Tarihi Konuların Öğretiminde Kullanılan Tarihsel Empatinin Felsefi Açıdan Temellendirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 2, 434 - 449, 28.06.2024

Sezgin Elbay

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1130203

Öz

Tarihsel empati, tarihsel kişilik ve olayları dönemin şartlarına uygun olarak anlama yetisinin bir ürünü olarak değerlendirilmektedir. Bu bağlamda birey, tarihsel empati aracılığıyla, tarihsel dönemlerde meydana gelen olay ve olgular ile kendisi arasındaki psikolojik ve tarihsel uzaklığı azaltmaya çalışmaktadır. Bunun bir sonucu olarak birey, tarihsel kişilikleri, dönemin bağlamsal koşullarına göre yargılamaktadır. Bu durum bireyin, zaman ve mekân bağlamında daha önce deneyimlemediği tarihsel bir dönemi var kılma ve duyumsama adına felsefi bir irdelemenin içerisinde olduğunu göstermektedir. Dolayısıyla felsefi yansıma/ların tarihe içkin kılınması, tarih felsefeleri aracılığıyla olanaklı olmaktadır. Bu bağlamda çalışmanın amacı, tarihsel empatinin tarih felsefeleri içerisindeki köklerini incelemek ve tarihsel empatiyi tarih felsefeleri açısından temellendirmektir. Buna dayalı olarak yaklaşık bir yüzyıldır incelenen, tartışılan ve kurgulanmaya çalışılan tarihsel empatinin felsefi temelinde hangi varsayımların yer aldığı sorusuna alanyazın bağlamında yanıt verilmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda tarihsel empatinin felsefi temellerini oluşturan tarih felsefeci/ekollerinin “Herder, Alman Tarih Okulu, Dilthey ve Collingwood” olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca tarihsel empati de doğabilimsel yöntemle insani-toplumsal olayların anlaşılmasına karşı, insani-toplumsal olayların anlaşılmasında yorum-anlama-etkileşim, bir yöntem olarak benimsenmiştir. Zamanın ruhuna uygun olarak da bu insani-toplumsal olayların (kültür bilimleri ya da sosyal bilimler) arka planının dilbilimsel çalışmalarla çözümlenmesi önerilmiştir. Bu yöntemi Collingwood da izlemiştir. O, tarihsel kişilikleri duygusal yoldan da anlama ve hissetmeye çalışmış; bunun da adının tarihsel empati olduğunu ifade etmiştir.

Anahtar Kelimeler

tarihsel empati, tarih felsefeleri, zaman ve mekan

The Foundations of Historical Empathy Used in Teaching Subjects in History in terms of Philosophical

Öz

Historical empathy is considered as a product of the ability to understand historical figure and events in accordance with the conditions of the period. In this context, the individual tries to reduce the psychological and historical distance between himself and the events and facts that occurred in historical periods through historical empathy. As a result, the individual judges historical figures according to the contextual conditions of the period. This situation shows that the individual is in a philosophical investigation in order to create and sense a historical period that he has not experienced before in the context of time and space. At this point, it is possible to make philosophical reflections immanent in history through philosophies of history. Therefore, the aim of the study is to examine the roots of historical empathy in historical philosophies and to base historical empathy in terms of philosophies of history. Based on this, what assumptions are in the philosophical basis of historical empathy, which has been studied, discussed and tried to construct for about a century? The question is tried to be answered in the context of the literature. In this context, it has been concluded that the philosophers/schools of history that form the philosophical foundations of historical empathy are “Herder, German Historical School, Dilthey and Collingwood”.

Anahtar Kelimeler

historical empathy, philosophical foundations, historical sontex

Kaynakça

• Timuçin, A. (2000) Descartes’çı bilgi kuramının temellendirilişi. İstanbul: Bulut Yayınlar.
• Topakkaya, A. (2016). Wilhem Dilthey ve felsefesi. İstanbul: Say Yayınları.
• Tosh, J. (1997). Tarihin peşinde (Çev. Ö. Arıkan). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Yapıcı, U. ve Yapıcı, M. İ. (2015). Robin George Collingwood’un tarih tasarımı: Tarih felsefesi ve tarihyazımı süreçleri üzerine bir tartışma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(1), 149-160. DOI: 10.18037/ausbd.82865
• Yılmaz, K. (2007). Historical empathy and its implications for classroom practices in schools. The History Teacher, 40(3), 331–337.