Türkiye’de Sağlık Harcamaları Ve Ekonomik Büyümenin Çevre Kirliliği Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 27 Sayı: 1, 139 - 150, 03.03.2025

Servet Kapçak

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1267240

Öz

Son dönemlerde çevre kirliliği, sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki hem ulusal hem de uluslararası akademik literatürde üzerinde durulan konular arasında yer almıştır. Bu doğrultuda çalışmada, Türkiye’de 1980-2020 arası dönemi kapsayacak şekilde sağlık harcamaları ve ekonomik büyümenin çevre kirliliği (CO2) üzerindeki etkisi ARDL sınır testi ile araştırılmıştır. Değişkenlerin ADF ve PP birim kök testleri ile durağanlıkları, yönü ise Granger nedensellik testi ile incelenmiştir. Bulgular, değişkenlerin birinci farkında durağan ve uzun dönemde eşbütünleşik oldukları göstermektedir. Diğer taraftan uzun dönemde sağlık harcamaları ve ekonomik büyümenin çevre kirliliğini artırdığı, yenilenebilir enerji tüketimin çevre kirliliğini azalttığı sonucuna ulaşılmıştır. Son olarak; çevre kirliliğinden ekonomik büyümeye doğru, sağlık harcamalarından çevre kirliliğine doğru, yenilenebilir enerji tüketiminden ekonomik büyümeye doğru ve ekonomik büyümeden sağlık harcamalarına doğru tek yönlü bir nedenselliğin varlığına rastlanılmıştır. Görüldüğü gibi uygun sağlık harcaması, sosyal refah düzeyi ve çevresel kalite etkileşim içindedir. Bu ilişki, hükümetlerin daha tutarlı ve gerçekçi politika oluşturmasında önemli kanıtlar sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

çevre kirliliği, sağlık harcamaları, ekonomik büyüme, yenilenebilir enerji

The Impact Of Health Expenditures And Economic Growth On Environmental Pollution İn Turkey: ARDL Boundary Test

Öz

Recently, environmental pollution, the relationship between health expenditures and economic growth, both national and International are among the topics that are emphasized in the academic literatüre. In this direction, in the study, the effect of health expenditures and economic growth on environmental pollution (CO2) was investigated by ARDL bounds test approach to cover the period between the 1980-2020 in Turkey. The stationarity of the variables were examined by ADF and PP unit root tests and their direction was examined by Granger causality test. The results show that the variables are stationary at the first awareness and are cointegrated in the long term. On the other hand, it has been concluded that long-term health expenditures and economic growth increase environmental pollution, and renewable energy consumption reduces environmental pollution. Finally, there is a one-way causality from environmental pollution to economic growth, from health expenditures to environmental pollution, from renewable energy consumption to economic growth and from economic growth to health expenditures. As can be seen, appropriate health expenditure, social welfare level and environmental quality interact. This relationship provides important evidence for governments to create more consistent and realistic policies.

Anahtar Kelimeler

environmental pollution, health expenditures, economic Growth, renewable energy

Kaynakça

• Acemoglu, D. ve Restrepo, P. (2017). Secular Stagnation? The effect of aging on economic growth in the age of automation.American Economic Review, 107(5), 174-79.
• Akdoğan, T. (2019). Yenilenebilir enerji tüketimi, CO2 emisyonu ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki: Seçilmiş G20 ülkeleri. Hasan Kalyoncu Üniversitesi, 1(75), 27-36.
• Akel, V. ve Gazel, S. (2015). Döviz kurları ile BİST Sanayi Endeksi arasındaki eşbütünleşme ilişkisi: Bir ARDL sınır testi yaklaşımı. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 0(44), 23–41.
• Antonio, J. ve Zamora, C. (2000). Investment in health and economic growth: a perspective from Latin America and the Caribbean. XXXV Meeting of The Advisory Committe on Health Research, Havana, Cuba, 17- 19 July, Division of Health and Human Development, Washington, DC.
• Apergis, N., Payne, E.J., Menyah, K. ve Wolde-Rufael, Y. (2010). On the causal Dynamics between emissions, nuclear energy, renewable energy, and economic growth. Ecological Economics, 69, 2255-2260.
• Atay-Polat, M. ve Ergün, S. (2018). Yapısal kırılma altında Türkiye'de Ekonomik Büyüme, CO2emisyonu ve sağlık harcamaları ilişkisi. Business and Economics Research Journal, 9(3), 481–498.
• Atuahene, S.A., Yusheng, K. ve Bentum-Micah, G. (2020). Health expenditure, CO2 emissions, and economic growth: China vs. India. Preprints. doi: 10.20944/preprints202009.0384.v1
• Bakhsh, K., Rose, S., Ali, M. F., Ahmad, N., ve Shahbaz, M. (2017). Economic growth, CO2 emissions, renewable waste and FDI relation in Pakistan: New evidences from 3SLS. Journal of Environmental Management, 196, 627-632.
• Barro, R. J. (1991). Economic growth in a cross section of countries. The Quarterly Journal of Economics, 106(2), 407-443.
• Başar, S. ve Temurlenk M. S. (2007). Çevreye Uyarlanmış Kuznets Eğrisi: Türkiye üzerine bir uygulama. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(1), 1-12.
• Bilgili, F., Kuşkaya, S., Khan, M., Awan, A. ve Türker, O. (2021). The roles of economic growth and health expenditure on CO2 emissions in selected Asian countries: A Quantile Regression Model Approach. Environmental Science and Pollution Research, 30, 1–24.
• Canbay, Ş. (2019). Türkiye'de iktisadi büyüme ile yenilenebilir enerji tüketiminin çevre kirliliği üzerindeki etkileri. Maliye Dergisi, 176, 140-151.
• Chaabouni, S. ve Saidi, K. (2017). The Dynamic links between carbon dioxide emissions, health spending and GDP growth: A case study for 51 countries. Environmental Research, 158, 137–144.
• Chiou-Wei, S. Z., Chen, C. F. ve Zhu, Z (2008). Economic growth and energy consumption revisited — evidence from Linear and Non-linear Granger Causality. Energy Economics, 30, 3063–3076.
• Dağ, M. ve Kızılkaya, F. (2021). Türkiye için sağlık harcamaları, CO2 emisyonları ve ekonomik büyüme ilişkisinin incelenmesi.Yönetim ve Ekonomi Araştırmalara Dergisi,19(3), 211-229.
• Dıckey, D.A. ve Fuller, W.A. (1979). Distribution of the Estimators for Autoregressive Time Series with a Unit Root. Econometrica, 74, 427-431.
• Foon Tang, C. (2011). Multivariate Granger Causality and The Dynamic relationship between health care spanding, ıncome and relative price of health care in Malaysia. HitotsubashiJournal of Economics, 52, 199- 214.
• Ghorashi, N. ve Alavi-Rad, A. (2017). CO2emissions, health expenditures and economic growth in Iran: Apply Dynamic Simultaneous-Equations Models. Journal of Community Health Research, 6(2), 109–116.
• Gövdeli, T. (2019). health expenditure, economic growth and CO2 emissions: Evidence from the OECD countries. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (31), 488–516.
• Granger, C.W.J. (1969). Investigating causal relations by econometric models and cross-spectral methods, Econometrica, 37, 424-438.
• Grigoli, F. ve Kapsoli, J. (2018). Waste not, Want not: The efficiency of health expenditure in emerging and developing economies.Review of Development Economics, 22(1), 384-403.
• Ibukun, C. O. ve Osinubi, T. T. (2020). Environmental quality, economic growth and health expenditure: Empirical evidence from a Panel of African countries. African Journal of Economic Review, 8(2), 119–140.
• Ito, K. (2017). CO2 Emissions, renewable and non-renewable energy consumption, and economic growth: Evidence from Panel Data for developing countries. International Economics, 151, 1-6.
• Karakurt, B., Şentürk, S.H. ve Ela, M. (2015). Çevre vergilerinin teknolojik inovasyon üzerinde etkisi: Türkiye’nin durumunun değerlendirilmesi ve öneriler, Türkiye maliye sempozyumu bildiri kitabı, Antalya.
• Khoshnevis-Yazdi, S. ve Khanalizadeh, B. (2017). Air Pollution, economic growth and health care expenditure.Economic Research-Ekonomska İstraživanja, 30(1), 1181–1190.
• Kılıç, R. ve Özbek, R. İ. (2018). Sağlık ve eğitim hizmetleri ile ekonomik büyüme ilişkisi: OECD ülkeleri uygulaması. ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 8(2), 369-391.
• Kibritçioğlu, A. (1998). İktisadi büyümenin belirleyicileri ve yeni büyüme modellerinde beşeri sermayenin yeri.Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 53(1), 207-230.
• Lean, H. H. ve Smyth, R. (2010). CO2 Emissions, electricity consumption and output in Asean. Applied Energy, (87), 1858-1864.
• Lustig, N. (2004). Investing in health for economic development. Mexican commission on macroeconomics.
• Moosa, N.(2019). CO2emissions, environmental degradation, and healthcare expenditure: Evidence from Australia. 5, 1–6.
• Ödemir, B. K. ve Koç, K. (2020). Türkiye’de Karbon emisyonları, yenilenebilir enerji ve ekonomik büyüme. Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, 11 (1) , 66-86.
• Pesaran, M. H., Shin Y. ve Smith R. J. (2001). ARDL bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289–326.
• Phillips, P.C.B ve Perron, P. (1988). Testing for a unit root in time series regression. Biometrika, 75(2), 335 346.
• Raza, S. A. ve Shah, N. (2018). Testing Environmental Kuznets Curve Hypothesis in G7 Countries:The role of renewable energy consumption and trade. Environmental Science and Pollution Research, 25, 26965-26977.
• Saida, Z. ve Saidi, K. (2018). Environmental pollution, health expenditure and economic growth and in the Sub-Saharan Africa countries: Panel ARDL Approach. Sustainable Cities and Society, 41.
• Sancar, C. ve Atay-Polat, M. (2021). CO2emisyonları, ekonomik büyüme ve sağlık harcamaları ilişkisi: Türkiye ve seçilmiş ülke örnekleri için ampirik bir uygulama. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(1), 236–252.
• Schmieder, J. ve Neidell, M. (2008). Air pollution and ınfant health: Lessons from New Jersey, National Bureau of economic research. Journal of Health Economics, 28(3), 688–703.
• Sims, C.A. (1980). Macroeconomics and reality. Econometrica, 48, 1–48.
• Wang, C. M., Hsueh, H. P., Li, F. ve Wu, C. F. (2019). Bootstrap ARDL on health expenditure, CO2 emissions, and GDP growth relationship for 18 OECD countries. Frontiers in Public Health, 7, 324.
• Woodhall, M. (1987). Human Capital Concepts. Economics of education research and studies, advanges in education, Pergamon Pres, The World Bank, Washington, DC, USA.
• Zaidi, S. ve Saidi, K. (2018). Environmental pollution, health expenditure and economic growth in the Subsaharan Africa countries: Panel ARDL Approach. Sustainable Cities and Society, 41, 833–840.
• Zeb, R., Salar, L., Awan, U., Zaman, K. ve Shahbaz, M. (2014). Causal links between renewable energy, environmental degradation and economic growth in selected SAARC countries: Progress towards green economy. Renewable Energy, 71, 123-132.
• Zeeshan, M., Han, J., Alam Rehman, I. U. ve Afridi, F. E. A. (2021). Exploring Asymmetric Nexus between CO2emissions, environmental pollution and household health expenditure in China. Risk Management and Healthcare Policy, 14, 527–539.