The Relationship between Economic Growth and Direct-Indirect Taxes in Türkiye: From the Republic to Present

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 100. Yılında Cumhuriyet Özel Sayısı - 100. Yılında Cumhuriyet Özel Sayısı, 185 - 198, 29.11.2023

Ayşegül Durucan

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1326749

Cited By: 1

Öz

In this study, the relationship between economic growth and direct-indirect taxes in Türkiye from the Republic to the present was analyzed using annual data for the periods 1924-1962 and 1963-2021. In this study, which aims to examine the development of the direct and indirect tax revenues in Türkiye through the economic growth process, ARDL bounds test approach and Toda-Yamamoto (1995) Granger Causality test were used for econometric analysis. The findings of the analysis revealed that there is a one-way causality relationship from direct tax revenues to economic growth in Türkiye in the first period, while there is a bidirectional causality relationship between indirect tax revenues and economic growth. In the second period, it was concluded that there is a bidirectional causality relationship between direct tax revenues and economic growth, there is no causality relationship between indirect tax revenues and economic growth, and there is a unidirectional causality relationship from direct tax revenues to indirect tax revenues. This study presents evidence showing that the relationship between the shares of direct and indirect tax revenues in GDP and growth rates has changed over time in Türkiye, and that a transition from indirect taxes to direct taxes by changing the composition of the existing tax structure can have positive effects on the economic growth rate.

Anahtar Kelimeler

Direct-indirect taxes, economic growth, ARDL bounds test, causality analysis, Türkiye

Türkiye’de Ekonomik Büyüme ile Doğrudan-Dolaylı Vergiler Arasındaki İlişki: Cumhuriyetten Günümüze

Öz

Bu çalışmada, Türkiye’de Cumhuriyetten günümüze ekonomik büyüme ile doğrudan-dolaylı vergiler arasındaki ilişki yıllık veriler kullanılarak 1924-1962 ve 1963-2021 dönemleri için analiz edilmiştir. Türkiye’de doğrudan ve dolaylı vergi gelirlerinin seyrini ekonomik büyüme süreci üzerinden incelemeyi amaçlayan çalışmada ekonometrik analiz için ARDL sınır testi yaklaşımından ve Toda-Yamamoto (1995) Granger Nedensellik testinden faydalanılmıştır. Analiz bulguları, Türkiye’de ilk dönemde doğrudan vergi gelirlerinden ekonomik büyümeye doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisi olduğunu; dolaylı vergi gelirleriyle ekonomik büyüme arasında ise çift yönlü bir nedensellik ilişkisi olduğunu ortaya koymuştur. İkinci dönemde ise, doğrudan vergi gelirleriyle ekonomik büyüme arasında çift yönlü bir nedensellik ilişkisi olduğu, dolaylı vergi gelirleriyle ekonomik büyüme arasında herhangi bir nedensellik ilişkisi olmadığı, ayrıca doğrudan vergi gelirlerinden dolaylı vergi gelirlerine doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu çalışma, Türkiye’de zaman içinde doğrudan ve dolaylı vergi gelirlerinin GSYİH içindeki payları ile büyüme oranları arasındaki ilişkinin değiştiğini, yeni durumda mevcut vergi yapısının kompozisyonunda değişikliğe gidilerek dolaylı vergilerden dolaysız vergilere doğru bir geçişin sağlanmasının ekonomik büyüme oranı üzerinde olumlu etkileri olabileceğini gösteren kanıtlar sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Doğrudan-dolaylı vergiler, ekonomik büyüme, ARDL sınır testi, nedensellik analizi, Türkiye

Kaynakça

• Açıkgöz, Ş. (2008). Türkiye’de vergi gelirleri, vergi yapısı ve iktisadi büyüme ilişkisi:1968-2006. Ekonomik Yaklaşım, 19(68), 91-113.
• Cural, M. ve Çevik, N.K. (2015). Ekonomik kalkınmanın vergi yapısı üzerindeki etkisi: 1924-2013 dönemi Türkiye örneği. Amme İdaresi Dergisi, 48(3), 127-158.
• Dünya Bankası Veritabanı (2023). https://databank.worldbank.org/source/world-development-indicators (Erişim Tarihi: 28.06.2023).
• Durkaya, M. ve Ceylan, S. (2006). Vergi gelirleri ve ekonomik büyüme. Maliye Dergisi, 150, 79-89.
• Göçer, İ., Mercan, M., Bulut, Ş. ve Dam, M.M. (2010). Ekonomik büyüme ile vergi gelirleri arasındaki ilişki: Sınır testi yaklaşımı. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 28, 97-110.
• Hazine ve Maliye Bakanlığı (2023). https://www.hmb.gov.tr/bumko-butce-buyuklukleri-ve-butce-gerceklesmeleri (Erişim Tarihi: 28.06.2023).
• Kara, M.A. ve Hoylu, M. (2023). Türkiye ekonomisinde dolaylı ve dolaysız vergilerin ekonomik büyümeye etkileri. Gaziantep Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(1), 1-13.
• MacKinnon, J.G. (1996). Numerical distribution functions for unit root and cointegration tests. Journal of Applied Econometrics, 11(6), 601-618.
• Mucuk, M. ve Alptekin, V. (2008). Türkiye’de vergi ve ekonomik büyüme ilişkisi: Var analizi (1975-2006). Maliye Dergisi, 155 (Temmuz-Aralık), 159-174.
• Özen, A., Kıdemli, M. ve Ülger, M. (2022). Vergilemenin ekonomik büyümeye etkisi üzerine ampirik bir analiz: Türkiye örneği. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(3), 959-974.
• Öztürk, Ö.F. (2021). Dolaysız ve dolaylı vergi gelirlerinin ekonomik büyüme üzerindeki etkisi: Türkiye örneği. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 8(3), 430-442.
• Pesaran, M.H., Shin, Y. ve Smith, R.J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326.
• Romer, P. (1986). Increasing returns and long-run growth. Journal of Political Economy, 94, 1002-1037.
• Sağdıç, E.N. ve Aydın, D. (2021). Dolaylı ve dolaysız vergiler ile ekonomik büyüme arasındaki nedensellik ilişkisi: Türkiye örneği (2006-2018)”, International Journal of Public Finance, 6(1), 21-46.
• Solow, R. (1956). A contribution to the theory of economic growth. Quarterly Journal of Economics, 70, 65-94.
• Songur, M. ve Yüksel, C. (2018). Vergi yapısı ile ekonomik büyüme arasındaki nedensellik ilişkisi: Türkiye örneği. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, (643), 47-70.
• Temiz, D. (2008). Türkiye’de vergi gelirleri ve ekonomik büyüme ilişkisi: 1960-2006 dönemi. 2. Ulusal İktisat Kongresi, İzmir.
• Terzi, H. ve Yurtkuran, S. (2016). Türkiye’de dolaylı/dolaysız vergi gelirleri ve gsyh ilişkisi. Maliye Dergisi, 171, 19-33.
• Toda, H.Y. ve Yamamoto, T. (1995). Statistical inference in vector autoregressions with possibly integrated processes, Journal of Econometrics, 66(12), 225-250.
• Tülümce, S.Y. (2013). Türkiye’de vergi gelirleri ve büyüme arasındaki ilişkinin ampirik analizi (1988-2010). Gümrük ve Ticaret Dergisi, 1(2), 56-64.
• Türk, M.M. ve Barışık, S. (2021). Türkiye’de vergi ve büyüme etkileşiminde dolaylı-dolaysız vergi ayrımı”, Efil Journal, 4(13), 42-65.