Aydın İlindeki Efsanelerde Geçen Coğrafi Ögelerin Analizi

Yıl 2018, Cilt: 20 Sayı: 2, 19 - 39, 15.09.2018

Sultan Baysan Zehra Dündar

https://doi.org/10.32709/akusosbil.409623

Öz

Efsaneler, bir doğa olayını, bir varlığın meydana gelişini ya da doğa olaylarından birinde
meydana gelen değişikliği olağanüstü açıklamalarla kuşaktan kuşağa aktaran söylencelerdir. Fen ve sosyal bilimlere konu
olan, insan hayatını şekillendiren fiziki ve beşeri birçok coğrafi unsur
efsanelere de ilham kaynağıdır. Ancak, insanın çevreye bağımlılığının
geçmişten günümüze azalmasıyla kültürler hakkında bilgi veren efsaneler gibi
birçok sözel ürün de unutulmuştur. Bu çalışmada Aydın ve
çevresinde derlemeleri yapılan efsanelerde geçen coğrafi ögeler incelenmiş;
elde edilen coğrafi öğelerin eğitim amaçlı kullanılabileceğine işaret edilmek
istenmiştir. Bu çalışmanın araştırma sahası Aydın ili sınırlarıdır. Çalışmada
kullanılan efsaneler literatür taraması ile elde edilmiştir. Veri analizinde
kullanılan yöntem ise betimsel analizdir. Çalışmada Aydın ili ile ilgili derlemeleri yapılan on dört adet efsaneye ulaşılmış ve
bu efsanelerde geçen coğrafi ögeler analiz edilmiştir. Çine Çayı Efsanesi, Meander Irmağı Efsanesi, Güzelhisar, Kızlarhisarı,
Nazlı ile Beyin Oğlu bu efsanelerden birkaçıdır. Bu efsanelerde geçen
coğrafi ögeler fiziki, beşeri ve ekonomik coğrafya unsurları açısından
incelenmiştir. Bunun için coğrafi ögelerin frekans ve yüzde değerleri
hesaplanmış; bunlar tablolar halinde metin içerisinde verilmiştir. Yapılan
analiz sonucunda frekans değerlerine bakıldığında fiziki coğrafyaya ait (Meander, dağ, kaya, göl) ögelerin
beşeri ve ekonomik coğrafya ögelerine kıyasla daha fazla olduğu tespit
edilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Efsane, Aydın, coğrafi öge

An Investigation of Geographical Elements in the Legends of Aydın Province

Öz

Kaynakça

• Akurgal, E. (2014). Anadolu Uygarlıkları. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Aliağaoğlu, A. (2013). “Şehirsel Toponomi: Balıkesir İlinde Mahalle Adları, Bir Sınıflandırma Denemesi”. Balıkesir University The Journal of Social Sciences Institute, 16(29):45-62.
• Atakan, A. (2002). Afyohkarahisar Efsanelerinin Eğitim Açısından İncelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi: İzmir.
• Aydın Valiliği. (t.y.). Aydın İl Tarihi, İl Kültür Turizm Müdürlüğü Yayını, Aydın.
• Batur, S. (2016). Kent Kent Yurdumuzun Söylenceleri. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi, 4. Baskı.
• Bayındır, H.H. ve Poyrazoğlu, H.F. (1966). Aydın Kenti Tarihi, Coğrafyası ve Bugünü. Aydın: Kolalı Matbaası.
• Bayladı, D. (2004). Efsaneler Dünyasında Anadolu. İstanbul: Say Yayınları, 3. Baskı.
• Baysan, S. ve Kara, A. (2014). “Aydın’da Mahalle, Bulvar, Cadde ve Sokak Adları: Şehirsel Toponomik Özellikler”, Coğrafi Bilimler Dergisi, 12(1): 23-48.
• Bean, G.E. (2001). Eski Çağda Ege Bölgesi, İstanbul: Arion Yayınevi, 3. Baskı.
• Cemiloğlu, M. (2006). “Eğitim Bilimi Açısından Örtük Program ve Halk Anlatılarının Örtük Program Bağlamında Değerlendirilmesi”. Bursa Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(2):257-269.
• Civaroğlu, Ö. (2000). Çocuk Edebiyatı. İstanbul: Esin Yayınevi, 3. Baskı.
• Eyüboğlu, İ.Z. (2007). Anadolu Mitolojisi. İstanbul: Derin Yayınevi.
• Gönen, S. (2007). “Efsanelere Göre İnsan Adlarından Kaynaklanan Yerleşim Yeri Adları ve Beyşehir Gölü”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Dergisi, 17: 257-266.
• Güler, M. (2017). Efsane Dolu Anadolu. İstanbul: Doğan ve Egmont Yayıncılık.
• Işık, N. ve Karakuş, N. (2017). “Erken Çocukluk Döneminde Efsane, Destan ve Masal Metinlerinin Kullanımı”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. 5(41): 118-133.
• Kabaağaçlı, C.Ş. (1983). Anadolu Efsaneleri. Ankara: Bilgi Yayınevi, 4. Baskı.
• Kara, A. (2016). Aydın Efeler İlçesi Yer Adlarının Değerlendirilmesi. Adnan Menderes Üniversitesi: Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Aydın.
• Karakuzulu, Z. ve Atnur, G. (2007). “Kültür Coğrafyası Açısından Bir İnceleme: Tortum, Çıldır ve Tödürge (Demiryurt) Gölleri”. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 34:157-167.
• Kılıçkaya, A. (2014). Mitoloji, Din ve Efsaneler Işığında Anadolu. Trabzon: Eser Ofset Matbaacılık.
• Nar, M.Ş. (2014). “Günümüz Toplumunda Mitler: Anadolu Halk Efsaneleri Üzerine Genel Bir Değerlendirme”. Kıbrıs, Folklor/Edebiyat Dergisi, 20(79):55-77.
• Osan, M. (2006). Kuzeydoğu Denizli Yöresinde Anlatılan Efsaneler. Pamukkale Üniversitesi: Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Denizli.
• Ögel, B. (1971). Türk Mitolojisi 1. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Önal, M.N. (2003), Muğla Efsaneleri, Muğla Üniversitesi Yayınları, Muğla.
• Öztürk, C. ve Otluoğlu R. (2002). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Edebi Ürünler ve Yazılı Materyaller. Ankara: Pegem Akademi.
• Püsküllüoğlu, A. (2016). Efsaneler. İstanbul: Arkadaş Yayınevi, 13. Baskı.
• Sakaoğlu, S. (1980). Anadolu Efsanelerinde Taş Kesilme Motifi ve Bu Efsanelerin Tip Kataloğu. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Sakaoğlu, S. (1992). Efsane Araştırmaları. Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları.
• Sakaoğlu, S. (2013). 101 Anadolu Efsanesi. Ankara: Akçağ Yayınları, 7. Baskı.
• Seyidoğlu, B. (1997). Erzurum Efsaneleri. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Seyidoğlu, B. (2015). Mitoloji Üzerine Araştırmalar Metinler ve Tahliller. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Strabon. (1993). Antik Anadolu Coğrafyası. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. 3.Baskı.
• Şimşek, A. (2001). “Tarih Eğitiminde Efsane ve Destanların Rolü”. G.Ü. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi. 2(3):11-21.
• Tangülü, Z. (2016). “Efsaneler ile Sosyal Bilgiler Öğretimi”, Sosyal Bilgilerde Sözlü ve Yazılı Edebiyat İncelemeleri. (Ed: Halil Tokcan). Ankara: Pegem Akademi.
• Tatar, R.S. (2012). Efsaneler-Söylenceler. İstanbul: Su Yayınları.
• TDK (2018) Güncel Türkçe Sözlük http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.5a97eadbb60ce6.99851832 Erişim tarihi: 01.03.2018.
• Tokgöz, Z. (2005). Anadolu Efsaneleri. Konya: Kervan Yayınları.
• Türktaş, M.M. (2012). Denizli Efsaneleri. Pamukkale Üniversitesi: Yayımlanmamış Doktora Tezi. Denizli.
• Yılar, Ö. (2005). “Mit, Efsane ve Eğitim”. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 11:383-392.
• Yılar, Ö. (2015). Halk Bilimi ve Eğitim. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 4. Baskı.