İşletmelerin Dijitalleşmeye Yönelik Yatırımlarını Etkileyen Faktörlerin Gri İlişkisel Analiz Yöntemiyle Değerlendirilmesi

Yıl 2025, Cilt: 27 Sayı: 3, 1052 - 1070, 29.09.2025

Mehtap Baysal Artık , Veysel Kula

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1676143

Öz

Rekabet avantajı elde etmeleri, büyümeleri ve sürdürebilirlik sağlamaları açısından dijital teknoloji araçlar işletmeler için kritik önem taşımaktadır. Bu çalışma işletmeleri dijital teknolojileri kullanıma iten nedenleri gri ilişkisel analiz (GİA) yöntemiyle belirlemeyi amaçlamaktadır. Araştırma verileri Afyonkarahisar’da faaliyet gösteren 79 işletmeden oluşan örnekleme 2024 yılında uygulanan anket çalışması ile elde edilmiştir. Çalışma bulgularına göre, işletmeler ofis otomasyon sistemleri ve elektronik veri işlem sistemleri başta gelmek üzere, nesnelerin interneti hariç en az bir dijital teknoloji aracı kullanmaktadır. GİA sonucunda araştırmaya katılan işletmelerin dijital teknolojileri esas olarak müşteri isteklerine hızlı cevap verebilme, kontrol ve denetim sağlama, verimliliği yükseltme, yenilikleri takip etmek gibi kısa vadede somut etki yaratacak operasyonel iyileştirme aracı olarak kullandıkları tespit edilmiştir. Daha iyi kurumsal imaj sağlama kriteri ise en düşük puanlama ile dijitalleşmeye sevk etmede göreceli önemsiz bir faktör olarak belirlenmiştir. "Daha iyi kurumsal imaj sağlama" kriterinin gri ilişkisel analizde düşük önemli faktör çıkması işletmelerin imajı genelde ikincil bir fayda olarak gördüklerini, işletmelerin dijitalleşmeye daha çok verimlilik, maliyet, rekabet avantajı gibi somut nedenlerle yöneldiğini pekiştiren bir bulgu olarak değerlendirilebilir.

Anahtar Kelimeler

Dijitalleşme , Dijital Teknolojik araçlar , Gri İlişkisel Analiz

An Evaluation of the Factors Influencing Business Investments in Digitalization Through Grey Relatıonal Analysis

Öz

Digital technology tools are critically important for businesses to gain competitive advantage, achieve growth, and ensure sustainability. This study aims to identify the reasons that drive businesses to adopt digital technologies using the Grey Relational Analysis (GRA) method. The research data were obtained through a survey conducted in 2024 with a sample of 79 businesses operating in Afyonkarahisar, Turkey. According to the findings, the businesses use at least one digital technology tool—primarily office automation systems and electronic data processing systems—with the exception of the Internet of Things. The results of the GRA indicate that businesses primarily utilize digital technologies as operational improvement tools that generate short-term, tangible benefits such as responding quickly to customer demands, ensuring control and monitoring, increasing efficiency, and keeping up with innovations. The criterion of “ensuring a better corporate image” was found to be the least significant factor in driving digitalization, receiving the lowest score. This result suggests that businesses generally perceive corporate image as a secondary benefit, and that their motivation for digitalization is primarily based on more concrete factors such as efficiency, cost reduction, and competitive advantage

Anahtar Kelimeler

Digitalization , Digital Technological Tools , Grey Relational Analysis

Kaynakça

• Abou-foul, M., Ruiz-Alba, J. L., & Soares, A. (2021). The impact of digitalization and servitization on the financial performance of a firm: An empirical analysis. Production Planning and Control, 32(12), 975-989. https://doi.org/10.1080/09537287.2020.1780508.
• Adeniran, A. O., & Johnston, K. A. (2014). The adoption of information and communication technology by small and medium-sized enterprises in South Africa: The role of ICT awareness and business performance. South African Journal of Business Management, 45(3), 47–59.
• Akin, N. G. (2016). Personel seçiminde çok kriterli karar verme: Bulanık TOPSIS uygulaması. İşletme Araştırmaları Dergisi, 8(2), 224-254.
• Akkoyun, B. ve Dulkadir, B. (2013). Bilişim teknolojilerinin işletme performansı üzerine etkileri ve Gaziantep ilinde tekstil sektöründe bir araştırma. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 4(7).73-90
• Aksoy, R., ve Kara. A, (2013). Bilgi Teknolojilerinin Çalışanlar Tarafından Benimsenmesi: Karadeniz Ereğli’de KOBİ çalışanları Üzerine Bir Uygulama. . Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (10), 1-20.
• Arslan, E., & Baysal Artık, M. (2023). Muhasebe Meslek Mensuplarının Muhasebede Dijitalleşmeye Geçmelerini Etkileyen Faktörlerin Gri İlişkisel Analiz İle Tespit Edilmesi. Muhasebe ve Denetime Bakış, 23(70), 307-326. https://10.55322/mdbakis.1195567.
• Arslan, E.,& Kayahan, C. (2022). Hastane Yatırımları Üzerinde Etkili Olan Faktörlerin Gri İlişkisel Analiz Yöntemiyle Belirlenmesi. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(4), 732-746. https://doi.org/10.29106/fesa.118133.
• Aydoğan, E. ve Altuğ, M. (2006). Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin Kobi Rekabet Gücünün Artırılmasında İleri Yönetim Teknolojilerinin Rolü, Makine İmalat Sektörüne Yönelik Bir Uygulama. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (16), 87-110.
• Behzadian, M., Otaghsara, S. K., Yazdani, M., & Ignatius, J. (2012). A state-of the-art survey of TOPSIS applications. Expert Systems with applications, 39(17), 13051-13069.
• Boiko, M., Bosovska, B., Vedmid, N., Melnychenko S., & Stopchenko, Y. (2022). Digitalization: Implementation in the tourism business of Ukraine. Problems and Perspectives in Management, 20(4), 24-41. https://doi.org/10.21511/ppm.20(4).2022.03.
• Burucu, A. (2021). İşletmelerin Dijitalleşme de Yürüttükleri Faaliyetlerin Finansal Performansa Etkisinin Ölçülmesi: Hazır Giyim Firmaları Üzerine Bir Uygulama. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Cellek, E. (2023), Aile İşletmelerinde İnovasyon Yönetimi ve Dijitalleşme. (Yüksek Lisans Tezi). Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkakale.
• Cherkasova V.A., Slepushenko G.A. (2021). The Impact of Digitalization on the Financial Performance of Russian Companies. Finance: Theory and Practice. 25(2), 128-142. https://doi.org/10.26794/2587-5671-2021-25-2-128-142.
• Çalımlı, Y. (2013). Turizm İşletmelerinde Bilgi teknolojileri ve Dijital Dönüşüm: Konya Örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Çiçek, E. & Çelik, C. (2010). Kobi’lerde Bilgi Teknolojileri Kullanımına Yönelik Yöneticilerin Bakış Açıları “Mersin İlinde Bir Uygulama”. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi. 10(19), 577-597.
• Demiral, G. & Karakaya, A. (2016). İşletmelerde Bilişim Sistemleri Uygulamaları: Demir Çelik Sektörü Örneği. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi, ÖS 2, 166-176.
• Demirel, E., & Yaralı, C. (2023). İmalat işletmelerinin dijitalleşme süreçleri üzerine nitel bir çalışma. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 21-41. https://doi.org/10.18657/yonveek.1379397.
• Demirsel, M. T. (2014). Kobi’lerde Kullanılan Bilişim Teknolojilerinin Örgütsel Performansa Etkileri:Konya Organize Sanayi Bölgelerinde Bir Araştırma. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 14(28), 278-305.
• Deng, J. (1988). Introduction to Grey System Theory. The Journal Of Grey System I, 1(1), 1-24.
• Dündar, M. M. (2020). Kobi’lerin Dijital Dönüşümü. TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi. (Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• Erdoğan, Y. (2007). Aile İşletmelerinde Kurumsallaşma ve Bilgi Teknolojilerinin Rolü: Kırıkkale İlinde Bir Uygulama. (Yüksek Lisans Tezi). Dumlupınar Üniversitesi , Kütahya.
• Faul, S., Güller, A., & Nauta, B. (2019). The impact of digitalization on business performance: Evidence from manufacturing companies in Europe and North America. International Journal of Digital Transformation, 6(4), 11-25.
• Gökalp, F., Erhan, A. D. A., & Demirhan, D. (2006). Gelişen Bilgi Teknolojilerinin Kobilere Etkisi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2), 117-136.
• Güsün, F. (2022). Enerji Sektöründe Halka İlişkiler Uygulamaları ve Dijitalleşme: Konya İlinde Faaliyet Gösteren Enerji Firmaları Üzerine Bir Araştırma. (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Güleş, K. H. (2004). Bilişim Teknolojilerinin Müşteri İlişkileri Yönetimine Katkıları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (12), 231-243.
• Güleş, H.K., Bülbül, H. Ve Çağlayan, V. (2003) Bilişim Teknolojileri Kullanımının İşletme Performansına Etkisi: Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi İşletmelerinde Bir Uygulama. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 3(6), 61-83.
• İnce, M. (2013). Küçük ve Orta Ölçekli Konaklama İşletmelerinde Bilgi Tekonolojilerinin Yeri ve Rekabet Gücüne Etkisi: Karabük Örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karabük.
• Jauhar, A. S. B. L. (2023). The Use of Digitalization and Impact on MSME Performance in Malang, Indonesia. KnE Social Sciences, 568-581.
• Karabaş, S., Uysal, D., ve Karkacıer, O. (2017). Kurumsal Kaynak Planlamasının İşletme Performansı Üzerine Etkisi: Bir Alan Araştırması. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 7(13), 129-145.
• Kendirli, S. & Konak, F. (2014). Bilgi Teknolojileri Kullanımının Önemi ve Çorum KOBİ’Lerinde Bir araştırma . Akdeniz iktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi , 14(29) , 106-118. https://dergipark.org.tr/tr/pub/auiibfd/issue/32333/359293.
• Kurter, O., Temizkan, V., Yılmaz, K. ve Yetkin, M.A. (2021). İşletmelerde Dijital Dönüşüm (Birinci Baskı). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Kula, V., Kandemir, T., ve Baykut, E., (2016). Borsa İstanbul’da İşlem Gören Sigorta ve BES Şirketlerinin Finansal Performansının Gri İlişkisel Analiz Yöntemi İle İncelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(1): 37-53.
• Kuo, Y., Yang T. ve Huang, G.W. (2008), “The Use of Grey Rational Analysis in Solving Multiple Attribute Decision-Making Problems”, Computers & Industrial Engineering, 55(1), 80-93.
• Kıyak, B. (2023). İmalat Sanayisinde Dijitalleşme Eğilimleri:TR32 Düzey 2 Bölgesi. Bölgesel Kalkınma Dergisi, 01(02), 140-154.
• Lee, T. R., Lin, Y. S., Kassim, E. S., & Sebastian, S. (2023). Consumer decisions toward halal purchase before and during COVID-19 pandemic: a grey relational analysis approach. British Food Journal, 125(9), 3351-3367.
• Liu, B., & Forrest, J. (2007). Grey systems theory: A brief review. Journal of Grey System, 16(2), 115-116.
• Li, J., Yue, Z. Q., and Wong, S. C. (2004). Performance Evaluation Of Signalized Urban İntersections Under Mixed Traffic Conditions By Gray System Theory. Journal of Transportation Engineering, 130(1), 113-121.
• Jarosław, D., & Magdalena, K. (2022). Digitalization of SMEs in Central and Eastern Europe: A cross-country comparison. European Journal of Business and Management, 14(3), 112-128.
• Mubarak, M. F., Shaikh, F. A., Mubarik, M., Samo, K. A., & Mastoi, S. (2019). The impact of digital transformation on business performance: A study of Pakistani SMEs. Engineering technology & applied science research, 9(6), 5056-5061.
• Musawa, S. A., Olatunji, S. O., & Bello, O. D. (2013). Factors influencing the adoption of electronic data interchange in Nigerian businesses. International Journal of Computer Applications, 66(9), 1-9.
• Nişancı, Z. N., & Özmutaf, N. M. (2016). Bilgi Teknolojilerinin Kalite Kapsaminda İşletme İmajina Etkileri: Reklamcilik Sektörü Örneği. International Journal of Social Science, (47), 361-377.
• Oğrak, A.(2010). Bilgi Teknolojilerinin Kobi’lerin rekabet Gücü Üzerindeki Etkileri: İnegöl Mobilya İşletmlerinde Bir Uygulama. (Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Ozdemir, A. I., ve Desten, M. (2008). Gri İlişiksel Analiz İle Çok Kriterleri Tedarikçi Seçimi: Otomotiv Sektöründe Bir Uygulama. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi, 38(2), 147-156.
• Tekin, M., Zerenler, M., ve Bilge, A. (2005) Bilişim Teknolojileri Kullanımının İşletme Performansına Etikileri: Lojistik Sektöründe Bir Uygulama. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 4(8). 115-129.
• Turunç, Ö. (2016). Bilgi Teknolojilerinin Kullanımının İşetmelerin Örgütsel Performansına Etkisi Hizmet Sektöründe Bir Araştırma. Toros Üniversitesi İİSBF Sosyal Bilimler Dergisi, 3(5), 225-247.
• Turunç, Ö. (2006). Bilgi Teknolojileri Kullanımının İşletmelerin Örgütsel Performansına Etkisi Hizmet Sektöründe Bir Araştırma. Toros Üniversitesi İİSBF Sosyal Bilimler Dergisi, 3(5), 225-247.
• Türkmen, U., ve Baş, M. (2009). Müzik Eğitimcilerinin Müzik Yetenek Sınavlarında Portfolyoların Uygulanabilirliğine Yönelik Tutumlarının Gri İlişkisel Analiz Tekniğini Kullanarak Değerlendirilmesi. In The First International Congress Of Educational Re, Çanakkale, 1.
• Tsai, C. H., Chang, C. L., Chen, L. (2003). Applying Grey Rational Analysis to the Vendor Evaluation Model. International Journal of The Computer, The Internet and Management, 11(3), 45-53.
• Parida, V., Westerberg, M., & Ylinenpaa, H. (2009). How do small firms use ICT for business purposes? A study of Swedish technology-based firms. International Journal of Electronic Business, 7(5), 536-551.
• Parida, V., Oghazi, P., & Kocken, J. (2010). Information and communication technology adoption in Swedish SMEs: A comparative study. International Journal of Information Management, 30(4), 270-280.
• Rovere, R.L. (1998). Diffusion of Information Technologies and Changes in the Telecommunications Sectori enterprises. Information technology & people, 11(3), 194-206.
• Ruiz, A. U., Torraca, J., Britto, J., & Ferraz, J. C. (2023). Factors determining the path of digital technologies adoption of Brazilian industrial firms. Revista Brasileira De Inovação, 22(00), 1–35. https://doi.org/10.20396/rbi.v22i00.8668448.
• Ruiz, D., Mendez, M., & Silva, R. (2023). Factors affecting the adoption of digital technologies in Brazilian businesses: A longitudinal study. Brazilian Journal of Management Studies, 41(1), 23-42.
• Süygün, S, M. (2007). Çukurova Bölgesinde Faaliyet Gösteren İhracatçı KOBİ’lerin Teknolojileri Kullanımlarının Belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Şenen, M. (2022). Gri İlişkisel Analiz İle Finansal Performans Değerlendirmesi: Bist’de İşlem Gören Teknoloji Şirketleri Üzerine Bir Uygulama (Yükse Lisans Tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla.
• Wu, C. R., Lin, C. T., and Chen, H. C., (2007). Optimal Selection Of Location For Taiwanese Hospitals To Ensure A Competitive Advantage By Using The Analytic Hierarchy Process And Sensitivity Analysis, Building And Environment, 42(3), 1431-1444.
• Vargas, L. G. (1990). An overview of the analytic hierarchy process and its applications. European journal of operational research, 48(1), 2-8.
• Yağcı, M. (2023) İşletmelerde Dijital Dönüşümün Finansal Performansa Etkisi:Kobilerde Bir Araştırma. (Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi , Aydın.