Sürdürülebilir kalkınma hedefleri kapsamında TR33 bölgesi illerinin performanslarının TOPSIS yöntemi ile değerlendirilmesi

Yıl 2025, Cilt: 27 Sayı: Özel Sayı, 227 - 249, 19.03.2025

Bilge Meydan

Öz

Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerini (SKH) gerçekleştirmede metropol şehirlerin öne çıktığı ve bu şehirlere daha fazla yatırım yapıldığı gözlemlenmiştir. Bu çalışma, Türkiye'nin TR33 bölgesindeki şehirlerin SKH 11 kapsamındaki performansını değerlendirerek, küçük ve orta ölçekli şehirlerin sürdürülebilir kalkınma sürecindeki rolünü ortaya koymayı amaçlamaktadır. Konut, ulaşım, sürdürülebilir kentleşme ve çevre olmak üzere dört temel tema bazında performanslar incelenmiştir. Çalışmada, Entropy ve CRITIC gibi objektif kriter ağırlıklandırma yöntemleri kullanılarak, uzman görüşlerinin etkisi minimize edilmiştir. Entropy ve CRITIC yöntemlerinin birlikte kullanılması, karar verme sürecinin daha objektif ve şeffaf olmasını sağlamakta ve sonuçların güvenilirliğini artırmaktadır. Kriter ağırlıklarının belirlenmesinin ardından, TOPSIS yöntemi ile illerin SKH 11 performansı değerlendirilmiştir. Balıkesir ve Manisa, SKH 11 hedeflerine ulaşma konusunda öncü iller olarak öne çıkmıştır. Afyonkarahisar ve Uşak ise altyapı ve çevresel konularda daha fazla iyileştirme potansiyeline sahiptir. Çalışmada TR33 bölgesindeki şehirlerin SKH 11 hedeflerine ulaşma durumunu değerlendirerek, bölgesel sürdürülebilir kalkınma politikalarına yön verecek önemli bulgular sunulmaktadır. Çalışma SKH 11 hedeflerinin sadece büyükşehirlerle sınırlı olmadığını, küçük ve orta ölçekli şehirlerin de bu süreçte önemli bir role sahip olduğunu göstermektedir. Yerel yönetimlerin özellikle performansı düşük olan illerde altyapı ve çevresel konulara daha fazla yatırım yapması gerekmektedir. Çalışma, küçük şehirlerin sürdürülebilir kalkınma sürecinde daha fazla desteklenmesi gerektiğini vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilir Şehirler, Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri, TR33 Bölgesi, TOPSIS.

Evaluation of the performance of TR33 region provinces within the scope of sustainable development goals with the TOPSIS method

Öz

It has been observed that metropolitan cities stand out in achieving the Sustainable Development Goals (SDGs) and that more investments are made in these cities. This study aims to reveal the role of small and medium-sized cities in the sustainable development process by evaluating the performance of cities in the TR33 region of Turkey within the scope of SDG 11. Performances have been examined on the basis of four basic themes: housing, transportation, sustainable urbanization and environment. In the study, the effect of expert opinions have been minimized by using objective criterion weighting methods such as Entropy and CRITIC. The combined use of Entropy and CRITIC methods ensures that the decision-making process is more objective and transparent and increases the reliability of the results. After determining the criterion weights, the SDG 11 performance of the provinces was evaluated with the TOPSIS method. Balıkesir and Manisa stood out as pioneer provinces in achieving the SDG 11 targets. Afyonkarahisar and Uşak have more potential for improvement in infrastructure and environmental issues. The study evaluates the status of cities in the TR33 region in achieving SDG 11 goals and presents important findings that will guide regional sustainable development policies. The study reveals that SDG 11 goals are not limited to metropolitan cities, and small and medium-sized cities also have an important role in this process. Local governments need to invest more in infrastructure and environmental issues, especially in provinces with low performance. The study emphasizes that small cities need to be supported more in the sustainable development process.

Anahtar Kelimeler

Sustainable Cities, Sustainable Development Goals, TR33 Region, TOPSIS.

Kaynakça

• Adger, W. N., Hughes, T., Folke, C., Carpenter, S., & Rockstorm, J. (2005). Social-ecological resilience to coastal disasters. Science, 309(5737), 1036-1039.
• Almulhim, A. I., Bibri, S., Sharifi, A., Ahmad, S., & Almatar, K. (2022). Emerging trends and knowledge structures of urbanization and environmental sustainability: A regional perspective. Sustainability, 14(20), 13195.
• Angel, S. (2015). Making room for a planet of cities. In The City Reader, 581-594.
• Atıcı, K. B., & Ulucan, A. (2009). Enerji Projelerinin Değerlendirilmesi Sürecinde Çok Kriterli Karar Verme Yaklaşimlari Ve Türkiye Uygulamalari. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 27(1), 161-186.
• Ayyıldız, E., & Murat, M. (2017). Türkiye’de yer alan şehirlerin eğitim performanslarının çok kriterli karar verme yöntemleri kullanılarak belirlenmesi. Kent Akademisi, 10(30), 255-267.
• Ayyıldız, E., & Demirci, E. (2018). Türkiye’de yer alan şehirlerin yaşam kalitelerinin SWARA entegreli TOPSIS yöntemi ile belirlenmesi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 30, 67-87.
• Bakır, M., & Akan, Ş. (2018). Havaalanlarinda Hizmet Kalitesinin Entropi Ve Topsis Yöntemleri İle Değerlendirilmesi: Avrupa’nin En Yoğun Havaalanlari Üzerine Bir Uygulama. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(66), 632-651.
• Baki, R. (2023). A Multi-Criteria Decision-Making Model For Ranking Smart Megacities And Defining Their Key Performance Indicators. . Yönetim Bilimleri Dergisi, 21(50), 1146-1169.
• Baki, R. (2024). Comparison of Innovation Performances of BRICS Countries through CRITIC and GRA Methods. . Gaziantep University Journal of Social Sciences, 23(4), 1561-1570.
• Balouktsi, M. (2019, August). Crafting local climate action plans: an action prioritisation framework using multi-criteria decision analysis. . In IOP Conference Series: Earth and Environmental Science. 323 nO. 1, p. 012075. IOP Publishing.
• Baysar, Z., Çavuşoğlu, İ., & Günaydın, E. (2023). Sürdürülebilir Kalkinma Amaçlari Ve Göç. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Akademik Dergisi, 6(10), 43-87.
• Behzadian, M., Otaghsara, S., Yazdani, M., & Ignatius, J. (2012). A state-of the-art survey of TOPSIS applications. Expert Systems with applications, 39(17), 13051-13069.
• Chakladar, N. D., & Chakraborty, S. (2008). A combined TOPSIS-AHP-method-based approach for non-traditional machining processes selection. Proceedings of the Institution of Mechanical Engineers, Part B: Journal of Engineering Manufacture, 222(12), 1613-1623.
• Chen, M. F., & Tzeng, G. (2004). Combining grey relation and TOPSIS concepts for selecting an expatriate host country. Mathematical and computer modelling, 40(13), 1473-1490.
• Cheng, S., Chan, C., & Huang, G. (2002). Using Multiple Criteria Decision Analysis For Supporting Decisions Of Solid Waste Management. Journal of Environmental Science and Health, 37(6), 975-990.
• Chichilnisky, G. (1999). What is Sustainable Development? In O. Hohmeyer, & K. Rennings (Ed.), Man-Made Climate Change. ZEW Economic Studies. 1, pp. 42-82. New York: Physica, Heidelberg.
• Davies, R. (2015). The sustainable development goals as a network of targets. Monit. Eval.: News. Devlet Planlama Teşkilatı, (2019, Aralık 1). İLLERİN Ve BÖLGELERİN SOSYO-EKONOMİK GELİŞMİŞLİK SIRALAMASI ARAŞTIRMASI. SEGE-2017, 3, pp. 42-46.
• Diakoulaki, D., Mavrotas, G., & Papayannakis, L. (1995). Determining objective weights in multiple criteria problems: The critic method. Computers & Operations Research, 22(7), 763-770.
• Gazibey, Y., Keser, A., A., & Gökmen, Y. (2014). Türkiye’de İllerin Sürdürülebilirlik Boyutları Açısından Değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi,, 69(3), 511-544.
• Hwang, C. L., & Yoon, K. (1981). Methods for multiple attribute decision making. Multiple attribute decision making: methods and applications a state-of-the-art survey, 58-191.
• Karahan, M., & Kızkapan, L. (2022). Çok Kriterli Karar Verme Teknikleriyle Bankalarin Finansal Performanslarinin Karşilaştirmali Analizi. Verimlilik Dergisi, 3, 441-462.
• Kavitha V.S., & Mohammed Firoz , C. (2023). Benchmarking sustainability of pilgrimage cities: a case of three cities in Tamil Nadu, India. Benchmarking: An International Journal, 30(9), 2967-2992.
• Kenger, M. D., & Organ, A. (2017). Banka Personel Seçiminin Çok Kriterli Karar Verme Yöntemlerinden Entropi Temelli ARAS Yöntemi İle Değerlendirilmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(4), 152-170.
• Krishnan, A. R., Kasim, M., Hamid, R., & Ghazali, M. (2021). A modified Critic method to estimate the objective weights of decision criteria. Symmetry,, 13(6), 973.
• McGranahan, G., & Satterthwaite, D. (2014). Urbanisation concepts and trends. International Institute for Environment and Development.., 220, 15-22.
• Moreira, C., & Wichert, A. (2013). Finding academic experts on a multisensor approach using Shannon’s entropy. Expert Systems with Applications, 40(14), 5740-5754.
• Mukhametzyanov, I. (2021). Specific character of objective methods for determining weights of criteria in MCDM problems: Entropy, Critic and SD. . Decision Making: Applications in Management and Engineering, 4(2), 76-105.
• Odu, G. O. (2019). Weighting methods for multi-criteria decision making technique. Journal of Applied Sciences and Environmental Management, 23(8), 1449-1457.
• Opricovic, S., & Tzeng, G. (2004). Compromise solution by MCDM methods: A comparative analysis of VIKOR and TOPSIS. European journal of operational research, 156(2), 445-455.
• Özdemir, Ö. A., & Oğuz, İ. (2018). Sürdürülebilir Kalkinma Perspektifinden Yoksulluk Olgusu. Journal of International Social Research, 55(11), 769-781.
• Samut, P. K. (2014). İki aşamalı çok kriterli karar verme ile performans değerlendirmesi: AHP ve TOPSIS yöntemlerinin entegrasyonu. . Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(4), 57-67.
• Seto, K. C., Güneralp, B., & Hutyra, L. (2012). Global forecasts of urban expansion to 2030 and direct impacts on biodiversity and carbon pools. Proceedings of the National Academy of Sciences, 109(40), 16083-16088.
• Shannon, C. E. (1948). A mathematical theory of communication. Bell System Technical Journal, 27, 379-423.
• Shemshadi, A., Shirazi, H., Toreihi, M., & Tarokh, M. (2011). A fuzzy VIKOR method for supplier selection based on entropy measure for objective weighting. Expert Systems with Applications, 38(10), 12160-12167.
• Sinemillioğlu, M. O. (2009). Sürdürülebilir Bölgesel Kalkinma Ve Türkiye Süreci. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(27), 245-268.
• Solow, R. M. (1993). Sustainability: An economist’s perspective. . Economics of the environment: Selected readings, 3, 179-187.
• Şepit, A., & Paksoy, T. (2019). Şehirlerin Sürdürülebilirlik Performanslarinin Bir Bulanik Çok Kriterli Karar Verme Tekniği İle Değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Mühendislik, Bilim Ve Teknoloji Dergisi, 7(1), 30-48.
• Şimşek, A. B. (2022). Analysis Of The Change In The Distribution Of Health Human Resources At The Provincial Level In Turkey In 2014-2019. . Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 8(2), 171-184.
• Şimşek, T. (2024). Personel Performans Değerlendirmesinde Alternatif Yaklaşim: ARAS Yöntemi. Turkish Management Review, 3(1), 1-13.
• Şimşek, A. B., Köse, G., & Göktekin, Z. (2024). Evaluating country performance in preventing industrial accidents: A multi-criteria decision analysis approach. Journal of Loss Prevention in the Process Industries, 87, 105241.
• TCSBB, S. v. (2019, 12 13). Surdurulebilir-Kalkinma-Amaclari-Degerlendirme-Raporu_13_12_2019.pdf.
• Tezcan, N. (2020). Sürdürülebilir Kalkinma Amaçlari Kapsaminda Türkiye’de Sağlik Göstergelerinin Analizi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19 Temmuz Özel Ek, 202-217.
• Tiltay, M. A., Öz, M., M., & Tepe, M. (2021). Sürdürülebilir kalkınma amaçları bağlamında kurumsal sosyal sorumluluk uygulamaları: Türkiye’de mevcut durum ve eğilimler. Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 8(2), 351-372.
• TÜİK, (2023). Sürdürülebilir Kalkınma Göstergeleri, 2023. Retrieved from Türkiye İstatistik Kurumu Yayınları.: https://www.tuik.gov.tr
• TÜİK (2024, 12 20). https://biruni.tuik.gov.tr/bolgeselistatistik/sorguSayfa.do?target=tablo. Retrieved from https://biruni.tuik.gov.tr/: https://biruni.tuik.gov.tr/bolgeselistatistik/sorguSayfa.do?target=tablo
• UN DESA. (2019). World Urbanization Prospects 2018 Highlights. United Nations Department of Economic and Social Affairs. Retrieved from United Nations Department of Economic and Social Affairs.
• United Nations, U. (2015). Transforming our world: The 2030 Agenda for Sustainable Development. Retrieved from https://www.un.org/sustainabledevelopment/: https://www.un.org/sustainabledevelopment/
• Ünlü, U., Yalçın, N., & Yağlı, İ. (2017). Kurumsal yönetim ve firma performansi: Topsis yöntemi ile bist 30 firmalari üzerine bir uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 63-81.
• Wu, J., Sun, J., Liang, L., & Zha, Y. (2011). Determination of weights for ultimate cross efficiency using Shannon entropy. Expert Systems with Applications, 38(5), 51626165.
• Yalçın, A. (2022). 21. Yüzyılda sürdürülebilir kalkınma hedefleri: Türkiye’de sosyal bilgiler dersi öğretim programının yapısal olarak incelenmesi. . Harran Maarif Dergisi, 7(1), 117-149.
• Yaşar, S., Poyraz, Z., Yumuşak, R., & Eren, T. (2022). ANP ve PROMETHEE yöntemleri ile akıllı şehir analizi: Ankara’da bir uygulama. Gazi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 8(1), 15-28.
• Ye, F., Chen, Y., Li, L., Li, Y., & Yin, Y. (2022). Multi-criteria decision-making models for smart city ranking: Evidence from the Pearl River Delta region, China. Cities, 128, 103793.
• Yi, P., Li, W., & Zhang, D. (2019). Assessment of city sustainability using MCDM with interdependent criteria weight. Sustainability, 11(6), 1632.
• Yuliani, S., Giffari, M., Zakariya, M., & Utama, R. (2020). Expert System for Determining Ideal Weight Using Method Technique for Order Preference by Similarity to Ideal Solution (TOPSIS) Method. International Journal of Psychosocial Rehabilitation, 24(2), 8754-8761.
• Zapolskytė, S., Trépanier, M., Burinskienė, M., & Survilė, O. (2022). Smart urban mobility system evaluation model adaptation to Vilnius, Montreal and Weimar cities. Sustainability, 14(2), 715.
• Zavadskas, E. K., Turskis, Z., & Kildienė, S. (2014). State of art surveys of overviews on MCDM/MADM methods. Technological and economic development of economy, 20(1), 165-179.
• Zeleny, M. (1998). Multiple criteria decision making: Eight concepts of optimality. . Human Systems Management, , 17(2), 97-107.
• Zope, R., Vasudevan, N., Arkatkar, S., & Joshi, G. (2019). Benchmarking: A tool for evaluation and monitoring sustainability of urban transport system in metropolitan cities of India. Sustainable cities and society, 45, 48-58.