An Investigation into the Social Studies Programs from the Early Republic to the Present in terms of Social Studies Teaching Approaches

Yıl 2019, Cilt: 12 Sayı: 3, 842 - 873, 31.07.2019

Ali Yalçın Nadire Emel Akhan

https://doi.org/10.30831/akukeg.414578

Cited By: 8

Öz

The aim of this study is to examine social studies programs in terms of social studies teaching programs from the foundation of the Turkish Republic in 1923 to the present day. The historical method - a survey model used in qualitative research methods - was employed in the study. The data obtained from literature review were analyzed with regards to social studies teaching approaches based on descriptive analysis. The findings showed that issues regarding the citizenship transmission which belong to social studies approaches were definitely included more or less within primary school social studies programs of 1924, 1930, 1948, 1961, 1968, 1990 and secondary school social studies programs of 1932, 1938, 1949, 1962, 1970, 1985. Moreover, topics related to the disciplines of social studies (history, geography, law, politics, economy, sociology) were also identified within these programs. Findings regarding the characteristics of the reflective research approach were not reached in the secondary school programs of 1932, 1938. On the other hand, it was found out that the issues regarding the 3 approaches of social studies (social studies as the citizenship transmission, social studies as social sciences and social studies as reflective inquiry) were included in 1968, 1990, 1998, 2005, and 2017 programs.

Anahtar Kelimeler

social studies teaching approaches, social studies programs, primary school programs, secondary school programs, elementary school programs.

Cumhuriyetten Günümüze Sosyal Bilgiler Programlarının Sosyal Bilgiler Öğretim Yaklaşımlarına Göre İncelenmesi

Öz

Bu çalışmanın amacı, cumhuriyetten günümüze sosyal bilgiler
programlarının sosyal bilgiler öğretim yaklaşımlarına göre incelenmesidir.
Araştırmada nitel araştırma türlerinden tarama modeli içinde yer alan tarihsel
yöntem kullanılmıştır. Araştırmada cumhuriyet dönemine ait 1924, 1930, 1948,
1962, 1968, 1990 ilkokul programları ile 1931, 1938, 1949, 1962, 1970, 1985
tarihli ortaokul programları, 1998 tarihli ilköğretim sosyal bilgiler programı
ve 2005 tarihli ilköğretim sosyal bilgiler öğretim programı incelenmiştir.
Çalışmada, literatür taraması sonucunda elde edilen veriler sosyal bilgiler
öğretim yaklaşımları açısından betimsel analiz tekniğine dayalı olarak analiz
edilmiştir. Araştırmanın bulgularını genel olarak değerlendirdiğimizde; 1924,
1930, 1948, 1962, 1968, 1990 ilkokul programları ile 1931, 1938, 1949, 1962,
1970, 1985 tarihli ortaokul programları sosyal bilgiler öğretim
yaklaşımlarından vatandaşlık aktarımına ait özelliklere mutlaka yer verildiği
görülmüştür. Ayrıca bu programlarda sosyal bilimlerin disiplinlerine (tarih,
coğrafya, hukuk, siyaset bilimi, ekonomi ve sosyoloji) ait konular da tespit
edilmiştir. 1931 ve 1938 ortaokul programlarında, yansıtıcı araştırma
yaklaşımının özelliklerine uygun bulgulara ulaşılamamıştır. 1968, 1990, 1998 ve
2005 programlarında ise diğer programlara göre daha belirgin olarak sosyal
bilgilerin üç yaklaşımına (vatandaşlık aktarımı olarak sosyal bilgiler,  sosyal bilimler olarak sosyal bilgiler ve
yansıtıcı araştırma olarak sosyal bilgiler) ait özelliklere yer verildiği
tespit edilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Sosyal bilgiler öğretim yaklaşımları, sosyal bilgiler programları, ilkokul programları, ortaokul programları

Kaynakça

• Akhan, N. E. & Şimşek, Ç. Ö. (2015). Okul öncesi öğretmen adaylarının sosyal bilgiler lisans programı üzerine düşünceleri. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 11 (2), 551-588.
• Ambarlı, A. (2010). Türkiye’de cumhuriyetten günümüze sosyal bilgiler programları (değişiklikler, düzenlemeler, güncellemeler). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Arslan, M. (1999). Cumhuriyet dönemi ilköğretim programları ve belli başlı özellikleri. Milli Eğitim Dergisi, 144. http://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/144/arslan.htm
• Aykaç, N. ve Başar, E. (2005b). İlköğretim sosyal bilgiler dersi eğitim programının değerlendirilmesi. Eğitimde Yansımalar: VIII Yeni İlköğretim Programlarını Değerlendirme Sempozyumu Bildiriler Kitabı (s. 343–361) içinde. Ankara: Sim Matbaası.
• Barr, R. D., Barth, J. L. & Shermis, S. S. (1978). The nature of social studies. California: ETC Publications.
• Bilgili, A. S. (2008). Geçmişten günümüze sosyal bilimler ve sosyal bilgiler. A. S. Bilgili (Editör), Sosyal bilgilerin temelleri (s. 2-31) içinde. Ankara: Pegem Akademi
• Çelenk, S., Neşe, T. & Nurdan, K. (2000). İlköğretim programları ve gelişmeler. Ankara Nobel Yayıncılık
• Çelik, H. (2008). Cumhuriyet dönemi vatandaşlık eğitiminde önemli adımlar. Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, 359-369.
• Doğanay, A. (2005). Sosyal bilgiler öğretimi. C. Öztürk ve D. Dilek (Editörler), Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi (s. 15-46) içinde. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Doğanay, A. (2008). Çağdaş sosyal bilgiler anlayışı ışığında yeni sosyal bilgiler programının değerlendirilmesi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 77-96.
• Ediger, M. (1988). Social studies curriculum in the elementary school. 2th. Edition. Simpson Publishing Company.
• Ercan, M. (2007). Cumhuriyet döneminde ilköğretim sosyal bilgiler programlarındaki sanat konularının yeterliliği. Yüksek Lisans Tezi Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Gelen, İ. & Beyazıt, N. (2007). Eski ve yeni ilköğretim programları ile ilgili çeşitli görüşlerin karşılaştırılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 51, 457-476.
• Gökdemir, A. (2013). 1924' den günümüze ilköğretim sosyal bilgiler programlarındaki hukuk konularının incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi, Niğde.
• Hamarat, E. (2015). Sosyal bilgilerin felsefesi. C. Dönmez ve K. Yazıcı (Editörler), Sosyal bilgiler öğretimi (s. 24-45) içinde. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• İnan, S. (2014). Sosyal bilgiler eğitimi: nedir? ne zaman ve neden-tanımlar, tarihi kökleri ve açıklamalar. S. İnan (Editör), Sosyal bilgiler eğitimine giriş (s. 1-21) içinde. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kaptan, S. (1998). Bilimsel araştırma ve istatistik teknikleri. Ankara: Özkan Matbaacılık.
• Karasar, N. (2006). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara. Nobel Yayın Dağıtım.
• Keskin, Y. (2002). Türkiye’de II. Meşrutiyetten günümüze kadar uygulanmış olan sosyal bilgiler öğretim programlarının analizi ve karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Keskin, Y. (2009). Türkiye’de ilkokul programlarında yer alan sosyal bilgiler içerikli derslere ait öğretim programlarının gelişimine tarihsel bir bakış. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13 (2), 107-130.
• Keskin, Y. & Keskin, S. Ç. (2013). İlkokul (ilköğretim) sosyal bilgiler programlarında milli bilinç ve barış değerinin tarihsel serüveni. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 17(3), 51-86.
• Koyuncu, B. (2015). Cumhuriyetten günümüze sosyal bilgiler programlarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kilis.
• Kültür Bakanlığı (1938). Ortaokul programı. İstanbul: Devlet Matbaaları.
• Maarif Vekâleti (1924). İlk mekteplerin müfredat programı. İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Maarif Vekâleti (1930). İlk mektep müfredat programı. İstanbul: Devlet Matbaaları.
• Maarif Vekâleti (1931). Orta mektep müfredat programı. İstanbul: Devlet Matbaaları
• MEB. (1948). İlkokul programı, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• MEB. (1949). Ortaokul programı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• MEB. (1961). İlkokul programı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• MEB. (1962). Ortaokul programı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• MEB. (1968). İlkokul programı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• MEB. (1970). Ortaokul programı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• MEB. (1988). Ortaokul programı. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• MEB. (1990). Ortaokul programı. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• MEB. (1998). İlköğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Yayınları.
• MEB. (2005). İlköğretim sosyal bilgiler dersi öğretim programı ve kılavuzu. Ankara: Milli Eğitim Yayınları.
• MEB. (2015). İlköğretim sosyal bilgiler dersi öğretim programı ve kılavuzu. Ankara: Milli Eğitim Yayınları.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber (S. Turan, Çev.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Moffatt, M. P. (1957). Sosyal bilgiler öğretimi (N. Oran, Çev.). İstanbul: Maarif Basımevi.
• Nalçacı, A. (2001). Cumhuriyetten günümüze ilköğretim sosyal bilgiler programındaki değişmelerin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• NCSS (Nacional Council for the Social Studies) (1993). The social studies professional. 281 Washington DC.
• Öztürk, C. & Dilek, D. (2005). Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretim programları, C. Öztürk ve D. Dilek (Editörler), Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi (s. 47-81) içinde. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Öztürk, C. & Oltuoğlu, R. (2002). Sosyal bilgiler öğretiminde edebi ürünler ve yazılı materyaller. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Pirinçdane, M. (1997). İlköğretim 1. kademe sosyal bilgiler ders programının değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Safran, M. (2005) İlköğretim programlarında yeni yaklaşımlar sosyal bilgiler (4-5. sınıf). Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, 5, 54-55.
• Savage, T. V. (1996). Effective teaching in elementary social studies. New Jersey: A Simon and Schuster Company.
• Tay, B. (2013). Sosyal bilgiler öğretiminin dünü bugünü ve yarını. R. Turan ve K. Ulusoy (Editör), Sosyal bilgilerin temelleri (s. 5-22) içinde. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Tuğluoğlu, F. & Tunç, T. (2010). 1926 İlkmektep müfredatı ve cumhuriyet dönemi eğitiminin ekonomik hedefleri. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, XXVI, 76.
• Turgut, O. (1992). Cumhuriyet dönemi ilk ve ortaöğretim programlan ve bu programlardan alınan öğrenim belgelerinin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Yeşil, R. (1996). Sosyal bilgiler ders programının niteliği. Yüksek Lisans Tezi Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, B. (2008). Çok partili dönemden günümüze sosyal bilgiler öğretim programlarındaki gelişmeler. Yüksek Lisans Tezi Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.