Sinema Dilinden İnşa Edilen Erkek(lik)ler: Pelin Esmer Sineması

Yıl 2020, Sayı: 34, 159 - 184, 31.12.2020

Esra Güngör Kılıç

https://doi.org/10.31123/akil.696615

Öz

Bu çalışmanın amacı, erkek egemenliğindeki sinema içerisinde dişil dilin inşa ettiği farklı erkek(lik) halleri ile eril dili kıran söylemleri açığa çıkarmaktır. Makalede örneklem olarak yönetmen Pelin Esmer'in 11'e 10 Kala (2009), Gözetleme Kulesi (2012) ve İşe Yarar Bir Şey (2017) filmleri seçilmiştir. Esmer, filmlerinde erkeklikleri filminin anlatısı içerisinde bir eleştiri unsurunun ana öznesi olarak kurmaktan ziyade kendi tikelliklerinde inşa etmektedir. Bu, onun sinemasını makale için önemli kılmaktadır. Dişil sinema olarak adlandırdığımız Esmer'in sinemasında inşa ettiği farklı erkeklik halleri, bu erkekliklerin birbirleriyle ve kadın karakterlerle ilişkiselliklerindeki dönüşümleri ve ataerkil hegemonik erkeklik davranışları ile ilişkili olarak üst-yapı karşısında sergiledikleri faillikleri; karakter odaklı bakış ile anlatı ve sinematografiyle birlikte nitel araştırma yöntemlerinden sosyolojik film analizinden yararlanılarak çözümlenmiştir. Bu analiz sonucunda, Esmer'in filmleri, hem klasik sinema anlatısına hem de belirlenimci eril dil söylemine alternatif bir dişil dil üreterek, farklı toplumsal cinsiyet inşalarının mümkün olabileceğini göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal cinsiyet, erkeklik çalışmaları, sinemada erkeklik, dişil sinema dili, Pelin Esmer sineması

Kaynakça

• Acar Savran, G. (2013). Beden Emek Tarih- Diyalektik Bir Feminizm İçin. İstanbul: Kanat Kitap.
• Atay, T. (2004). Erkeklik En Çok Erkeği Ezer. Toplum ve Bilim, Sayı: 101, 11-31.
• Baştürk, Akca E. ve Tönel, E. (2011). Erkek(lik) Çalışmalarına Teorik Bir Çerçeve: Feminist Çalışmalardan Hegemonik Erkekliğe. İ. Erdoğan (Der.). Medyada Hegemonik Erkek(lik) ve Temsil (ss. 11-40) içinde, İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Birer, B. A. (2013). Sinemada Erkeklik Krizi: Her Şey Çok Güzel Olacak ve “Çocuk(Su) Erkekliğe Dönüş”. Kadın Araştırmaları Dergisi, Sayı: 13, 161-170.
• Bozok, M. (2009). Feminizmin Erkekler Cephesindeki Yankısı: Erkekler ve Erkeklik Üzerine Eleştirel İncelemeler. Cogito Dergisi, Sayı: 58, 269-284. İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• Connell, R.W. (1998). Toplumsal Cinsiyet ve İktidar: Toplum Kişi ve Cinsel Politika. (Çev. C. Soydemir). İstanbul: Ayrıntı.
• De Certeau, M. (2009). Gündelik Hayatın Keşfi- 1: Eylem, Uygulama, Üretim Sanatları. (Çev. L. A. Özcan). Ankara: Dost.
• Dökmen, Y. Z. (2015). Toplumsal Cinsiyet. (6.Basım). İstanbul: Remzi.
• Edwards, T. (2014). Lone wolves- Masculinity, cinema, and the man alone. C. Carter, L. Steiner and L. McLaughlin (Ed.). The Routledge Companion To Media And Gender (ss. 42-50) içinde, London & New York: Routledge.
• Elpeze, Ergeç, N. (2019). Feminist Anlatı Yaklaşımıyla Mustang Filmi ve Dişil Dilin Kurulmasında Bir Yöntem Değerlendirilmesi; Dijital Hikaye Anlatım Atölyesi. SineFilozofi Dergisi, 4 (7), 10-27.
• Erkılıç, H. (2011). Türk Sinemasında Hegemonik Erkek(lik): Kahramandan Anti- Kahramana Erkeklik Temsil(ler)i. İ. Erdoğan (Der.). Medyada Hegemonik Erkek(lik) ve Temsil (ss. 231- 242) içinde, İstanbul: Kalkedon.
• Hırata, H., Laborie, F., Le Doaré, H. ve Senotier, D. (2015). Eleştirel Feminizm Sözlüğü. (Çev. G. Acar Savran). Ankara: Dipnot.
• İri, M. (2016). Baba Yok Oğlan Yasta: Türk Sinemasında Erkeklik Performansları. İstanbul: Derin.
• İmançer, D. (2006). Toplumsal Cinsiyet Oluşumuna İlişkin Kuramsal Yaklaşımlar. D. İmançer (Ed.). Medya ve Kadın (ss. 1-22) içinde, Ankara: Ebabil.
• Kaplan, E. Ann (2008). A History of Gender Theory in Cinema Studies. Krin Gabbard & William Luhr (Ed.). Screening Genders (ss. 15-28) içinde, New Brunswick, N.J.: Rutgers University Press.
• Layder, D. (2006). Sosyal Teoriye Giriş. (Çev. F. Altun). İstanbul: Küre.
• Mulvey, L. (2010). Görsel Haz ve Anlatı Sineması. (Çev. N. Abisel), Seçil Büker, Y. Gürhan Topçu (Der.). Sinema: Tarih-Kuram-Eleştiri (ss. 211-242) içinde, İstanbul: Kırmızı Kedi.
• Oktan, A. (2008). Türk Sinemasında Hegemonik Erkeklikten Erkeklik Krizine: Yazı- Tura ve Erkeklik Bunalımının Sınırları. Selçuk İletişim Dergisi, 5 (2), 152-166.
• Öğüt, H. (2009). Kadın Filmleri ve Feminist Karşı Sinema. Cogito Dergisi, Sayı: 58, 202-218. İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• Özgür, Ö. (2017). Türk Sinemasında Baba Temsili. (Doktora Tezi). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özsoy, A. ve Öztürk, S. (2017). Pelin Esmer İle Söyleşi. SineFilozofi Dergisi, 2 (4), 161-172.
• Özsoy, A. (2011). Yeni Polisiye Televizyon Dizilerinde Hegemonik Erkek(lik): 'Bir Ankara Polisiyesi Behzat Ç.' Örneği. İ. Erdoğan (Der.). Medyada Hegemonik Erkek(lik) ve Temsil (ss. 125-162) içinde, İstanbul: Kalkedon.
• Öztürk, S. R. (2004). Sinemanın Dişil Yüzü: Türkiye’de Kadın Yönetmenler. İstanbul: Om.
• Öztürk, S. R. (2011). Türkiye Sinema Literatüründen Kadınlara Bakmak. S. Sancar (Der.). Birkaç Arpa Boyu... 21. Yüzyıla Girerken Türkiye’de Feminist Çalışmalar (ss. 679-699) içinde, İstanbul: Koç Üniversitesi Yay.
• Pira, A. ve Elgün, A. (2005). Toplumsal Cinsiyeti İnşaa Eden Bir Kurum Olarak Medya; Reklamlar Aracılığıyla Ataerkil İdeolojinin Yeniden Üretilmesi. Ege Üniversitesi, http://cim.anadolu.edu.tr/pdf/2004/1130848482.pdf, 525-537.
• Powrie, P., Babington, B. and Davies, A. (2004). Introduction: Turning The Male Inside Out. P. Powrie, A. Davies and B. Babington (Ed.). The Trouble with Men: Masculinities in European and Hollywood Cinema (ss. 1-17) içinde, London: Wallflower.
• Rice, P. F. (1993). Intimate Relationships, Marriages and Families, Instructor's Manual. NY: WCB/McGraw-Hill.
• Ransome, P. (2011). Antonio Gramsci- Yeni Bir Giriş. (Çev. A. İ. Başgül) Ankara: Dipnot.
• Ryan, M. ve Kellner, D. (2010). Politik Kamera. (Çev. E. Özsayar). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Schatz, T. (1981). Hollywood genres: Formulas, filmmaking and the studio system. NY: Random House.
• Sancar, S. (2011). Erkeklik: İmkânsız İktidar. İstanbul: Metis.
• Saygılıgil, F. (2010). Bilge Olgaç’ın Gülüşan Filmi için Bir Okuma Denemesi. sinecine 1 (2), 125-131.
• Segal, L. (1992). Ağır Çekim- Değişen Erkeklikler Değişen Erkekler. (Çev. V. Ersoy). İstanbul: Ayrıntı.
• Smelik, A. (2008) Feminist Sinema ve Film Teorisi- Ve Ayna Çatladı . (Çev. D. Koç). İstanbul: Agora.
• Suner, A. (2006). Hayalet Ev- Yeni Türk Sinemasında Aidiyet, Kimlik ve Bellek. İstanbul: Metis.
• Türk, H. B. (2008). Eril Tahakkümü Yeniden Düşünmek: Erkeklik Çalışmaları İçin Bir İmkân Olarak Pierre Bourdieu. Toplum ve Bilim Dergisi, Sayı: 112, 119-146.
• Uçkaç, A. (2010). Türkiye’de Neoliberal Ekonomi Politikaları ve Sosyo-Ekonomik Yansımaları, Maliye Dergisi, Sayı: 158, 422-430.
• Ulusay, N. (2004). Erkek Filmleri’nin Yükselişi ve Erkeklik Krizi, Toplum ve Bilim, Sayı: 101, 144-161.
• Ulusay, N. (2011). Yeni queer sinema: Öncesi ve sonrası, Fe Dergi, 3(1), 1-15.
• Uluyağcı, C. (1993). Türk Sinemasında Erkek Söylemi. (Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Uluyağcı, C. (2001). Sinemada Erkek İmgesi: Farklı Sinemalarda Aynı Bakış. Kurgu Dergisi, Sayı: 18, 29-39.
• Yücel, V. (2014). Kahramanın Yolculuğu- Mitik Erkeklik ve Suç Draması. İstanbul: Bilgi Üniversitesi.
• Esmer, P. (Yönetmen), (2009). 11'e 10 Kala [Sinema Filmi]. Fransa-Türkiye-Almanya: Özen Film.
• Esmer, P. (Yönetmen), (2012). Gözetleme Kulesi [Sinema Filmi]. Almanya-Fransa-Türkiye: Tiglon.
• Esmer, P. (Yönetmen), (2017). İşe Yarar Bir Şey [Sinema Filmi]. Türkiye: Başka Sinema Dağıtım.