Türkiye’de sürdürülebilir kalkınmanın sağlanmasında finansal içermenin rolü: Düzey 2 bölgeleri için uygulama

Yıl 2025, Cilt: 27 Sayı: Özel Sayı, 51 - 66

Tuğrul Kandemir , Elçin Güneş

Öz

Temel finansal hizmetlere olan erişim ve kullanım, ülkeler arası farklılaştığı gibi aynı ülkenin bölgeleri arasında da belirgin farklılıklar gösterebilmektedir. 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarının sekizinde finansal içerme, destekleyici bir faktör olarak kabul edilmektedir. Bu makalenin amacı, sürdürülebilirlik hedeflerinin gerçekleşmesinde önemli rol oynayan finansal içermeyi, Türkiye’nin Düzey 2 bölgeleri çerçevesinde değerlendirmektir. Bu doğrultuda 2011-2023 yıllarını arasında, belirlenen göstergelerle Sarma (2008)’nın geliştirdiği yöntem ışığında finansal içerme endeks hesaplaması yapılmıştır. Oluşturulan endeks değerine göre TR10, TR31, TR51 ilk üç sırada TR71, TRB2 ve TRA2 bölgeleri ise son sıralarda yer almaktadır. TR62 son yıllarda yükseliş eğilimi gösterirken, TR51 bölgesi düşüş eğilimi göstermektedir. Diğer bir çarpıcı bulgu ise TR71 bölgesinin genel sıralamada hep düşük düzeyde kalmasıdır. Ayrıca doğu bölgesinde yer alan TRC2 bölgesinin tüm yıllarda, komşu bölgelerine göre yüksek sıralamaya sahip olduğu görülmektedir. Bu çalışma temasında incelenen TR33 bölgesi genel sıralamasının ise değişmediği tespit edilmiştir. Sonuç olarak yapılan analizler kapsamında Kalkınma Ajanslarının bölgesel performans aracı olarak kullanabilecekleri finansal içerme endekslerinin ülkelerin sürdürülebilir kalkınma amaçlarına daha kolay ulaşmasında önemli bir araç olarak kullanılabileceği düşünülmüş ve konu ile ilgili bilgilendirici faaliyetlerinin artırılmasının bölgelerin gelecek başarısı için önemli olacağı vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

sürdürülebilirlik, finansal içerme, bölgesel kalkınma

The role of financial inclusion in ensuring sustainable development in Türkiye: Application for level 2 regions

Öz

This study analyzes the macroeconomic determinants of inflation, a significant economic issue in national economies, using monthly data from January 2006 to January 2023 for the Turkish economy. Understanding inflation and its influencing factors is crucial for enhancing the effectiveness of disinflationary measures due to their adverse impacts on economic units. In this context, the relationship between inflation and selected macroeconomic variables was investigated for the Turkish economy. Based on the cointegration test results, it was established that the series are cointegrated. In the long term, money supply and interest rate variables positively impact inflation. Conversely, inflation is negatively impacted by the Industrial Production Index (IPI), which measures economic growth. This result indicates that increases in production capacity and economic growth reduce inflation. These findings suggest that the Turkish economy operates with underemployment and that monetary factors significantly impact inflation. The outcomes of the Granger causality analysis indicate a reciprocal causal relationship between inflation, money supply, and exchange rate.

Anahtar Kelimeler

Sustainability, Financial inclusion, regional development

Kaynakça

• Ade’Soyemi, K., Olowofela, O. E., & Yunusa, L. A. (2020). Financial inclusion and sustainabledevelopment in Nigeria. Journal of Economics and Management, 39(1), 105-131. https://doi.org/10.22367/jem.2020.39.06
• Ahmad, U. I., Hassan, A., & Marafa, M. (2023). A Descriptive Analysis of Central Bank Cashless Policy of Point of Sale (POS) and Financial Inclusion in Sokoto State, Nigeria. Saudi J Econ Fin, 7(6), 285-289. 10.36348/sjef.2023.v07i06.001
• Acar Balaylar, N. İ. L. G. Ü. N., & Bulut, A. H. S. E. N. (2022). Türkiye’de ve Dünyada Cinsiyet Eşitsizliğinin Finansal Kapsayıcılık Perspektifinde Analizi.
• Atasever, G. (2021), Muğla’nın Finansal Yapısı Ve Bankacılık Sektörü. Ozan Bahar ve Mehmet Avcı (Edt.), Muğla Kent Ekonomisi içinde (168-184). Detay Yayıncılık.
• Ahiler Kalkınma Ajansı. (2023). Türkiye için Bir Rekabetçilik Endeksi 2023 Raporu https://turkonfed.org/tr/detay/4226/rekabetcilikte-istanbul-ile-diger-iller-arasindaki-makas-aciliyor
• Allen, F., Demirguc-Kunt, A., Klapper, L., & Peria, M. S. M. (2016). The foundations of financial inclusion: Understanding ownership and use of formal accounts. Journal of financial Intermediation, 27, 1-30. https://doi.org/10.1016/j.jfi.2015.12.003
• Arner, D. W., Buckley, R. P., Zetzsche, D. A., & Veidt, R. (2020). Sustainability, FinTech and financial inclusion. European Business Organization Law Review, 21, 7-35. (2020) https://doi.org/10.1007/s40804-020-00183-y
• Aydın, R., & Çakmak, E. Sağlık Harcamaları ve Toplam Faktör Verimliliği Arasındaki İlişki: Türkiye’de Düzey-2 Alt Bölgeleri İçin Bir Uygulama. Uluslararası Ekonomi İşletme ve Politika Dergisi, 8(1), 49-72. https://doi.org/10.29216/ueip.1401872
• Berber, M., Yıldız, B., & Yılmaz, M. S. (2024). Türkiye’de bölgesel düzeyde kapsayıcı büyüme indeksi. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 10(1), 159-178. https://doi.org/10.30855/gjeb.2024.10.1.010
• Cámara, N., & Tuesta, D. (2014). Measuring financial inclusion: A muldimensional index. BBVA Research Paper, (14/26).
• Carolina Rezende de Carvalho Ferreira, M., Amorim Sobreiro, V., Kimura, H., & Luiz de Moraes Barboza, F. (2016). A systematic review of literature about finance and sustainability. Journal of Sustainable Finance & Investment, 6(2), 112-147. 6(2), 112-147. http://dx.doi.org/10.1080/20430795.2016.1177438
• Çetin, B., & Kuvat, Ö. (2022). Türkiye’de ekonomik göstergeler açısından düzey 2 bölgelerinin geliştirilmiş ENTROPİ ve CRITIC temelli COPRAS yöntemi ile sıralanması. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 14(11), 10.52791/aksarayiibd.1008201
• Dar, A. B., & Ahmed, F. (2021). Financial inclusion determinants and impediments in India: insights from the global financial inclusion index. Journal of Financial Economic Policy, 13(3), 391-408. https://doi.org/10.1108/JFEP-11-2019-0227
• Danladi, S., Prasad, M. S. V., Modibbo, U. M., Ahmadi, S. A., & Ghasemi, P. (2023). Attaining sustainable development goals through financial inclusion: exploring collaborative approaches to Fintech adoption in developing economies. Sustainability, 15(17), 13039. https://doi.org/10.3390/su151713039
• Demirgüç-Kunt, A., & Singer, D. (2017). Financial inclusion and inclusive growth: A review of recent empirical evidence. World bank policy research working paper, https://ssrn.com/abstract=2958542
• Dev, S. M. (2006). Financial inclusion: Issues and challenges. Economic and political weekly, 4310-4313. doi: 10.38122/ased.62.6
• Ellili, N. O. D. (2024). Financial inclusion and sustainable development: A review and research agenda. Journal of Financial Services Marketing, 1-20. https://doi.org/10.1057/s41264-024-00269-5
• Ene, E. E., Abba, G. O., & Fatokun, G. F. (2019). The impact of electronic banking on financial inclusion in Nigeria. American Journal of Industrial and Business Management, 9(6), 1409-1422. 10.4236/ajibm.2019.96092
• Gao, S., Zhu, Y., Umar, M., Kchouri, B., & Safi, A. (2024). Financial inclusion empowering sustainable technologies: Insights into the E-7 economies from COP28 perspectives. Technological Forecasting and Social Change, 201, 123177. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2023.123177
• George, T. T., & Lazar, D. The Financial Inclusion Index: Insights and Implications for G20 Countries.
• Ghosh, C., & Chaudhury, R. H. (2024). Ranking of countries based on multi‐dimensional financial inclusion index: A global perspective. International Journal of Finance & Economics, 29(2), 1345-1377. https://doi.org/10.1002/ijfe.2735
• Goel, S., & Sharma, R. (2017). Developing a financial inclusion index for India. Procedia computer science, 122, 949-956. https://doi.org/10.1016/j.procs.2017.11.459
• Gupte, R., Venkataramani, B., & Gupta, D. (2012). Computation of financial inclusion index for India. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 37, 133-149. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2012.03.281
• Hannig, A., & Jansen, S. (2010). Financial inclusion and financial stability: Current policy issues. ADBI Working Paper. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1729122
• Hasan, M. M., & Lu, Z. (2023). Nexus among financial inclusion and sustainability in Asia: role of banking sector. Environmental Science and Pollution Research, 30(22), 62481-62493. https://doi.org/10.1007/s11356- 023-26028-y
• Kalkınma Ajansları. İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması (İBBS) 1 Aralık 2024 tarihinde https://ka.gov.tr/sayfalar/kalkinma-planlamasinda-istatistiki-bolge-birimleri-siniflandirmasi--24 adresinden edinilmiştir.
• United Nations. Department of Economic and Social Affairs Sustainable Development 3 Aralık 2024 tarihinde https://sdgs.un.org/goals#history adresinden edinilmiştir.
• United Nations Sustainable 3 Aralık 2024 tarihinde https://www.un.org/en/academic-impact/sustainability adresinden edinilmiştir.
• United Nations Capital Development Fund. Financial Inclusion and SDGs 3 Aralık 2024 tarihinde https://www.uncdf.org/financial-inclusion-and-the-sdgs?ref=hackernoon.com adresinden edinilmiştir.
• World Bank Group. Financial Inclusion 13 Kasım 2024 tarihinde https://www.worldbank.org/en/topic/financialinclusion/overview adresinden edinilmiştir.
• Hussain, S., Gul, R., & Ullah, S. (2023). Role of financial inclusion and ICT for sustainable economic development in developing countries. Technological Forecasting and Social Change, 194, 122725. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2023.122725
• Imperatives, S. (1987). Report of the World Commission on Environment and Development: Our common future. Accessed Feb, 10(42,427).
• Iqbal, B. A., & Sami, S. (2017). Role of banks in financial inclusion in India. Contaduría y administración, 62(2), 644-656. https://doi.org/10.1016/j.cya.2017.01.00
• İğdeli, A., & Sever, E. (2020). İnovasyonun genç işsizlik üzerindeki etkisi: Türkiye’de düzey II bölgeleri örneği. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(3), 771-779. https://doi.org/10.18506/anemon.522447
• Kapoor, A. (2014). Financial inclusion and the future of the Indian economy. Futures, 56, 35-42. https://doi.org/10.1016/j.futures.2013.10.007
• Kara, A., Zhou, H., & Zhou, Y. (2021). Achieving the United Nations' sustainable development goals through financial inclusion: A systematic literature review of access to finance across the globe. International Review of Financial Analysis, 77, 101833. https://doi.org/10.1016/j.irfa.2021.101833
• Kartal, T., & Karşıyakalı, B. (2023). Türkiye’de Bölgesel Gelir Eşitsizliği: Düzey-2 Bölgeleri Bazında Yakınsama Analizi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (59), 61-82. https://doi.org/10.30794/pausbed.1275122
• Khan, N., Zafar, M., Okunlola, A. F., Zoltan, Z., & Robert, M. (2022). Effects of financial inclusion on economic growth, poverty, sustainability, and financial efficiency: Evidence from the G20 countries. Sustainability, 14(19), 12688. . https://doi.org/10.3390/
• Kuada, J. (2019). Financial inclusion and the sustainable development goals. In Extending financial inclusion in Africa (pp. 259-277). Academic Press. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-814164-9.00012-8
• Kuhlman, T., & Farrington, J. (2010). What is sustainability?. Sustainability, 2(11), 3436-3448. doi:10.3390/su2113436
• Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı https://www.kalkinmakutuphanesi.gov.tr/assets/upload/dosyalar/yer-sis-kapsaminda-tr82-bolgesi-mevcut-durum-raporu.pdf#page=12.15
• Kumar, N. (2013). Financial inclusion and its determinants: evidence from India. Journal of Financial Economic Policy, 5(1), 4-19. https://doi.org/10.1108/17576381311317754
• Le, T. H., Chuc, A. T., & Taghizadeh-Hesary, F. (2019). Financial inclusion and its impact on financial efficiency and sustainability: Empirical evidence from Asia. Borsa Istanbul Review, 19(4), 310-322. https://doi.org/10.1016/j.bir.2019.07.002
• Machdar, N. M. (2020). Financial inclusion, financial stability and sustainability in the banking sector: The case of Indonesia. https://www.um.edu.mt/library/oar/handle/123456789/54174
• Montiel, I., & Delgado-Ceballos, J. (2014). Defining and measuring corporate sustainability: Are we there yet?. Organization & Environment, 27(2), 113-139. DOI: 10.1177/1086026614526413
• Nguyen, T. T. H. (2021). Measuring financial inclusion: a composite FI index for the developing countries. Journal of Economics and Development, 23(1), 77-99. https://doi.org/10.1108/JED-03-2020-002
• Ozili, P. K. (2021, October). Financial inclusion research around the world: A review. In Forum for social economics (Vol. 50, No. 4, pp. 457-479). Routledge. https://doi.org/10.1080/07360932.2020.1715238
• Ozili, P. K. (2022). Financial inclusion and sustainable development: an empirical association. Journal of Money and Business, 2(2), 186-198. https://doi.org/10.1108/JMB-03-2022-0019
• Ozturk, I., & Ullah, S. (2022). Does digital financial inclusion matter for economic growth and environmental sustainability in OBRI economies? An empirical analysis. Resources, Conservation and Recycling, 185, 106489. https://doi.org/10.1016/j.resconrec.2022.106489
• Öncel, A., & Şimşek, S. (2011). Türkiye’de Bölgelerarası Kaynak Kullanim Etkinliğinin Veri Zarflama Analizi Yöntemiyle Analizi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (37), 87-119.
• Kara, F. Z., & Örtlek, Z. (2022). Türkiye’nin istatistiki bölge birimleri sınıflandırmasına göre düzey-2 bölgelerinin bölgesel kalkınmaaçısından inovasyon performansının değerlendirilmesi. Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2), 172-200. doi: 10.38122/ased.62.6
• Özgün, F. (2021). Kapsayıcı büyümenin bir unsuru olarak “üretken istihdam” kavramı ve Türkiye üzerine bir değerlendirme. Ekonomi İşletme ve Maliye Araştırmaları Dergisi, 3(3), 273-295. https://doi.org/10.38009/ekimad.994260
• Özgün, F. (2022). Finansal İçerme ve Yoksulluk İlişkisi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama (Yayımlanmış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi.
• Özyıldırım, Y. (2019). Finansal kapsayıcılık ile ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin kantil regresyon yöntemiyle analizi. Uşak Üniversitesi.
• Piñeyro, C. M. Z. (2013). Financial inclusion index: proposal of a multidimensional measure for Mexico. Revista Mexicana de Economía y Finanzas Nueva Época REMEF, 8(2).
• Sarma, M. (2008). Index of financial inclusion (No. 215). Working paper.
• Sarma, M. (2016). Measuring financial inclusion for Asian economies. Financial inclusion in Asia: Issues and policy concerns, 3-34.
• Sarma, M., & Pais, J. (2011). Financial inclusion and development. Journal of international development, 23(5), 613-628. https://doi.org/10.1002/jid.1698
• Şengönül, A., & Tekgün, B. (2021). Phıllıps Eğrisinin Panel Ardl Analizi: Türkiye’deki Bölgeler Arası Bir Uygulama. Uluslararası Ekonomi Siyaset İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 4(2), 81-97.
• Tram, T. X. H., Lai, T. D., & Nguyen, T. T. H. (2023). Constructing a composite financial inclusion index for developing economies. The Quarterly Review of economics and finance, 87, 257-265. https://doi.org/10.1016/j.qref.2021.01.003
• Türe, H. (2019). Türkiye'nin Bölgeleri (İBBS-2) İçin Refah Düzeyi Değerlendirmesi. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 56(648), 121-141.
• Türkmen, S. Y., & Çağıl, G. (2017). Sustainable and inclusive finance in Turkey. Risk Management, Strategic Thinking and Leadership in the Financial Services Industry: A Proactive Approach to Strategic Thinking, 11-23.
• Türkyılmaz, S. (2023). Konut Fiyat Endeksinin Mekânsal Analizi: Türkiye İBBS-Düzey2 Bölgeleri İçin Bir Uygulama. Alanya Akademik Bakış, 7(1), 445-460. Doi: 10.29023/alanyaakademik.1161698
• Wang, X., & Guan, J. (2017). Financial inclusion: measurement, spatial effects and influencing factors. Applied Economics, 49(18), 1751-1762. http://dx.doi.org/10.1080/00036846.2016.1226488
• Yorulmaz, R. (2013). Construction of a regional financial inclusion index in Turkey. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, 7(1), 79-101.
• Yorulmaz, R. (2018). An analysis of constructing global financial inclusion indices. Borsa Istanbul Review, 18(3), 248-258. https://doi.org/10.1016/j.bir.2018.05.001
• Yıldız, M., & Awadh, K. Q. A. (2022). Determining the relationship between financial inclusion and financial stability: An application for Iraq. Business & Management Studies: An International Journal, 10(3), 1145-1160.
• Zhang, H., Yuan, F., Cui, Y., & Li, G. (2022). Research on the construction and measurement of inclusive finance evaluation index system. Procedia Computer Science, 199, 1152-1159. https://doi.org/10.1016/j.procs.2022.01.146
• Zins, A., & Weill, L. (2016). The determinants of financial inclusion in Africa. Review of development finance, 6(1), 46-57. https://doi.org/10.1016/j.rdf.2016.05.001
• Zafer Kalkınma Ajansı (2024); Afyonkarahisar ili Genel Sosyo-Ekonomik Görünümü 15 Ocak 2025 tarihinde https://dokuman.zafer.gov.tr/uiassets/filemanagement/B%C3%96LGEM%C4%B0Z/B%C3%96LGEM%C4%B0ZE%20GENEL%20BAKI%C5%9E/2024/Afyonkarahisar%20%C4%B0li%20Genel%20Sosyoekonomik%20G%C3%B6r%C3%BCn%C3%BCm%C3%BC.pdf adresinden edinilmiştir.