Işık ve Karanlık: Doğu Düşüncesinde Dinî ve Felsefi Değerlendirme

Yıl 2024, , 27 - 37, 30.09.2024

Ülker Memmedova

https://doi.org/10.31126/akrajournal.1487498

Öz

Kullanımda belli bir kavramın sembolü hâline gelen kelimeler vardır. Işık ve karanlık kavramı da böyle kelimelerdendir. Bu çelişkili kelimelere hem dini hem de felsefi literatürde rastlanır. Makalenin amacı, ışık ve karanlık kavramlarını dinî ve felsefi açıdan incelemektir. Burada Tevrat, İncil ve Kur’an-ı Kerim’e atıfta bulunarak bu iki kavramı yansıtan ayetler seçilmiştir. Her biri ayrı ayrı incelenerek anlamları gösterilmiştir. Her üç semavi dinde ışığa ve karanlığa karşı tutum birbirine çok yakındır. Makalede tüm bu fikirler analiz ediliyor ve örnekler gösteriliyor. Işık ve karanlık felsefi literatürde yaygın olarak kullanılan kavramlardandır. Azerbaycanlı Âlim Şihabeddin Yahya Suhreverdi (1154-1191), Orta Çağ’da Doğu’da işrakiliği sistematik olarak geliştiren ve bu akımın yaratıcısı olarak bilinmektedir. Bazı felsefi akımlarda kullanılan iyilik ve kötülük, varlık ve yokluk kavramlarına uygun olarak işrakilikde ışık ve karanlık kavramları kullanılmaktadır. Makalede düşünürün işrakilik akımı ile ilgili eserleri hakkında bilgi verilmektedir. İşrakilik felsefesinin özü, ışığın ve karanlığın ifade ettiği anlamlar anlatılır. Şihabeddin Suhreverdi’nin felsefi eserlerinin yanı sıra şiirlerinde ışık ve karanlıkla ilgili beyitlere de rastlamak mümkündür. Düşünürün eserlerinden bu örnekler seçilerek incelenmiştir. Makalede öncelikle Tevrat, İncil ve Kur’an-ı Kerim’de ışığın ve karanlığın mahiyeti anlatılmaktadır. Daha sonra Şihabeddin Yahya Suhreverdi’nin eserine başvurularak işrakilik akımının temelleri ve düşünürün şiiri karşılaştırmalı olarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

ışık, karanlık, din, işrakilik, Şihabeddin Yahya Suhreverdi

Teşekkür

Teşekkür ederim

Light and Darkness: Religious and Philosophical Evaluation in Eastern Thought

Öz

There are words that become a symbol of a certain concept in use. The concepts of light and darkness are also such words. These contradictory words are found in both religious and philosophical literature. The purpose of the article is to examine the concepts of light and darkness from a religious and philosophical perspective. Here, verses reflecting these two concepts have been selected by referring to the Torah, the Gospel and the Quran. Each of them is examined separately and their meanings are shown. In all three monotheistic religions, the attitudes towards light and darkness are very close to each other. In the article, all these ideas are analyzed and examples are shown. Light and darkness are concepts commonly used in philosophical literature. Shihab al-Din Yahya Suhrawardi (1154-1191) was an Azerbaijani scientist who systematically prepared the ideas about light and darkness in the medieval East and developed illuminationism (Ishraqi teaching). In accordance with the concepts of “good and evil”, existence and non-existence used in some philosophical doctrines, the concepts of light and darkness are also used in Illuminationism. In the article, information is given about the thinker's works related to Illuminationism. The essence of the philosophy of Illumination and the meanings of light and darkness are explained. In addition to the philosophical works of Shihab al-Din Suhrawardi, it is also possible to come across couplets about light and darkness in his poems. These examples from the thinker's works were selected and examined. The article shows the essence of light and darkness in the Torah, the Bible and the Holy Quran. Then, referring to the heritage of Shihab al-Din Yahya Suhrawardi, the basis of Ishraki doctrine and the thinker's poetry were comparatively investigated.

Anahtar Kelimeler

light, darkness, religion, Illuminationism, Shihab al-Din Yahya Suhrawardi

Kaynakça

• Abd el-Baki. (1364). El-Mucem el-mufheris lielfaz el-Guran el-Kerim. Mısr: Dar el-kutub el-mısrıyye
• Bolşoy Bibleyskiy slovar. (2005). Pod redaksiey Uoltera Eluella i Filipa Kamforta. Sankt-Peterburq: Bibliya dlya vsex
• ed-Damgani. (1983). Gamus əl-Guran av islah əl-vucuh va en-nezair fi el-Guran el-Kerim. Beyrut: Dar el-ilm lil-meleyin
• el-Elusi. (1994) Ruh el-meani fi tefsir el-Guran el-Kerim. C. 3. Beyrut-Lubnan: Dar el-kutub el-ilmiyye
• El-Hamavi. (1993). Mucem el-udeba ab tebekat el-udeba. Beyrut-Lubnan: Dar el-ğarb el-islamiyyi
• İbn Ebi Useybie. (1965). Uyun el-enba fi tabaqat el-etibba. Beyrut: Dar mektebet el-heyat
• El-Kahtani. (1997). Esma-i Hüsna şerhi. Trc. Dr. Ahmet İyibildiren. Konya: Uysal kitabevi.
• Kur’an-ı Kerim Meali. (2011). (Haz.). H. Altuntaş & M. Şahin, 12. bs., Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları Kutsal Kitap Yeni Dünya çevirisi. (2011). (Türkçe)
• Memmedova Zakirkızı, Ü. & Memmedova Zakirkızı, A. (2021). Doğu’nun Karanlık Hazinesini Aydınlatan Araştırmacı. Usbad Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, 3/6, 1145-1158.
• Məmmədov, Z. (1994). Azərbaycan fəlsəfəsi tarixi. Bakı: İrşad.
• Məmmədov, Z.C. (1978). Azərbaycanda XI-XIII əsrlərdə fəlsəfi fikir. Bakı: Elm
• Məmmədov, Z.C. (1976). İşraqilik fəlsəfəsinin ontologiyası. Azərb. SSR EA Xəbərləri (tarix, fəlsəfə və hüquq seriyası), 3, 75-82.
• Məmmədov, Z. (2009). Şihabəddin Yəhya Sührəvərdi. Bakı: Elm
• Məmmədov, Z. (1991). Şihabəddin Yəhya Sührəvərdi. Qısa biblioqrafik məlumat. Bakı: Elm
• Sührəvərdi. (1989). İşıq heykəlləri. Ərəbcədən Azərbaycan dilinə tərcümə, ön söz və qeydlər Z.C.Məmmədov, Bakı: Elm