Dövizin Borsa İstanbul Pay Piyasasında Yatırım Yapan Yatırımcılar Tarafından Koruma Amaçlı Olarak Kullanılmasının Etkinliği

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 245 - 263, 26.01.2021

Serkan Unal

https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.817412

Öz

Bu çalışmada Borsa İstanbul’da yatırım yapan yatırımcıların dövizi bir hedge mekanizması olarak kullanıp kullanamayacakları araştırılmıştır. Regresyon analizleriyle reel USDTRY kuru ve reel BİST100 endeksi arasındaki ilişkinin test edildiği çalışma 1994 ve 2020 yılları arasını kapsamaktadır. Bu zaman aralığında, iki değişken arasındaki uzun vadeli ilişki ve 1994, 2001, 2008 ve 2018 krizleri sırasındaki ilişkiler incelenmiştir. Elde edilen bulgulara göre reel USDTRY kuru ile reel BIST100 endeksi arasında ters yönlü ve güçlü bir ilişki söz konusudur. Özellikle BIST100 endeksine uzun vadeli yatırım yapan yatırımcılar için geçmişte yaşanan ani kriz ortamlarında USDTRY kuru önemli derecede hedge fonksiyonunu yerine getirmiştir.

Anahtar Kelimeler

dolar, BIST100, Borsa, Döviz, Hedge Mekanizması

The Effectiveness of Using Foreign Exchange as a Hedge Mechanism by Investors in Borsa İstanbul Stock Exchange

Öz

In this study, it is investigated whether investors investing in Borsa Istanbul can use the exchange rate as a hedging mechanism. The study, in which the relationship between the real USDTRY rate and the real BIST100 index is tested with regression analysis, covers the years between 1994 and 2020. In this time span, the long-term relationship between the two variables and the relationships during the 1994, 2001, 2008, and 2018 crises were examined. According to the findings obtained, there is a strong and inverse relationship between the real USDTRY rate and the real BIST100 index. Especially for investors who made long-term investments in the BIST100 index, the USDTRY rate has fulfilled its hedge function significantly in the sudden crisis environment experienced in the past.

Anahtar Kelimeler

Dollar, Foreign Exchange, BIST100, Stock Exchange, Hedge Mechanism

Kaynakça

• ABHYANKAR, H. (2020). “Assessing the Positivity of Negative Interests Rates with Reference to the Euro-Area”. The Arthniti, 1(1), 58-64.
• AGRAWAL, G., SRİVASTAV, A. K., & SRİVASTAVA, A. (2010). “A Study of Exchange Rates Movement and Stock Market Volatility”. International Journal of Business and Management, 5(12), 62.
• AKINCI, G. Y., & KÜÇÜKÇAYLI, F. (2016). “Hisse Senedi Piyasası ve Döviz Kuru Mekanizmaları Üzerine Bir Panel Veri Analizi”. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (71), 127-148.
• ALACAHAN, N. D., & AKARSU, Y. (2019). “Döviz Kuru Riskinin Borsa İstanbul 100 Endeksi Üzerindeki Etkisi Zaman Serisi Analizi: Türkiye Örneği”. Journal of Life Economics, 6(2), 133-150.
• AYDEMİR, O., & DEMİRHAN, E. (2009). ”The Relationship Between Stock Prices and Exchange Rates: Evidence from Turkey”. International research journal of finance and economics, 23(2), 207-215.
• AYDİN, M. (2017). “Gelişmekte Olan Ülkelerde Borsa ile Döviz Kurları Arasındaki İlişki: Simetrik ve Asimetrik Nedensellik Analizi”. Ekonometri ve Istatistik Dergisi, (27), 1-15.
• AYVAZ, Ö. (2006). “Döviz Kuru ve Hisse Senetleri Fiyatları Arasındaki Nedensellik İlişkisi”. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 8 / 2 (2006). 1 – 14.
• BDDK, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu. (2020). “Aylık Bankacılık Sektörü Verileri (Temel Gösterim)”, https://www.bddk.org.tr/BultenAylik
• BELEN, M., & KARAMELİKLİ, H. (2016). “Türkiye'de Hisse Senedi Getirileri ile Döviz Kuru Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: ARDL Yaklaşımı”. Istanbul University Journal of the School of Business Administration, 45(1).
• BLOOMBERGHT. (2020). “BİST'te en büyük portföye sahip yabancı yatırımcılar ABD Katar ve İngiltere”, https://www.bloomberght.com/bist-te-en-buyuk-portfoye-sahip-yabanci-yatirimcilar-abd-katar-ve-ingiltere-2248394
• BOYACIOĞLU, M. A., & ÇÜRÜK, D. (2016). “Döviz Kuru Değişimlerinin Hisse Senedi Getirisine Etkisi: Borsa İstanbul 100 Endeksi Üzerine Bir Uygulama”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, (70), 143-156.
• ÇEVİK, F., & ÇANKAYA, S. (2020). “Gelişmekte Olan Ülkelerde Borsa Getirileri, Net Yabancı Alımları ve Döviz Kurları Arasındaki İlişki”. Bankacılık ve Sermaye Piyasası Araştırmaları Dergisi, 4(9), 23-43.
• DEMİRKALE, Ö. (2020). “Mutual Interaction Analysis Between Stock Market Index and Financial Indicators By Granger Causality Method”. Florya Chronicles of Political Economy, 6(1), 1-13.
• DIMITROVA, D. (2005). “The relationship between exchange rates and stock prices: Studied in a multivariate model”. Issues in Political Economy, 14(1), 3-9.
• DOĞUKANLI, H., ÖZMEN, M., & YÜCEL, E. (2010). “İMKB'DE Sektörel Açıdan Döviz Kuru Duyarlılığının İncelenmesi”. Journal of the Cukurova University Institute of Social Sciences, 19(3).
• EMSEN, Ö. S.; SADEGHZADEH, K.; AKSU, H. (2019). “İran Borsası ve Reel Döviz Kuru Arasındaki Simetrik ve Asimetrik İlişkilerinin İncelenmesi”. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20(1), 181-192.
• EYÜBOĞLU, S., & EYÜBOĞLU, K. (2018). “Borsa İstanbul sektör endeksleri ile döviz kurları arasındaki ilişkilerin incelenmesi: ARDL modeli”. Academic Review of Economics & Administrative Sciences, 11(1).
• GRANGER, C. W., HUANGB, B. N., & YANG, C. W. (2000). “A bivariate causality between stock prices and exchange rates: evidence from recent Asianflu”. The Quarterly Review of Economics and Finance, 40(3), 337-354.
• HATEMI–J, A., & IRANDOUST, M. (2002). “On the Causality Between Exchange Rates and Stock Prices: A note”. Bulletin of Economic Research, 54(2), 197-203.
• HERSİ, K. Y., & KOY, A. (2020). “The Relationship between Exchange Rates and Stock Markets for the Fragile Five Countries”. Journal of International Trade, Logistics and Law, 6(1), 1.
• İLARSLAN, K. (2018). “Kısa ve Uzun Dönemde Döviz Kurları ile Borsa Endeksi Arasındaki İlişkinin Açıklanmasına Yönelik Ampirik Bir Çalışma”. Hacettepe University Journal of Economics & Administrative Sciences/Hacettepe Üniversitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakültesi Dergisi, 36(1).
• JOHANSEN, S. (1991). “Estimation and Hypothesis Testing of Cointegration Vectors in Gaussian Vector Autoregressive Models”. Econometrica: journal of the Econometric Society, 1551-1580.
• İNCİ, A. C., & Lee, B. S. (2014). “Dynamic Relations Between Stock Returns and Exchange Rate Changes”. European Financial Management, 20(1), 71-106.
• İŞCAN, E. (2011). “Döviz Kurları ve Hisse Senedi Piyasası Arasındaki Etkileşim”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(35), 237-251. KARABIYIK, C., & ÇILBANT, C. (2020). “Gelişen Piyasa Ekonomilerinde Konjonktür Karşıtı Para Politikası”. Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, 11(1), 1-20.
• KARAMUSTAFA, O., & KÜÇÜKKALE, Y. (2002). “Türkiye’de Kriz Döneminde Kur-Faiz-Borsa İlişkilerinin Dinamik Analizi”. Banka, Mali ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, 11, 47-56.
• KAYA, V., ÇÖMLEKÇİ, İ., & KARA, O. (2013). “Hisse Senedi Getirilerini Etkileyen Makroekonomik Değişkenler 2002-2012 Türkiye Örneği”. Dumlupinar University Journal of Social Science/Dumlupinar Üniversitesi Soysyal Bilimler Dergisi, (35).
• KAYRAL, İ. E. (2020). “BİST Şehir Endeksleri ile Döviz Kurları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Bir ARDL Sınır Testi Uygulaması”. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (6), 272-284.
• KİSAKA, S. E., & MWASARU, A. (2012). “The causal relationship between exchange rates and stock prices in Kenya”. Research Journal of Finance and Accounting, 3(7), 121-130.
• KENDİRLİ, S., & ÇANKAYA, M. (2016). “Dolar Kuru'nun Borsa İstanbul-30 Endeksi Üzerindeki Etkisi ve Aralarındaki Nedensellik İlişkisinin İncelenmesi”. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2).
• MKK, Merkezi Kayıt Kuruluşu. (2020). “Yerli Yabancı (Pay Senedi) Analizi”, https://www.vap.org.tr/Saklama-Verileri/Sayfalar/Yerli-Yabanci-Pay-Piyasasi-Analizi.aspx
• NAJAF, R., & NAJAF, K. (2016). “A Study of Exchange Rates Movement and Stock Market Volatility”. Asian Journal of Management, Engineering & Computer Sciences, 1(1), 32-38.
• ÖZER, A., KAYA, A., & ÖZER, N. (2011). “Hisse Senedi Fiyatları ile Makroekonomik Değişkenlerin Etkileşimi”. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(1).
• POLAT, M. (2018). “Döviz Kurunun Firmaların Piyasa Değerine Etkisi: OECD Ülkeleri Üzerine Eşbütünleşme ve Nedensellik Analizi”. Ataturk University Journal of Economics & Administrative Sciences, 32(2).
• POLAT, M. A. (2020). “Döviz Kuru ile Enflasyon Arasındaki Geçişkenlik: Türkiye Örneği”. Malatya Turgut Özal Üniversitesi İşletme ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 1(2), 100-127.
• RAMASAMY, B., & YEUNG, M. C. (2005). “The Causality Between Stock Returns and Exchange Rates: Revisited”. Australian Economic Papers, 44(2), 162-169.
• RJOUB, H., TÜRSOY, T., & GÜNSEL, N. (2009). “The Effects of Macroeconomic Factors on Stock Returns: Istanbul Stock Market”. Studies in Economics and Finance Vol. 26 No. 1, 2009 pp. 36-45.
• SAID, S. E., & DICKEY, D. A. (1984). “Testing for Unit Roots in Autoregressive-Moving Average Models of Unknown Order”. Biometrika, 71(3), 599-607.
• SMYTH, R., & NANDHA, M. (2003). “Bivariate Causality Between Exchange Rates and Stock Prices in South Asia”. Applied Economics Letters, 10(11), 699-704.
• ŞAHİN, E., E., & ÖZKAN, O. (2018). “Credit Default Swap, Exchange Rates and BİST 100 Index Relationship: Cointegration And Causality Analysis”, Hitit University Journal of Social Sciences Institute, 11(3),1939-1945. doi: 10.17218/hititsosbil.450178
• ŞAHİN, İ., & SEKMEN, F. (2013). “Türkiye'de Döviz Kuru Belirsizliğinin Hisse Senedi Getirilerine Etkisi”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (36).
• SUI, L., & SUN, L. (2016). “Spillover Effects Between Exchange Rates And Stock Prices: Evidence From BRICS around the recent global financial crisis”. Research in International Business and Finance, 36, 459-471.
• SÜMER, A. L. (2020). “2008 Sonrası TCMB Faiz Kararlarının Makroekonomik Etkilerinin Analizi”. Uluslararası Ekonomi Siyaset İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 3(1), 49-74.
• TİAN, G. G., & MA, S. (2010). “The Relationship Between Stock Returns and the Foreign Exchange Rate: the ARDL Approach”. Journal of the Asia Pacific economy, 15(4), 490-508.
• TSAGKANOS, A., & SIRIOPOULOS, C. (2013). “A Long-Run Relationship Between Stock Price Index and Exchange Rate: A Structural Nonparametric Cointegrating Regression Approach”. Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, 25, 106-118.
• TSAI, I. C. (2012). “The Relationship Between Stock Price Index and Exchange Rate in Asian Markets: A Quantile Regression Approach”. Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, 22(3), 609-621.
• TURGUT, A. (2006). Finansal krizlerde ımf'nin rolü ve önemi: 1997 Asya ve 2000-2001 Türkiye krizleri. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2006(1), 1-14.
• TÜRKİYE BANKALAR BİRLİĞİ. (2002). Kur Rejimi Tercihi ve Türkiye. Erişim Adresi: https://www.tbb.org.tr/Dosyalar/Arastirma_ve_Raporlar/Kurrejimleri.doc
• TCMB, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. (2020). 1 Hafta Repo. Erişim Adresi: https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Temel+Faaliyetler/Para+Politikasi/Merkez+Bankasi+Faiz+Oranlari/1+Hafta+Repo
• TUİK, Türkiye İstatistik Kurumu. (2020). Tüketici Fiyat Endeksi, Eylül 2020, Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/tr/display-bulletin/?bulletin=tuketici-fiyat-endeksi-eylul-2020-33870
• TÜRSOY, T. (2017). “Causality Between Stock Prices and Exchange Rates in Turkey: Empirical Evidence From the ARDL Bounds Test and a Combined Cointegration Approach”. International Journal of Financial Studies, 5(1), 8.
• WALID, C., CHAKER, A., MASOOD, O., & FRY, J. (2011). “Stock Market Volatility and Exchange Rates İn Emerging Countries: A Markov-state Switching Approach”. Emerging Markets Review, 12(3), 272-292.
• XIE, Z., CHEN, S. W., & WU, A. C. (2020). “The Foreign Exchange and Stock Market Nexus: New International Evidence”. International Review of Economics & Finance, 67, 240-266.