Türk Sinemasında Ailenin Eleştirel Temsili: Çoğunluk ve Köksüz Filmlerinin Analizi

Yıl 2025, Sayı: 50, 59 - 79

Emine Akçelik , Alkan Üstün

https://doi.org/10.31123/akil.1704737

Öz

Bu çalışma, Seren Yüce’nin Çoğunluk (2010) ve Deniz Akçay’ın Köksüz (2013) filmlerinin analizi üzerinden çağdaş Türk sinemasında ailenin eleştirel temsilini incelemektedir. Geleneksel olarak Türk sineması, Türk toplumunun sosyokültürel değerlerini yansıtan, ağırlıklı olarak olumlu niteliklere sahip kutsal bir kurum olarak aileyi tasvir etmiştir. Öte yandan bu çalışma kapsamında ele alınan bu filmler özellikle bireysel özerklik ve kimlik oluşumu bakımından aile ilişkilerinin yıkıcı yönlerini vurgulayarak geleneksel temsillere meydan okumaktadır. İçerik analizi tekniğini kullanan araştırma, seçilen bu iki filmin aileleri duygusal ve psikolojik mahkûmiyetin gerçekleştiği ortamlar olarak, erken dönem Türk sinemasındaki idealleştirilmiş aile tasvirlerinden nasıl keskin bir şekilde farklılaştıklarını çözümlemektedir. Çalışmanın teorik çerçevesi, işlevselci, feminist ve postmodernist aile perspektiflerinin yanı sıra Freud, Frankfurt Okulu ve Laing gibi eleştirel teorisyenlerin kavramlarından yararlanmaktadır. Bulgular, her iki filmin de aile bireylerinin kısıtlanmalarının bilincinde olmalarına rağmen ailesel otorite yapılarından kaçamadıklarını ve “içselleştirilmiş mahkûmiyet” olgusunu nasıl gösterdiklerini serimlemektedir. Bu çalışma, Türk sinemasında ailenin değişen temsilini ve bunun aile ideolojisi ile aile yapılarındaki daha geniş toplumsal değişimleri nasıl yansıttığını anlamaya katkı sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türk Sineması , Aile Temsili , Eleştirel Perspektif , Kimlik Oluşumu , Aile İdeolojisi.

Critical Representation of Family in Turkish Cinema: An Analysis of Majority and Nobody’s Home Films

Öz

This study examines the critical representation of family in contemporary Turkish cinema through an analysis of two films: Majority (2010) by Seren Yüce and Nobody’s Home (2013) by Deniz Akçay. Traditionally, Turkish cinema has portrayed the family as a sacred institution with predominantly positive attributes, reflecting the sociocultural values of Turkish society. However, these selected films challenge conventional representations by highlighting the destructive aspects of family relationships, particularly regarding individual autonomy and identity formation. Utilizing content analysis methodology, the research explores how these films depict families as environments where emotional and psychological imprisonment occurs, contrasting sharply with idealized family portrayals in earlier Turkish cinema. The theoretical framework draws upon functionalist, feminist, and postmodernist perspectives on family, as well as concepts from critical theorists including Freud, the Frankfurt School, and Laing. The findings reveal how both films illustrate the phenomenon of “internalized imprisonment” where family members, though conscious of their constraints, cannot escape familial authority structures. This study contributes to understanding the evolving representation of family in Turkish cinema and how it reflects broader societal changes in family ideology and structures.

Anahtar Kelimeler

Turkish Cinema , Family Representation , Critical Perspective , Identity Formation , Family Ideology.

Kaynakça

• Abisel, N. (2005). Türk Sineması Üzerine Yazılar. Phoenix Yayınevi.
• Adıgüzel, V. (n.d.). Din-Siyaset İlişkisinin Sosyolojik Bir Analizi: Şerif Mardin Örneği.
• Akçay Katıksız, D. (Director). (2013). Köksüz [Film]. Bulut Film.
• Akmeşe, Z., & Deniz, K. (2015). Sinemada Toplumsal Eşitsizliklerin Temsili: “Çoğunluk” Filmi Örneği. Erciyes İletişim Dergisi, 4(1), 0. https://doi.org/10.17680/akademia.v4i1.5000015889
• Altheide, D. L., & Schneider, C. J. (2013). Qualitative Media Analysis (2nd ed.). SAGE.
• Althusser, L. (1971). Ideology and ideological state apparatuses (B. Brewster, Trans.). In Lenin and philosophy and other essays (pp. 127–186). Monthly Review Press.
• Arslan, S. (2020). Cinema in Turkey: A New Critical History. Oxford University Press.
• Atabek, G. Ş., Sönmez, S., & Bilge, D. (2015). Değişen Sinema Anlayışları Çerçevesinde Türk Filmlerinde Evlilik ve Boşanma. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 2015(41), Article 41.
• Baudrillard, J. (2013). Simülakrlar ve Simülasyon. Doğu Batı Yayınları.
• Bilton, T., Bonnett, K., Jones, P., Lawson, T., Skinner, D., Stanworth, M., & Webster, A. (2009). Sosyoloji (K. İnaş, Y. Kartal, N. Özkale, K. Toraman, Y. Özkan, & A. R. Günden, Trans.). Siyasal.
• Butler, J. (2004). Undoing Gender. Routledge.
• Çakırlar, C., & Güçlü, Ö. (2013). Gender, family and home(land) in contemporary Turkish cinema: A comparative analysis of films by Nuri Bilge Ceylan, Reha Erdem and Ümit Ünal. In S. Talajooy & K. Laachir (Eds.), Resistance in Contemporary Middle Eastern Cultures: Literature, Cinema and Music (pp. 167–183). Routledge.
• Demiray, E. (1993). Türk sinemasında 1960-1990 yılları arasında çekilmiş filmlerde kentsel aile [Unpublished doctoral dissertation]. Anadolu University.
• Denzin, N. K., & Lincoln, Y. S. (2018). The SAGE Handbook of Qualitative Research (5th ed.). SAGE.
• Dyer, R. (1997). White: Essays on Race and Culture. Routledge.
• Fiske, J. (2010). Introduction to Communication Studies (3rd ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203837382
• Foucault, M. (1995). Discipline and Punish: The Birth of the Prison (A. Sheridan, Trans.). Vintage Books.
• Freud, S. (1923). The Ego and The Id (J. Strachey, Trans.). Hogarth Press.
• Freud, S. (1949). Group Psychology and The Analysis of The Ego (J. Strachey, Trans.). Hogarth Press.
• Giddens, A., & Sutton, P. W. (2017). Sosyoloji (M. Şenol, Trans.). Kırmızı Yayınları.
• Gittins, D. (2011). Aile Sorgulanıyor (T. Erdem, Trans.). Pencere Yayınları.
• Güler, E. (2014, March 27). Köksüz: When a family falls apart. Hürriyet Daily News. https://www.hurriyetdailynews.com/koksuz-when-a-family-falls-apart-63654
• Horkheimer, M. (1936). Authority and the family. In M. Horkheimer (Ed.), Critical Theory: Selected Essays (pp. 47–128). Herder and Herder.
• Krippendorff, K. (2018). Content Analysis: An Introduction to Its Methodology. SAGE Publications.
• Laing, R. D. (1969). The Politics of the Family. Tavistock Publication Limited.
• Oktan, A. (2018). Korkuyorum Anne ve Vavien Örnekleminde Aile Mitinin Sinemasal Görünümleri. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 29, Article 29. https://doi.org/10.31123/akil.407403
• Parsons, T., & Bales, R. F. (1955). Family: Socialization and interaction process. Glencoe, IL: Free Press.
• Poster, M. (1989). Eleştirel Aile Kuramı (H. Tapınç, Trans.). Ayrıntı Yayınları.
• Scarpa, V. (2013, August 30). Nobody’s Home: A family drifting apart. Cineuropa - the Best of European Cinema. https://cineuropa.org/en/newsdetail/243316/
• Schreier, M. (2012). Qualitative content analysis in practice. SAGE Publications.
• Sontag, S. (2001). Against Interpretation: And Other Essays. Picador.
• Stacey, J. (1994). Star Gazing: Hollywood Cinema and Female Spectatorship. Routledge.
• Tüzen, S. (2016, May 22). Like mother, like daughter in Turkish cinema. https://www.hurriyetdailynews.com/like-mother-like-daughter-in-turkish-cinema-99491
• Uysal, Y. (2025). The Reproduction of Upper Class: A Try of Class Critique to ‘Çoğunluk’ Film. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 18(50), 1042–1067. https://doi.org/10.12981/mahder.1570343
• Vineyard, J. (2010). Sinemada Çekim Teknikleri (G. Rızaoğlu, Trans.). İstanbul Organizasyon.
• Williams, L. (2011). Hard Core: Power, Pleasure, and the “Frenzy of the Visible”. University of California Press.
• Yağbasan, M., & Ateş, U. (2018). 1980 Öncesi ve 2000 Sonrası Türk Sinemasında Ailenin Temsili. Akademik Bakış. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 67, Article 67.
• Yeşildal, H. (2010). Türkiye’de 1960’larda toplumsal gerçekçi sinemada aile ideolojisi: “Kocanın en kötüsü hiç olmayanından daha iyidir. Folklor/Edebiyat, 16(61), Article 61.
• Yılmaz, S. (2008). Türk sinemasında aile kavramı ve baba oğul ilişkisi [Unpublished master’s thesis]. Dokuz Eylül University.
• Yüce, S. (Director). (2010). Çoğunluk [Film]. Motiva Film.
• Yüksel, E. (2013). Babalar Ve Oğullar: 2000’ler Türkiye Sinemasında Erkeklik Krizi. Sinecine: Sinema Araştırmaları Dergisi, 4(2), 41–67.