A Comparison of the Ombudsman and Turkey Human Rights and Equality Institution in Terms of Institutional Structure, Functioning and Efficiency

Yıl 2021, Cilt: 23 Sayı: 3, 992 - 1013, 27.09.2021

Ayça Beyoğlu

https://doi.org/10.32709/akusosbil.863067

Cited By: 2

Öz

The principle of the rule of law, emerges as the basic element that protects individuals against the strong authority of the state. In the face of today’s complex social conditions, new mechanisms are also needed to protect and improve human rights and freedoms to prevent violations. Even though the vital role played by international protection instruments, effective protection of human rights begins at national level.
The Paris Principles, adopted by The United Nations General Assembly determined the status of natioanal institutions to be established to protect and improve human rights and the standards requred for their most efficient work at national level.
In this study, Ombudsman and Turkey Human Rights and Equality Institution that created in the field of human rights protection national mechanisms in Turkey are discussed. First, these two institutions have historicaly been handled within the scope of their entry into our national legislation. In the following chapters, the institutional structure, functions and efficiency are compared within the scope of Paris Principles and the effectiveness of their decisions regarding the relations between the administration and individuals has been evaluated. In the conclusion part, the effectiveness of both institutions in terms of protecting and improving human rights was discussed and criticism and suggestions were included. In the literature, these two institutions that an exampe of Turkey are generaly considered singular. It is seen that studies that make comparisons especially in terms of institutional structure, functioning and efficiency have a very limited scope. For this reason, choosing the comparison method attaches a special importance to the study.

Anahtar Kelimeler

Human rights, national protection, The Paris Principles, ombudsman, Turkey Human Rights and Equality Institution

T.C. Kamu Denetçiliği Kurumu ile Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’nun Kurumsal Yapı, İşleyiş ve Etkinlikleri Açısından Bir Karşılaştırma

Öz

Hukuk devleti ilkesi, devletin güçlü otoritesi karşısında bireyleri koruyan temel unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Günümüzde karmaşıklaşan toplumsal koşullar karşısında insan hak ve özgürlüklerinin korunup geliştirilmesi ve ihlallerin önlenebilmesi konusunda yeni mekanizmalara ihtiyaç doğmaktadır. Uluslararası koruma araçlarının oynadığı hayati role karşın, insan haklarının etkin bir şekilde korunması ulusal düzeyde başlamaktadır. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından kabul edilen “Paris Prensipleri” insan haklarının ulusal düzeyde korunup geliştirilmesi için kurulacak kurumların statüsü ve verimli şekilde çalışabilmeleri için sahip olmaları gereken temel standartları belirlemiştir. Bu çalışmada, Türkiye’de insan hakları alanında ulusal koruma mekanizmaları olarak çalışmak üzere oluşturulan T.C. Kamu Denetçiliği Kurumu ile Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu ele alınmaktadır. Bu iki kurum, öncelikle tarihsel olarak ulusal mevzuatımıza girme süreci kapsamında ele alınmıştır. İzleyen bölümlerde ise kurumsal yapı, işleyiş ve etkinlikleri açısından Paris İlkeleri kapsamında karşılaştırılmış ve idare ile bireyler arasındaki ilişkilere ilişkin olarak vermiş oldukları kararların etkinliği değerlendirilmiştir. Sonuç bölümünde ise her iki kurumun insan haklarını koruma ve geliştirme yönünden etkinliği tartışılarak eleştiri ve önerilere yer verilmiştir. Literatürde, Türkiye örneğine ait olan bu iki kurum genellikle tekil olarak ele alınmakta ve özellikle kurumsal yapı, işleyiş ve etkinlikleri açısından karşılaştırma yapan çalışmaların çok sınırlı bir alana sahip olduğu görülmektedir. Bu sebeple karşılaştırma yönteminin tercih edilmesi çalışmaya ayrı bir önem atfetmektedir.

Anahtar Kelimeler

İnsan hakları, ulusal koruma, Paris Prensipleri, ombudsman, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu

Kaynakça

• Açık, C. (2011). Ulusal insan hakları kurumları ve Türkiye örneğine eleştirel bir yaklaşım (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Aktel, M. Kerman, U. Altan, Y. Lamba, M. ve Burhan, O. (2013). Türkiye için yeni bir denetim modeli: kamu denetçiliği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), 21-37.
• Arslan, A. (2002). Kamu harcamalarında verimlilik, etkinlik ve denetim, Maliye Dergisi, (141), 76-83.
• Büyükavcı, M. (2008). Ombudsmanlık kurumu. Ankara Barosu Dergisi, 66 (4), 10-13.
• Çağlar, S. (2012). Engellilerin erişebilirlik hakkı ve Türkiye’de erişebilirlikleri. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 61(2), 541-598.
• Çağlar, S. (2017). Türkiye’de ombudsmanlık kurumunun etkinliğini azaltan hukuki nedenler ve çözümleri. Ö. Kalkan Küçüksolak (Ed), İstanbul: IJOPEC Publication, 231-245.
• Demirci, K. (2015). Alternatif uyuşmazlık çözüm yollarından biri olarak Kamu Denetçiliği Kurumu (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Turgut Özal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Didinmez, M. A. (2020). Ulusal insan hakları kurumları küresel ağına akreditasyon çerçevesinde Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu incelemesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Donnelly, J. (1989). Teoride ve uygulamada insan hakları, (M.Erdoğan ve L.Korkut Çev.), Ankara: Yetkin Yayınları.
• Duman, E. (2017). Ayrımcılık yasağı ve Türkiye insan hakları ve eşitlik kurumu raporu.
• Duran, H. (2021). Türkiye’de idari denetim ve kamu denetçiliği kurumu, Seta Analiz, 1-19.
• Efe, H., Demirci, M. (2013). Ombudsmanlık kavramı ve Türkiye’de kamu denetçiliği kurumu’ndan beklentiler, Sayıştay Dergisi, 90, 49-73.
• Fendoğlu, H. T. (2010). Kamu denetçiliği (ombudsmanlık). SDE Analiz. http://hasantahsinfendoglu.com/dokumanlar/insan_haklari/KAMU_DENETCILIGI_OMBDUSMANLI K_.pdf
• Fendoğlu, H. T. (2013). Kamu denetçiliği (ombudsman) ve Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru hakkı. Ankara Barosu Dergisi, 4, 21-49.
• Gözler, K. (2017). Kısa İdare Hukuku. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Kahraman, M. (2011). Hukuk devletine katkıları bakımından kamu denetçiliği. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 355-373.
• Köker, L. (2006). Seçim sistemleri ve siyasi çoğulculuk: demokratik meşruluk açısından bir değerlendirme. Anayasa Yargısı 23, 199-210.
• Odyakmaz, Z. Keskin, B. ve Deniz, Y. (2016). 6701 sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu üzerine bir değerlendirme-I. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, (7), 721-761.
• Oytan, M. (1975). Ombudsman eli ile idarenin denetimi konusunda kıyaslamalı bir inceleme, Danıştay Dergisi, (18-19), 193-214.
• Özdemir, B. (2014). Kamu denetçiliği kurumunun işlevi ve yapısı (Yayımlanmış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Özer, M. A. (2015). Türkiye’de kamu yönetiminin denetiminde yeni arayışlar: kamu denetçiliği kurumu örneği, Sayıştay Dergisi, (98), 19-40.
• Pickl, V. (1986). Ombudsman ve Yönetimde Reform, Amme İdaresi Dergisi, 19(4), 37-46.
• Sobacı, M. Z., Köseoğlu, Ö. (2016). Ombudsman ve sosyal medya: Kamu Denetçiliği Kurumu’nun twitter kullanımına ilişkin ampirik bir analiz, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 71(1), 103-124.
• Şengül, R. (2007). Türkiye’de kamu yönetiminin etkin denetlenmesinde yeni bir kurum: kamu denetçiliği kurumu, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 126-145.
• URL-1: 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu, https://www.ombudsman.gov.tr/contents/files/6328%2C.pdf (Erişim tarihi: 01.03.2018).
• URL-2: 6701 sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu, http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6701.pdf (Erişim tarihi: 01.03.2018).
• URL-3: İnsan Hakları ve Eşitlik Uzmanlığı Yönetmeliği, http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/11/20171111-1.htm (Erişim tarihi: 01.03.2018).
• URL-4: İnsan Hakları Koruma Mekanizmaları: Türkiye İnsan Hakları Rejiminin Anatomisi, www.liberalforum.eu/en/publications.html (Erişim tarihi: 28.09.2018).
• URL-5: Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik, http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.17239&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch=kamu%20denet%C3%A7ili%C4%9Fi (Erişim tarihi: 13.05.2020).
• URL-6: KDK Kararı, Şikayet No: 03.2013/310, Karar no:2013/90, http://www.ombudsman.gov.tr/ (Erişim tarihi: 20.05.2018).
• URL-7: Paris Prensipleri, https://www.ombudsman.gov.tr/contents/files/717Paris-Prensipleri.pdf (Erişim tarihi: 01.03.2018).
• URL-8: Sayı : 86171061-101.07.04-E.4153 , Başvuru No : 2017/2171, Karar Tarihi 28.04.2017, http://www.ombudsman.gov.tr/ (Erişim tarihi: 20.05.2018).
• URL-9: T.C. Anayasası, https://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa82.htm (Erişim tarihi:01.03.2018).
• URL-10: Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik, http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/11/20171124-2.htm (Erişim tarihi: 10.07.2019)
• URL-11: https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/dilekce/index.htm (Erişim tarihi: 09.01.2021).
• URL-12: https://www.ombudsman.gov.tr/contents/files/pdf/kdk-2017-2021-stratejik-plan.pdf (Erişim tarihi: 09.01.2021).
• URL-13: https://www.ombudsman.gov.tr/kdknin-verdigi-tavsiye-kararlarina-uymayan-idareler-tbmmye-cagirildi/index.html (Erişim tarihi: 10.11.2020).
• URL-14: https://www.ombudsman.gov.tr/rehber-sikca-sorulan-sorular/index.html (Erişim tarihi: 10.10.2019).
• URL-15: https://www.tihek.gov.tr/milliyet-22-03-2019 (Erişim tarihi: 20.05.2019).
• URL-16: https://www.tihek.gov.tr/upload/file_editor/2020/02/1582925332.pdf (Erişim tarihi: 10.11.2020).
• URL-17: https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/english/ombudsman, (Erişim tarihi: 11.11.2020).
• URL-18: https://kdkcocuk.gov.tr/anasayfa/hakkimizda/index.html?theme=the-box, (Erişim tarihi: 04.01.2021).
• URL-19: https://www.ombudsman.gov.tr/basin-toplantisi.html, (Erişim tarihi: 05.01.2021).
• URL-20: http://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/tr/content/36-turkiye-insan-haklar-ve-esitlik-kurumu/, (Erişim tarihi: 10.01.2021).
• URL-21: https://www.haberturk.com/yerel-haberler/haber/13379057-tihek-heyeti-trabzonda, (Erişim tarihi: 05.01.2021).
• URL-22: https://www.tihek.gov.tr/upload/file_editor/2020/07/1594385979.pdf (Erişim tarihi: 30.06.2021).
• URL-23: Efficiency, https://www.etymonline.com/word/efficiency (Erişim tarihi: 30.06.2021).
• URL-24: Kamu Denetçiliği Kurumu Yıllık İdari Faaliyet Raporları, https://www.ombudsman.gov.tr/Publishing/IdareFaaliyetRaporlari.html (Erişim tarihi: 02.07.2021).
• URL-25: TİHEK 2021 Yılı Performans Programı, https://www.tihek.gov.tr/upload/file_editor/2020/10/1603466520.pdf (Erişim tarihi:05.07.2021).
• URL-26: Uluslararası İlişkiler, https://www.tihek.gov.tr/bm-ve-ulusal-insan-haklari-kurumlari (Erişim tarihi: 05.07.2021).