Conspıracy Theorıes In The Context Of The Sosology Of Knowledge: Conspıracy Theorıes and Socıal Context

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 27, 23 - 43, 16.05.2022

Mehmet Furkan Ören

https://doi.org/10.31126/akrajournal.1057585

Öz

Conspiracy theories are one of the most notable issues of recent times. The emergence and spread of the coronavirus and the vaccine program produced within the scope of combating the virus result in an increase in conspiracies. It can be said that conspiracy theories, produced in different forms in different fields, have gained a public character. Although those who set up the conspiracy scenarios seem like singular subjects, the issue also has social dimensions. In this respect, there are connections between the logic of conspiracies and the social context of the periods and forms of knowledge. In this context, the analysis of conspiracy theories taking into account the general characteristics of the periods they emerged from will contribute to the discussions in the field. This article focuses on the relationship between conspiracy theories and social context and evaluates conspiracies and superstitions within the framework of the socio logy of knowledge. The article brings up the thesis that the conspiracies is caused by the difference of social, political and cultural structures which time lived in the. The study, whose theoretical framework consists of the theses of the sociology of knowledge emphasizing the relationship between knowledge and social context, is an analysis attempt that examines the relational aspects of conspiracies with social context. In the article, analyzes within the scope of conspiracies and sociology of knowledge are made based on the available literature.

Anahtar Kelimeler

sociology of religion, sociology of knowledge, modernity, tradition, conspiracy theories

Bilgi Sosyolojisi Bağlamında Komplo Teorileri: Komplo Teorileri ve Sosyal Bağlam

Öz

Son zamanların dikkat çeken önemli konularından birisi de komplo teorileridir. Koronavirüsün ortaya çıkıp yayılması ve virüsle mücadele kapsamında üretilen aşı programları komploların da artmasıyla sonuçlanmaktadır. Güncel olarak farklı alanlarda farklı biçimleriyle üretilen komplo teorilerinin kamusal bir nitelik kazandığı söylenebilir. Komplo senaryolarını kuranlar tekil özneler gibi dursa da meselenin sosyal boyutları da vardır. Bu açıdan kurulan komploların mantığıyla dönemlerin sosyal bağlamı ve bilgi biçimleri arasında bağlantılar vardır. Bu bağlamda komplo teorilerinin içinden çıktıkları dönemlerin genel özellikleri dikkate alınarak analiz edilmesi alandaki tartışmalara katkı olacaktır. Bu yazı komplo teorileriyle toplumsal bağlam arasındaki ilişkiye odaklanmakta ve komplolarla hurafeleri bilgi sosyolojisi çerçevesinde değerlendirmektedir. Makale, komploların içinde yaşanılan zamanın sosyal, siyasal ve kültürel yapıların farklılığından kaynaklandığı tezini gündeme getirmektedir. Teorik çerçevesini bilgi sosyolojisinin bilgi ve sosyal bağlam arasındaki ilişkiye vurgu yapan tezlerinin oluşturduğu çalışma, komploların sosyal bağlamla ilişkisel yönlerini inceleyen bir analiz denemesidir. Makalede komplolar ve bilgi sosyolojisi kapsamındaki analizler mevcut literatüre dayalı olarak yapılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

din sosyolojisi, bilgi sosyolojisi, modernite, gelenek, komplo teorileri

Kaynakça

• Akdoğan, Ali. Geleneksel Toplumdan Modern Topluma Geçişte Dini Hayat, Rağbet Yayınları, İstanbul 2002.
• Armağan, İbrahim. Bilgi ve Toplum- I: Bilgi Sosyolojisine Giriş. Otağ Matbaası, İstanbul 1974.
• Armağan, Mustafa. “Geleneksel Toplum”. Sosyal Bilimler Ansiklopedisi. C. 2. Risale Yayınları, İstanbul 1991.
• Aron, Raymond. Sanayi Toplumu. çev. E. Gürsoy, Dergah Yayınları, İstanbul 1978.
• Arslan, Abdurrahman. Sabra Davet Eden Hakikat Pınar Yayınları, İstanbul 2009.
• Arslan, Hüsamettin. Epistemik Cemaat: Bir Bilgi Sosyolojisi Denemesi, Paradigma Yayın-ları, İstanbul 2007.
• Asad, Talal. Sekülerliğin Biçimleri: Hristiyanlık, İslamiyet ve Modernlik. çev. Ferit Burak Aydar, Metis Yayınları, İstanbul 2007.
• Berger, Peter - Luckmann, Thomas. Gerçekliğin Sosyal İnşası (Bir Bilgi Sosyolojisi İnce-lemesi), çev. Vefa Saygın Öğütle, Paradigma Yayınları, İstanbul 2008.
• Berger, Peter L. vd. Modernleşme ve Bilinç. çev, Cevdet Cerit, Pınar Yayınları, İstanbul 1985.
• Bozkurt, Veysel. “İnanıyorum, Öyleyse Gerçektir: Komplo Teorileri”. Scienceup, 47-51.
• Callinicos, Alex. Toplum Kuramı: Tarihsel Bir Bakış. çev. Yasemin Tezgiden, İletişim Yayınları, İstanbul 2004.
• Certeau, Michel de. Tarih ve Psikanaliz. çev. Ayşegül Sönmezsay, İş Bankası Yayınları, İstanbul 2017.
• Çiğdem, Ahmet. Aydınlanma Düşüncesi, İletişim Yayınları, İstanbul 2009.
• Durkhem, Emile. Sosyolojik Metodun Kuralları. çev. Enver AytekinSosyal Yayınları, İstanbul 1994.
• Eliade, Mircea. Okültizm, Büyücülük ve Kültürel Modlar. çev. Cem Soydemir Doğu-Batı Yaynları, Ankara 2019.
• Ersoy, Mehmet Akif. Safahât. ed. Ertuğrul Düzdağ İz Yayınları, İstanbul 2007.
• Foucault, Michel. Bilginin Arkeolojisi. çev. Veli Urhan, Birey Yayınları, İstanbul 1999.
• Gurvitch, Georges. Sosyoloji ve Felsefe. ed. Kadir Cangızbay, Değişim Yayınları, İstanbul 1985.
• Habermas, Jürgen. The Philosophical Discourse of Modernity. çev. Frederick Lawrence. Cambridge: Cambridge, 1971.
• Harvey, David. Kent Deneyimi. çev. Esin Soğancılar Sel Yayınları, İstanbul 2015.
• Hekman, Susan. Bilgi sosyolojisi ve hermeneutik : Mannheim, Gadamer, Foucault ve Der-rida. çev. Hüsamettin Arslan, Paradigma Yayınları, İstanbul  1999. http://ktp.isam.org.tr/ktp/recordview.php?idno=19832&ele=%3D&wKitaplar=Bilgi+sosyolojisi
• Hempel, Carl. Doğa Bilimi Felsefesi. çev. Cengiz İskender Özkan - Talip Kabadayı Nobel Yayınları, Ankara 2015.
• Hepkon, Haluk. Jön Türkler ve Komplo Teorileri, Kırmızıkedi Yayınları, İstanbul 2012.
• Horkheimer, Max - W. Adorno, Theodor. Aydınlanmanın Diyalektiği: Felsefi Fragmanlar. çev. Oğuz Özügül, Kabalacı Yayınları, İstanbul 1995.
• Kortantamer, Samira. “Memlüklar’da Lanet, Uğursuzluk ve Hakaret”. Lânet Kitabı. ed. Emine Gürsoy Naskali, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2009.
• Kuhn, Tohmas. Bilimsel Devrimlerin Yapısı. çev. Nilüfer Kuyaş, Alan Y. 4., İstanbul 1995.
• Le Goff, Jacques. Tarihi Dönemlere Ayırmak Şart Mı? çev. Ali Berktay, İş Bankası Yayınları, İstanbul 2016.
• Lefebvre, Henrı. Modern Dünyada Gündelik Hayat. çev. Işın Gürbüz Metis Yayınları, İstanbul 1998.
• Lêvi-Strauss, Claude. Yapısal Antropoloji. çev. Adnan Kahiloğulları İmge Kitabevi, Ankara 2012.
• Levy, Joel. “Komplo Teorileri”. ed. Cem Küçük. 9-68, Profil Yayınları, İstanbul 2009.
• Mannheim, Karl. İdeoloji ve Ütopya. çev. Mehmet Okyayuz, Deki Yayınları, Ankara 2009.
• Martin, Lois. Cadılığın Tarihi (Ortaçağ’da Bilge Kadının Katli), Kalkedon Yayınları, İstanbul 2009.
• Morin, Edgar. Yitik Paradigma: İnsan Doğası. çev. Devrim Çetinkasap, İş Bankası Yayınları, İstanbul 2019.
• Shils, Edward. “Gelenek Nedir?” Doğu Batı Düşünce Dergisi 25 (2003), 105-141.
• Slattery, Martin. Sosyolojide Temel Fikirler. çev. Ümit Tatılcan - Gülhan Demiriz, Sentez Y., Bursa 2007.
• Şenocak, Ebru. “İnsanlık Tarihinde Deprem ile İlgili İnanışlar ve Marmara Depreminin Eş Zamanlılık Boyutu”. I. Uluslararası Kocaeli ve Çevresi Kültür Sempozyumu Bildirileri. Kocaeli: Kocaeli Belediyesi Yayınları, 2007.
• Talu, Nilüfer. “Modernlik Söylemi: Endişeli Bakışlarda Modern Birey”. METU Journal of the Faculty of Architecture 2/27 (2010), 141-171.
• Taylor, Charles. Seküler Çağ. çev. Dost Körpe, İş Bankası Y., İstanbul 2007.
• Touraine, Alain. Modernliğin Eleştirisi, çev. Hülya Uğur Tanrıöver, Yapı Kredi Y., İstanbul 2014.
• Wallerstein, Immanuel. Gulbenkiyan Komisyonu: Sosyal Bilimleri Açın. çev. Şirin Tekeli, Metis Y., İstanbul 2016.
• Warburton, Nigel. Felsefenin Kısa Tarihi. çev. Güçlü Ateşoğlu, Alfa Yayınları, İstanbul 2018.
• Wells, Calvin. Sosyal Antroploji Açısından İnsan ve Dünyası. çev. Erzen Okur, Remzi Kitapevi, İstanbul 1972.
• Yadigaroğlu, Hüseyin. “Covid-19 ve Aşı Karşıtlığı”. Karadeniz Teknik Üniversitesi Stratejik Araştırma Merkezi Dergisi 1 (2021), 61-70.
• Yanık, Aybars. “Başımıza Kim Sardı Bu Belayı: Komplo ve Koronavirü”. Birikim Dergisi 373 (Mayıs 2020), 60-70.
• Yasa, İbrahim. Hasanoğlan Köyü’nün İctima-i İktisadi Yapısı, Doğuş Ktd Matbası, Ankara 1956.
• Yel, Ali Murat. “Hurâfe”. Türkiye Dinyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 18/381-382, Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1998.