The Relationship Between School Principals' Paternalistic Leadership Behaviors and Teachers' Job Satisfaction

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 4, 1449 - 1464, 17.12.2024

Tayfur Sarı , Yüksel Gündüz

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1191945

Öz

The effect of school administrators' paternalistic leadership behaviors on teachers' job satisfaction is directly related to the environment and culture they live in. This effect varies in national and cultural context. In this context, the aim of the research is to determine the relationship between the paternalistic leadership behaviors of administrators and the job satisfaction of teachers. The universe of the research consists of 2517 teachers working in Sinop in the 2019-2020 academic year. The sample consisted of 717 teachers selected by random sampling from the universe. Relational screening model was used in the research. “Paternalistic Leadership Behaviors of School Principals Scale” and “Minnesota Job Satisfaction Scale” were used as scales. Frequency, percentile distribution, arithmetic mean, t-test, correlation and regression analysis techniques were used in the analysis of the data. According to the perceptions of the teachers, the paternalistic leadership behaviors of the administrators were found at the "moderate" level. Teachers' job satisfaction levels were above the average as "satisfied". A significant and positive relationship was found between teachers' perceptions of administrators' paternalistic leadership behaviors and their perceptions of job satisfaction. As the paternalistic leadership behaviors of the administrators increase, the job satisfaction levels of the teachers also increase. It was determined that the paternalistic leadership behaviors of the administrators were a significant predictor of the teachers' job satisfaction.

Anahtar Kelimeler

Teacher, manager, leadership, paternalist leader, job satisfaction

Okul Müdürlerinin Paternalist Liderlik Davranışları İle Öğretmenlerin İş Doyumu Arasındaki İlişki

Öz

Okul yöneticilerinin paternalist liderlik davranışlarının, öğretmelerin iş doyumları üzerine etkisi yapılan araştırmalar ile tespit edilmiştir. Bu etkinin, yaşanılan çevre ve kültürle doğrudan ilişkisi görülmektedir. Paternalist liderliğe ulusal ölçekte bakıldığından farklılıklar olduğu görülmüştür. Bundan dolayı paternalist liderliğin öğretmelerin iş doyumu üzerindeki etkisi ulusal ve kültürel çerçevede değişiklik göstermektedir. Bu bağlamda yapılan araştırmanın amacı, yöneticilerin paternalist liderlik davranışları ile öğretmenlerin iş doyumu arasındaki ilişkiyi belirlemektir. Araştırmanın evrenini, 2019-2020 eğitim öğretim yılında Sinop ilinin tamamında görev yapan 2517 öğretmen oluşturmaktadır. Örneklemini ise evrenden tesadüfi örnekleme yoluyla seçilen 717 öğretmen oluşturmuştur. Araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmada “Okul Müdürlerinin Paternalist Liderlik Davranışları Ölçeği” ve “Minnesota İş Doyumu Ölçeği” olmak üzere iki ölçme aracı kullanılmıştır. Verilerin analizinde, frekans, yüzdelik dağılım, aritmetik ortalama, t-testi, korelasyon ve regresyon analizi tekniklerinden yararlanılmıştır. Öğretmen algılarına göre yöneticilerin paternalist liderlik davranışları “orta” düzeyde bulunmuştur. Öğretmenlerin iş doyum düzeyleri, ortalamanın üstünde “memnun” biçiminde olmuştur. Öğretmenlerin, yöneticilerin paternalist liderlik davranışlarına ilişkin algıları ile iş doyumu algıları arasında anlamlı ve pozitif yönde orta düzey bir ilişki bulunmuştur. Yöneticilerin paternalist liderlik davranışları arttıkça, öğretmenlerin iş doyum düzeyleri de artmaktadır. Diğer yandan yöneticilerin paternalist liderlik davranışları, öğretmenlerin iş doyumlarının anlamlı bir yordayıcısı olduğu belirlenmiştir. Genel olarak bakıldığında, öğretmenlerin iş doyumları üzerinde okul yöneticilerinin paternalist liderlik davranışlarının olumlu ve orta seviyede bir etkisinin olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Öğretmen, yönetici, liderlik, paternalist lider, iş doyumu

Kaynakça

• Ağalday, B. (2017). İlkokul müdürlerinin paternalist liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel yaratıcılık ve örgütsel muhalefet düzeyleri arasındaki ilişki. Yayınlanmış Doktora Tezi. Dicle Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Diyarbakır.
• Akgül, D. (2019). Öğretmen görüşlerine göre okul yöneticilerinin kültürel liderlik rollerini gerçekleştirme düzeyleri ile iş doyumu arasındaki ilişki.Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi. Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Tokat.
• Akı, G. (2020). Ortaöğretim kurumlarında görülen bilgi ifşası (whıstleblowıng) ve iş doyumu arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Akkamış, O. (2010). İlköğretim I. ve II.kademe öğretmenlerinin iş tatmini üzerine bir değerlendirme. Yüksek Lisans Tezi. Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Arslan, Ö. (2016). Okul yöneticilerinin paternalist liderlik düzeyleriyle öğretmenlerin örgütsel sinizm algıları arasındaki ilişki. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
• Aycan, Z. ve Kanungo, R.N. (2000). Toplumsal kültürün kurumsal kültür ve insan kaynakları uygulamaları üzerine etkileri. Türkiye’de yönetim, liderlik ve insan kaynakları uygulamaları. (ss. 25-53). Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Aycan, Z. (2001). Paternalizm: yönetim ve liderlik anlayışına ilişkin üç görgül çalışma. Yönetim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 1-26.
• Aycan, Z. ve Fikret Paşa, S. (2003). Career choices, job selection criteria, and leadership preferences in a transitional nation: The case of Turkey. Journal of Career Development, 30(2), 1-17.
• Aydınoğlu, N. (2020). Yöneticilerin Otantik Ve Paternalist Liderlik Davranışlarının Öğretmenlerin Motivasyon, İş Tatmini Ve Örgüt Bağlılığına Etkilerinin İncelenmesi (Ankara Özel Okullar Örneği). Doktora Tezi. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Azımı, M. (2021). Okul Müdürlerinin İletişim Becerileri İle Öğretmenlerin İş Doyumu Ve Örgütsel Sessizlik Tutumları Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi (Erzurum İli Örneği). Doktora Tezi. Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Barutçugil, İ. (2004). Stratejik insan kaynakları yönetimi. İstanbul: Kariyer Yayıncılık.
• Başaran , İ. E. (1991). Örgütsel davranış. Ankara: Gül Yayınevi Yayıncılık.
• Bilir, M. E. (2007). Öğretmen algılarına göre ilköğretim okul yöneticilerin dönüşümcü liderlik özellikleriyle öğretmenlerin iş doyumu ilişkisinin incelenmesi. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak Kılıç, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Çalışkan, S. (2019). Öğretmenlerin tükenmişlik ve iş doyumu düzeyleri arasındaki ilişki. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Çoban, O. (2019). Okul müdürlerinin hizmetkâr liderlik davranışları ile öğretmenlerin iş doyumu arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Dağlı, A. ve Ağalday B. (2017). Developing a Headmasters’ Paternalistic Leadership Behaviours Scale in Turkey. Journal of Education and Practice, 8(30), 190-200.
• Delice, A. (2020). Yöneticilerin paternalist liderlik özellikleri ile okulların etkililiği arasındaki ilişki: Kahramanmaraş ili örneği. Yüksek Lisans Tezi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Doğan, A. (2021). İlköğretim Kurumu Öğretmenlerinin Okul Yaşam Kalitesi İle İş Doyumu Arasındaki İlişki. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Dursun, İ.E. (2019). Okul Müdürlerinin Paternalist Liderlik Davranışlarının Okul Kültürü Oluşturmadaki Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Ekmen, F. (2020). Okul yöneticilerinin paternalist (babacan) liderlik davranışları ile öğretmenlerin iş doyumu arasındaki ilişki (Batman ili örneği). Yüksek Lisans Tezi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siirt.
• Erben, G.S. (2004). Toplumsal kültür aile kültürü etkileşimi bağlamında paternalizm boyutuyla işletme kültürü: Türkiye örneği. 1. Aile İşletmeleri Kongresi, 17-18 Nisan 2004, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları Kongre Kitabı, 345-356.
• Farh, J.L.,& Cheng, B.S. (2000). A cultural analysis of paternalistic leadership inchinese organizations. Management andOrganizations in the Chinese Context.(ss.84-127). London: Macmillian Press LTD.
• Gergin, B. (2006) . İlköğretim okulu öğretmenlerinin iş doyum düzeyleri. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Karaköse, T. ve Kocabaş, İ. (2006). Özel ve devlet okullarında öğretmenlerin beklentilerinin iş doyumu ve motivasyon üzerine etkileri. Eğitimde Kuram ve Uygulama Dergisi, 2(1), 3-14.
• Karasar, N. (1991). Bilimsel araştırma yöntemi: kavramlar ilkeler teknikler. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Kılıç, E. (2019). Okul yöneticilerinin paternalist liderlik düzeyleri ile öğretmenlerin örgütsel destek algıları arasındaki ilişki. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
• Köksal, O. (2011). Bir kültürel liderlik paradoksu: paternalizm. Mustafa Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 101-122.
• Köse, R. (2020). ‘The relationship between occupational professionalism and job satisfaction of efl teachers: Kilis sample’. Master Of Arts Thesis. English Language Teaching Program, Gaziantep University, Gaziantep.
• Özkalp, E. (2013). Duygular, tutumlar ve iş tatmini. Kırel, Ç. A., ve Ağlargöz, O. (Eds.), Örgütsel adalet içind (pp. 71-80). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Öztürk, İ. (2019). Ortaokul öğretmenlerinin iş doyum düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Özsüer, V.S. (2016). Occupatıonal Motıvatıon And Job Satısfactıon Of Turkısh Secondary School Teachers Of Englısh And Other Subjects. Yüksek Lisans Tezi. Yeditepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Saylık, A. (2017). Okul müdürlerinin paternalist (babacan) liderlik davranışları ile Hofstede'nin kültür boyutları arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Sur, H., ve Palteki, T. (2013). Hastane yönetimi. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevi.
• Şahin, A.R. (2020). Eğitim kurumlarında örgüt kültürü ve iş doyumu arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
• Şen, Ş. (2015). The effects of process oriented guided inquiry learning environment on students’ self-regulated learning skills. Problems Of Educatıon In The 21( 66), 54-66.
• Tanrıverdi, H., ve Paşaoğlu, S. (2014). Dönüşümcü liderlik, örgütsel adalet ve iş tatmini arasındaki ilişkileri belirlemeye yönelik okul öncesi öğretmenleri üzerinde bir araştırma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(50), 274-293.
• Taşdemir, İ. ve Atalmış, E. (2021). Okul Müdürlerinin Paternalist Liderlik Davranışları ile Yaratıcı Liderlik Özellikleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 84-103.
• Tekin, E. (2019). Paternalist liderliğin iş tatmini ve çalışan performansına etkisi üzerine bir araştırma. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 54(1), 178-204.
• Tetik, H. T., Köse S. (2015). Örgüt çalışanlarının paternalistik liderlik algıları ve öğrenilmiş güçlülük düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 11(26), 29-56.
• Uçar, Z. (2019). Lider üye etkileşimi lensinden paternalist liderlik ve iş tatmini ilişkisi. Bitlis Eren Üniversitesi Akademik İzdüşüm Dergisi, 4(1), 28-49.
• Yaman, T. (2011). Yöneticilerin paternalist (babacan) lider davranışlarının çalışanların örgütsel özdeşleşmelerine, iş performanslarına ve işten ayrılma niyetlerine etkisi: Özel sektörde uygulama. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi. Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü, Ankara.