DETERMINATION AND ANALYSIS OF AFYONKARAHİSAR CASTLE’S PERIODICAL STRUCTURES AND ADDITIONS

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 25, 193 - 223, 20.09.2021

Büşra Köker , Seda Şimşek Tolacı

https://doi.org/10.31126/akrajournal.895406

Cited By: 1

Öz

An important example of defense structures that hosted different civilizations for thousands of years is the Afyonkarahisar Castle built in Anatolia. According to the societies' socio-cultural, economic characteristics, and needs, the castle structure has changed in the historical process. Structures and structural additions built in different periods constitute the physical data group for determining the transformation. The study aims to make these structures and structural additions through the data of different sources in terms of purpose and content. The physical scope of the study, is not only Upper Castle part, which is in the social memory, but also the entire castle structure, including the Middle and Lower Castle sections. All processes from which information about the structure can be obtained have been considered the study's historical scope. Combining the information obtained from different written and visual sources with the field studies data that enables the determination of the current situation of the building has been determined as a working method. In this context; history readings about the city were done, texts and documents containing travelers' impressions were scanned, and conservation inventory information was evaluated. The data referring to the spatial features of the building have been compiled within the framework of the specified physical scope and different periods. Separate evaluations of the three parts that make up the physical scope are presented with a table presenting the relationship between historical periods and period additions built in different scales in order to be able to monitor the period structural additions easily. This study, which was prepared with a focus on identifying and dating period additions for the structure, which has not been evaluated with the method of considering different sources in a holistic manner until today, is aimed to contribute to different areas, especially the history of the city, its memory and architectural features.

Anahtar Kelimeler

castle, Afyonkarahisar Castle, architectural conservation, cultural heritage

AFYONKARAHİSAR KALESİ DÖNEM YAPILARI VE EKLERİNİN SAPTANMASI VE ANALİZİ

Öz

Binlerce yıl farklı medeniyetlere ev sahipliği yapmış olan savunma yapılarının önemli bir örneği, Anadolu’da inşa edilmiş olan Afyonkarahisar Kalesi’dir. Kale yapısı, tarihsel süreçte toplumların sosyo-kültürel, ekonomik özellikleri ve ihtiyaçlar doğrultusunda biçimlenmiş, değişim göstermiştir. Farklı dönemlerde inşa edilmiş olan yapısal dönem ekleri, süreçteki değişim ve dönüşümün tespitinin yapılabilmesinde önemli olan fiziksel veri grubunu oluşturmaktadır. Çalışmanın amacı, söz konusu bu eklerin, amaç ve içerik olarak farklı olan kaynakların verileri aracılığı ile yapılmasıdır. Çalışmanın fiziksel kapsamını; yalnızca toplumsal bellekte yer alan Afyonkarahisar Kalesi Yukarı Kale bölümü değil, Orta ve Aşağı Kale bölümleri de dâhil olmak üzere kale yapısının tamamı oluşturmaktadır. Yapıya dair bilgiye ulaşılabilen tüm süreçler çalışmanın tarihsel kapsamı olarak ele alınmıştır. Farklı yazılı ve görsel kaynaklardan elde edilen bilgilerin, yapı mevcut durumunun tespitini sağlayan alan çalışmaları verileri ile birleştirilmesi çalışma yöntemi olarak belirlenmiştir. Bu kapsamda; kente dair tarih okumaları yapılmış, seyyahların izlenimlerini içeren metin ve belgeler taranmış, koruma envanteri bilgileri değerlendirilmiştir. Yapının mekânsal özelliklerine değinen veriler, belirlenen fiziksel kapsam ve farklı dönemler çerçevesinde derlenmiştir. Fiziksel kapsamı oluşturan üç bölüme dair ayrıca yapılan değerlendirmeler, dönem yapısal eklerinin rahat izlenebilmesi amacı ile tarihsel dönemler ve farklı ölçeklerde inşa edilen dönem ekleri ilişkisini sunan bir tablo ile ortaya koyulmuştur. Bugüne kadar farklı kaynakların bütüncül olarak ele alınması yöntemiyle değerlendirmeye tabi tutulmamış olan yapıya yönelik, dönem eklerinin tespiti ve tarihlendirilmesi odaklı hazırlanan bu çalışmanın, başta kent tarihi, belleği ve mimari özellikler olmak üzere farklı alanlara katkı sağlaması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

kale, Afyonkarahisar Kalesi, mimari koruma, kültürel miras

Kaynakça

• Afyonkarahisar Archaelogy Museum (1986-1990), Afyonkarahisar Kale Tescili ve Onarım Raporu (Protection Inventory).
• Akarca, Aşkıdil (1987);Şehir ve Savunması, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Anonymous (1967), Afyon İl Yıllığı 1967,Afyonkarahisar.
• Bülbül Yaman, P., (2006). Hitit Dönemi Anadolu Coğrafyası, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Afyonkarahisar.
• Bülbül Yaman, Pınar (2010),Neolitik Devirden MÖ. 2. Binyıl Sonuna Kadar Afyonkarahisar ve Çevresi, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Gönçer Süleyman Hilmi(1971a), Afyon İli Tarihi,c1, İzmir.
• Gönçer Süleyman Hilmi(1971b), Afyon İli Tarihi,c2, Afyonkarahisar.
• Güneş Mehmet(2003), XVIII. Yüzyılın İkinci arısında Karahisar-ı Sahib Sancağı (Şer’iyye Sicillerine Göre),Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.
• Işık, Fahri (1991), “Karahisar ve Pentapolis'te " Görülmeyen " Kybele İzleri”, 2. Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, 3-4 Mayıs, Afyonkarahisar.
• İlaslı, Ahmet (2002), “Afyonkarahisar Yer Adları”, 6. Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, 10-11 Ekim, Afyonkarahisar.
• İlaslı, A., (2004). “İlk Yerleşimden Türk Egemenliğine Kadar Afyon”, Karazeybek, M. (Ed.), Anadolu’nun Kilidi Afyon İçinde (49-62). Afyon Valiliği, 496s, Afyonkarahisar.
• Karazeybek, Mustafa (2011), XVII. Yüzyılın İkinci Yarısında Afyonkarahisar Şehri: Fiziki, Sosyal Ve Ekonomik Yapı İncelemesi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Afyonkarahisar.
• Köker Büşra (2016-2020), Belge ve Fotoğraf arşivinden yararlanılmıştır.
• Özdemir, H., (1963), “Afyon Kalesi”. Taşpınar Dergisi, 2, Afyonkarahisar.
• Özpunar Hasan(2019); Tarih Boyunca Seyyahların Gözünden Afyonkarahisar, Afyonkarahisar İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• Parlak Sevgi (2010),Osmanlı Öncesi Anadolu Kalelerinde Kapılar, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.
• Şahin Naci(2002), “Tarih Boyunca Karahisar-ı Sahib Sancağı Kalesi ve Şehrin Yapılanmasındaki Konumu”, 6. Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, 10-11 Ekim, Afyonkarahisar.
• Uyan Muzaffer (2005); Afyonkarahisar Vakıf Eserleri, Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayınları, c2, Afyonkarahisar.
• Üyümez Mevlüt (2020), Afyonkarahisar Arjeoloji Müze Müdürü, Sözlü görüşme.
• Uzunçarşılı, İbrahim Hakkı(1929); Afyonkarahisar, Sandıklı, Bolvadin, Çay, İsaklı, Manisa, Birgi, Mugla, Milas, Peçin, Denizli, Isparta, Atabey ve Eğirdir’deki Kitâbeler ve Sahip, Saruhan, Aydın, Menteşe, İnanç, Hamit Oğulları Hakkında Malûmat, İstanbul.
• Yılmaz Özer(2004), “Afyon İli Genel Coğrafya Özellikleri”, Karazeybek Mustafa (Ed.), Anadolu’nun Kilidi Afyon İçinde (3-32). Afyon Valiliği, Afyonkarahisar.