A Comparison of the Non-Governmental Organizations Operating in the Field of Health in Turkey and England

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 3, 1425 - 1446, 29.09.2023

Abdulaziz Gülay , Yaşar Kabatas , İclal Attila

https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.1314756

Öz

The strengthening of the Neo-Liberal philosophy with the globalization trends in the world has paved the way for the rapid development and prevalence of non-governmental organizations, especially after the twentieth century. Non-governmental organizations serve to contribute directly or indirectly to the political, social and economic development of the society and to create social benefits for people. The health and medical care services procured by these organizations constitute an important field of activity. In Turkey, especially in natural disaster conditions such as epidemics, floods and earthquakes, non-governmental organizations undertake critical tasks in improving the health status and welfare level of the society with the efforts of their volunteer and professional staff. In this study, after giving descriptive information about the non-governmental organizations operating in Turkey and England, the NGOs providing health services in the two countries were analyzed in terms of administrative, functional and financial aspects. As a result of the said comparative analysis, some opinions and suggestions that are expected to enable NGOs operating with a health service mission in Turkey to reach wider effects and improve their activities are included.

Anahtar Kelimeler

Non-Governmental Organizations, Health Services, Health NGOs, NGOs in England

Türkiye ve İngiltere’de Sağlık Alanında Faaliyet Gösteren Sivil Toplum Kuruluşlarının Karşılaştırılması

Öz

Dünyada küreselleşme eğilimleriyle birlikte Neo-Liberal felsefenin güçlenmeye başlaması, özellikle yirminci yüzyıldan itibaren sivil toplum kuruluşlarının hızlı bir şekilde gelişme ve yaygınlık göstermesine zemin hazırlamıştır. Üçüncü sektör olarak da adlandırılan sivil toplum kuruluşları, toplumun siyasal, sosyal ve ekonomik kalkınmasına doğrudan ve dolaylı olarak katkı sağlamak ve topluma sosyal fayda oluşturmak amacıyla hizmet vermektedir. Bu kuruluşların sağlamış olduğu sağlık ve tıbbi bakım hizmetleri sundukları önemli bir faaliyet alanını oluşturmaktadır. Türkiye’de özellikle salgın, sel ve deprem gibi afet durumlarında sivil toplum kuruluşları gönüllü ve profesyonel personelinin çabalarıyla toplumun sağlık statüsünün ve refah düzeyinin iyileştirilmesinde kritik görevler üstlenmektedir. Bu çalışmada Türkiye’de ve İngiltere’de faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşları hakkında betimleyici bilgiler verildikten sonra iki ülkedeki sağlık hizmeti veren STK’lar idari, fonksiyonel ve finansal açıdan karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir. Söz konusu karşılaştırmalı inceleme neticesinde Türkiye’de sağlık hizmeti misyonuyla faaliyet yürüten STK’ların daha geniş kitlelere ulaşabilmesini ve etkinliklerini geliştirmesini sağlayacağı öngörülen birtakım görüş ve önerilere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sivil Toplum Kuruluşları, Sağlık Hizmetleri, Sağlık Sektörü STK'ları, İngiltere'de STK'lar

Kaynakça

• ALMEIDA, A. S. (2017). “The Role of Private Non-Profit Healthcare Organizations in NHS Systems: Implications for the Portuguese Hospital Devolution Program”. Health Policy, 121(6): 699-707.
• ANDERSON, S. (2012). “Public, Private, Neither, Both? Publicness Theory and the Analysis of Healthcare Organizations”. Social Science & Medicine, 74(3): 313-322.
• ARGENTI, P. (2004). “Collaborating With Activists: How Starbuck Works With NGOs”. California Management Review, 47(1): 91-116.
• ARSLAN, O. (2001). Kurumsal ve Tarih Anlaşmalarıyla Sivil Toplum ve Türkiye Gerçeği. Bayrak Yayınları, İstanbul.
• ASLAN, M., & KAYA, G. (2004). “1980 Sonrası Türkiye’de Siyasal Katılımda Sivil Toplum Kuruluşları”. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 5(1): 213-223.
• ASLAN, Ş. (2010). “Türkiye’de Sivil Toplum”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9(31): 260-283.
• BAGWELL, S., BULL, D., JOY, I., & SVISTAK, M. (2014). New Philanthropy Capital, “Opportunities for Alignment: Arts and Cultural Organisations and Public Sector Commissioning”, https://npproduction.wpenginepowered.com/wp-content/uploads/2018/11/Opps-for-alignment-Exec-Summ- FINAL.pdf. 04.01.2023.
• BAHAR, Z. (2004). “Dokuz Eylül Üniversitesi hemşirelik Yüksekokulu’nun Gölcük Deprem Bölgesi Çalışma Raporu”. Özel ve Kamusal Alanda Kriz Yönetimi, 2. Uluslararası Toplantı, Mor Ajans, İstanbul.
• BANKS, N., & BROCKINGTON, D. (2019). The University of Manchester. “Mapping the UK’s Development NGO’s: Income, Geography and Contributions to International Development”. Global Development Institute Working Paper. https://hummedia.manchester.ac.uk/institutes/gdi/publications/workingpapers/GDI/GDI-working- paper-2019035-banks-brockington.pdf, 19.04.2023.
• BANO, M. (2019). “Partnerships and the Good-Governance Agenda: Improving Service Delivery Through State-NGO Collaborations”. International Journal of Voluntary and Non-Profit Organizations. 30(1): 1270-1283.
• BERBER, Ş., & SAİN, K. (2019). “Sivil Toplum ve Türkiye’de Eğitim Alanında Faaliyet Gösteren Sivil Toplum Kuruluşları: Dernekler, Vakıflar, Sendikalar”. Journal of Social, humanities and Administrative Sciences, 5(16): 454-469.
• BİBER, A. (2006). “Sivil Toplum Örgütlerinde Halkla İlişkiler”. Nobel Yayıncılık, Ankara.
• BİBER, A. (2004). “Sivil toplum Örgütlerinin İşlerlik Kazanması Açısından Halkla İlişkiler: Türkiye Örneği”. I. Ulusal Sivil Toplum Kuruluşları Kongresi, Küresel demokrasinin Gelişmesi ve Katılım sağlaması Açısından Sivil toplum Kuruluşları Bildiriler Kitabı. 4-6 Haziran, 159-167
• BULL, D., JOY, I., BAGWELL, S., & SHEIL, F. (2014). Supporting Good Health: The Role of the Charity Sector. New Philanthropy Capital, London.
• BULUT, F. (2016). “Türkiye’de Sivil Toplum Kuruluşlarının Uluslararasılaşma Süreçleri”. Bilgi Analiz Araştırma Raporu. İlim Kültür Eğitim Derneği, İstanbul.
• CANARSLAN, G. (2014). “Türk Medeni Kanunu Çerçevesinde Sivil Toplum Kuruluşlarının Hukuki Statüsü”. Türk Dünyası Sivil Toplum Zirvesi- Bildiriler. 11-13 Mayıs 2014, Eskişehir. Ankara: Kamu Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• CHARITIES ACT. (1992). https://www.legislation.gov.uk/ukpga/1992/41/part/II, 18.12.2022.
• CHARITIES ACT. (2011). https://www.legislation.gov.uk/ukpga/2011/25/contents, 20.12.2022.
• COMPANIES ACT. (2006). https://www.legislation.gov.uk/ukpga/2006/46/contents, 20.12.2022.
• ÇAHA, Ö. (1999). Sivil Toplum, Aydınlar ve Demokrasi. İz Yayınları, İstanbul.
• ÇARKOĞLU, A. (2001). Türkiye’de Devlet ve Sivil Toplum Kuruluşları İlişkileri. Helsinki Yurttaşlar Derneği, İstanbul.
• ÇOPUR, M., ÇAMUR, H., & BAYINDIR, Y. (2021). Eurasia Social Change, “Göç ve Uluslararası Koruma Alanında Sivil Toplumla İş Birliği İçin Teknik Destek Projesi STK’lar İçin Yenilikçi Finansman Yöntemleri Rehberi”. https://www.stgm.org.tr/sites/default/files/2021-12/dijital_act7.3_tr_guideline.pdf, 20.04.2023.
• ÇUHADAR, S. (2020). “Sivil Toplum Kuruluşlarına Genel Bakış ve Ankos”. İbn Haldun Çalışmaları Dergisi, 5(2): 137-151.
• ÇULHAOĞLU, M., & OKUYAN, K. (2001). Sivil Toplum: Devletin Büyümesi. YGS Yayınları, İstanbul.
• DEĞİRMENCİOĞLU, S. M. (2006). “Devlet, Özel Sektör ve Katılım: Çocuk ve Gençler İçin nerede Umut Var?”. III. Uluslararası Sivil Toplum Kuruluşları Kongresi Bildiriler Kitabı, STK-Özel Sektör-Devlet Etkileşimi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 9-10 Aralık 2006, 103-109.
• DEMİRCİ, M., & ŞAHİNOĞLU, S. (2022). “Hekimlerin Türk tabipler Birliği’ne Üye Olmalarını Etkileyen Faktörler: Denizli İli Örneği”. Türkiye Biyoetik Derneği, 9(2), 37-55.
• DEPARTMENT FOR INTERNATİONAL DEVELOPMENT. (2019). “Guidelines for NGOs Applying for CHASE Humanitarian Response Funding”. https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/819843/ Guidelines-NGOs-applying-CHASE-Humanitarian-Response-Funding-June_2019.pdf, 21.04.2023.
• DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI. (2001). “Küreselleşme Özel İhtisas Komisyonu Raporu”. VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planı. Ankara
• DİNÇ, G. (2009). Birleşik Krallık Sağlık Sistemi, 1. Baskı, Celal Bayar Üniversitesi Matbaası, Manisa.
• DUNKERLEY, D., & FUDGE, S. (2004). “The Role of CivilSociety in European Integration: A Framework for Analysis”. European Societies, 6(2): 237-254.
• DUNN, A., & RILEY, C.A. (2004). “Supporting the Not-for-Profit Sector: The Governments review of Charitable and Social Enterprise”. The Modern Law Review. 67, 632-657.
• DURGUN, Ş. (1997). “Türkiye’de Sivil toplum ve Devlet”. Yeni Türkiye Dergisi, 18:218-223.
• ERDOĞAN, Ü. (2011). “Sivil Toplum Kuruluşlarının Yerel yönetimlerin Karar Alma Sürecindeki Rolü: Aydın İli Örneği”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Aydın.
• GOWIN, E., PAWLIKOWSKA, T., HORST-SKORSKA, W., & MICHALAK, M. (2010). “British and Polish General Practitioners’ Opinions on the Importance of Preventive Medicine”. Health Promotion International, 26(2): 171-176
• GÜNDÜZ, A.Y., & KAYA, M. (2014). “Küresel Dünyada Sivil Toplum Kuruluşlarının Rolleri Üzerine Bir Değerlendirme”. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi. 6(10), 130-169
• GÜNEŞ, İ. (2004). “Sivil Toplum Kuruluşları”, Son Baskı. 1(5): 10-20
• GÜNEŞ, İ., & TEKGÜL, Y. B. (2005). “Sivil Toplum Kuruluşları ve Yerel Yönetimler”. II. Ulusal Sivil Toplum Kuruluşları Kongresi, Küresel Eşitlik Bildiriler Kitabı, 325-343.
• HEALTH AND SOCİAL CARE INFORMATİON CENTRE. (2016). “Health and Social Care Information Sources – A Guide for Journalists”. http://content.digital.nhs.uk/media/16102/HSCICGuideforjournosinteractiveFINAL/pdf/HSCIC_Guide_for_journo s-2016-FINAL.pdf, 22.12.2022.
• HIBBARD, J., & GILBURT, H. (2014). Supporting People to Manage Their Health: An Introduction to Patient Activation. The King’s Fund, London.
• HOCKLY, T., & LEARY, A. (2021). The London School of Economics and Political Science. “Health Charities and the NHS – A Vital Partnership in Peril”. https://www.lse.ac.uk/business/consulting/assets/documents/NGS-Health-Charities-and-the-NHS.pdf, 24.12.2022.
• IŞIK, G. (2002). “Sivil Toplum Örgütlerinde İletişim ve Halkla İlişkilerin Rolü”. Selçuk İletişim Dergisi, 2(2): 73-92.
• İNAL, M., E. & BİÇKES, D. M. (2006). “Kar Amaçsız Kuruluşların Sorunlarının Çözümünde Pazar Yönlülük Teorisi”. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 26, 1-21.
• KARAGÜL, S. (2006). “Küresel Bir Aktör Olarak Uluslararası Sivil Toplum Kuruluşları: Uluslararası Politikadaki Rol ve Etkinlikleri”. III: Üçüncü Uluslararası Sivil Toplum Kuruluşları Kongresi Bildiriler Kitabı, STK-Özel Sektör-Devlet Etkileşimi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 9-10 Aralık 2006, 485-491.
• KHATIB, R., DAOUD, A., ABURMEILEH, N.M.E., MATARIA, A., & MCCAIG, D. (2008). “Medicine Utilization review in Selected Non-Governmental Organizations Primary Healthcare Clinics in the West bank Palestine”. Pharmacoepidemiology and Drug Safety, 17(11): 1123-1130.
• KÖSEM, S.D., & ERSEN, T. B. (2019). Sivil Toplum İçin Elverişli Ortam İzleme Matrisi: 2018 Türkiye Raporu. TÜSEV, İstanbul.
• KRACHLER, N., & GREER, I. (2015). “When Does Marketization Lead Privatization? Profit Making in English Health Services After the 2012 Health and social Care Act”. Social Science and Medicine, 124, 215-223.
• KUTLU, Ö., & USTA, S. (2005). “AB Yolundaki Türkiye’de Sivil Toplum Kuruluşlarının Devlete Güven Tesisindeki Rolü”. II. Ulusal Sivil Toplum Kuruluşları Kongresi, Küresel Eşitlik Bildiriler Kitabı. 197-208.
• KÜLCÜ, Ö., & KÜLCÜ, H. U. (2007). “Değişen Koşullarda Kurumsal Bilgi ve Arşiv Hizmetleri: Bir Uygulama Örneği Olarak Türkiye Kızılay Derneği”. KURBANOĞLU, S., TONTA, Y. Ve AL, U. (2007). Değişen dünyada Bilgi Yönetimi Sempozyumu. 24-26 Ekim 2007, Ankara. Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü.
• LAASER, U., & EPSTEIN, L. (2010). “Threats to Global Health and Opportunities for Change: A New Global Health”. Public Health Reviews, 32: 54-89.
• LANDES, M., PFAFF, C., ZERIHUN, M., WONDIMAGEGN, D., SODHI, S., ROULEAU, K., & KIDD, M. R. (2019). “Calling Non-Governmental Organizations to Strengthen Primary Health Care: Lessons Following Alma-Ata”. African Journal of Primary Health Care and Family Medicine, 11(1): 1-2.
• LANKELLY CHASE FOUNDATİON. (2014). “Ethnic Inequalities in Mental Health: Promoting Lasting Positive Change”. https://lankellychase.org.uk/wp-content/uploads/2015/07/Ethnic-Inequality-in-Mental-Health-Confluence-Full-Report-March2014.pdf, 11.03.2023.
• LEWIS, D. (1998). “Development of NGOs and The Challenge of Partnership: Changing Relations Between North and South”. Social Policy and Admiration, 32: 501- 513.
• LIU, E., & WONG, E. (1998). Health Care Expenditure and Financing in the United Kingdom. Provisional Legislative Council Secretariat Research and Library Services Division, Hong Kong.
• MAGA, İ., OKUYAN, K., & ÇULHAOĞLU, M. (2001). Sivil Toplum: Devletin Büyümesi. 1. Baskı, YGS Yayınları, İstanbul.
• MARSHALL, J. H., & SUAREZ, D. (2014). “The Flow of Management Practices: An Analysis of NGO Monitoring and Evaluation Dynamics”. Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly, 43(6): 1033-1051.
• MAYS, N. (2017). “Interest Groups and Civil Society in Public Health Policy”. International Encyclopedia of Public Health, 1, 296-303.
• MENCAP. (2010). “The Getting It Right Charter”. http://www.wales.nhs.uk/sitesplus/documents/862/Getting%20it%20right_%20the%20charter%20explained%5B1%5D1.pdf, 31.12.2022.
• MENTAL HEALTH FOUNDATİON (2016). “Fundamental Facts About Mental Health 2016”. Mental Health Foundation, London. https://www.mentalhealth.org.uk/sites/default/files/2022-06/The-Fundamental-facts-about-mental-health-2016.pdf, 11.04.2023.
• METCALFE, M. (2002). “Advancing the Role of Nonprofit Health Care”. Inquiry, 39: 96-100.
• MIND. (2021). “We Are Mind”. https://www.mind.org.uk/media/7248/we-are-mind-mind-strategy-2021.pdf, 31.12.2022.
• MUMYAKMAZ, H. G. (2020). “Yeşilay Cemiyeti ve Faaliyetleri: Bağımlılıkla Mücadele, Sağlıklı ve Ahlaklı Nesiller Yetiştirme”. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 55(1), 368-387.
• NAZROO, J, Y. (2015). Foresight - Government Office For Science. “Addresing Inequalities in Healthy Life Expectancy”. https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/455811/ gs-15-20-future-ageing-inequalities-healthy-life-expectancy-er15.pdf, 12.04.2023.
• NHS. (2016). “The NHS Constitution”. http://www.barnetccg.nhs.uk/Downloads/Publications/NHS-constitution-July-2015.pdf, 22.12.2022.
• NHS ENGLAND. (2013). Improving Outcomes: A Strategy for Cancer – Third Annual Report.: Department of Health, London.
• NHS ENGLAND. (2014). “Understanding the New NHS”. http://londonadass.org.uk/wp-content/uploads/2014/12/Understanding-the-new-NHS.pdf, 22.12.2022.
• OFFICE FOR NATIONAL STATISTICS. (2022). “Healthcare Expenditure, UK Health Accounts: 2020”. https://www.ons.gov.uk/peoplepopulationandcommunity/healthandsocialcare/healthcaresystem/bulletins/ukhealthaccounts/2020, 22.12.2022.
• ÖZBUDUN, E. (1999). “Türkiye’de Sivil Toplum ve demokratik Konsolidasyon”. (Ed. Elizabeth Özdalga, Sune Persson). Sivil toplum, Demokrasi ve İslam Dünyası. Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• ÖZDEMİR, P., & YAMANOĞLU, A. (2010). “Türkiye’deki Sivil Toplum Kuruluşları Web Sitelerinin Diyalojik İletişim Kapasiteleri Üzerine Bir İnceleme”. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(1): 3-36.
• ÖZDEMİR, S., BAŞEL, H., & ŞENOCAK, H. (2010). “Sivil Toplum Kuruluşları (STK)’nın Artan Önemi ve Üsküdar’da Faaliyet Gösteren Bazı STK’lar Üzerine Bir Araştırma”. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 1(56), 151-234
• ÖZER, F. N., LEMAN, M., CİMEM, Ş., & ÇELEN, C. (2016). Bir Sivil Toplum Kuruluşu Modeli: Platformlar. İKADDER, İstanbul.
• POWELL, M., & MILLER, R. (2015). “Seventy Years of Privatizing the British National Health Service”. Social Policy Administration, 50(1): 99-118.
• RAHMAN, M. (2007). “NGO Management and Operation: A South Asian Perspective”. Journal of Health Management, 9(2): 223-236
• REED, M. G. (1997). “The Provision of Environmental Goods and Services by Local Non-Governmental Organizations: An Illustration from the Squamish Forest District”. Journal of Rural Studies, 13(2): 177-196.
• SARGUTAN, A. E. (2006). 84 Ülke ve Türkiye’nin Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri. Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara.
• SARIBAY, A. Y. (2000). Global Bir Bakışla Politik Sosyoloji. İstanbul, Alfa Yayınları.
• SEZİK, M. (2019). “Türkiye’de Sivil Toplum Kuruluşlarının İşlevleri ve Sorun Alanları”. Research Studies Anatolia Journal, 2(4): 118-125
• ŞAN, M. K., & BİLEN, M. (2004). “Yoksulluk Sorunuyla Mücadelede Bir Strateji Olarak Sivil Toplum Kuruluşları: Deniz Feneri Örneği”. I. Ulusal Sivil Toplum Kuruluşları Kongresi, Küresel demokrasinin Gelişmesi ve Katılım sağlaması Açısından Sivil toplum Kuruluşları Bildiriler Kitabı. 4-6 Haziran, 197-212.
• TAMER, M.G. (2010). “Tarihsel Süreçte Sivil Toplum”. Edebiyat Fakültesi Dergisi, 27(1): 89-105
• TAŞKIRAN, B. H. (2015). “Sivil Topluma Kuramsal ve Tarihsel Bakış” (Editör). Emre Karayel Bilbil, Halkla İlişkiler Perspektifinden Sivil Toplum 13-68. Pales Yayıncılık. İstanbul.
• TATAR, M. (2009). “Dünyada Sağlık Maliyetlerinin Artma Nedenleri”. Sosyal Güvenlik Dergisi, 1(3): 17-36.
• T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI, SİVİL TOPLUMLA İLİŞKİLER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ. (2021). https://www.siviltoplum.gov.tr/dernek-sayilari, 27.11.2022
• T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI, SİVİL TOPLUMLA İLİŞKİLER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ. (2018). “Teşkilat ve Görevleri Hakkında Yönetmelik”. https://www.siviltoplum.gov.tr/kurumlar/siviltoplum.gov.tr/Mevzuat/Yonetmelik/STIiGM_yonetmelik_08_07_2022.pdf, 18.04.2023.
• THE LANCET HAEMATOLOGY. (2020). “Filling A Gap in UK Health Services: The Role of Charities”. https://www.thelancet.com/action/showPdf?pii=S2352-3026%2820%2930295-7, 20.04.2023.
• THORLBY, R., & ARORA, S. (2016). “The English Health Care System, 2015”. Elias MOSSIALOS, Martin WENZL, Robin
• OSBORN, Dana SARNAK, (Ed.), 2015 International Profiles of Health Care Systems içinde, (49-58). The Commonwealth Fund, New York.
• TOTH, F. (2016). “Classification of Healthcare Systems: Can We Go Further”. Health Policy. 120(5): 535-543.
• TÜİK. (2022). Haber Bülteni. “Sağlık Harcaması İstatistikleri, 2021”. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Saglik-Harcamalari-Istatistikleri-2021-45728, 17.12.2022.
• TÜSEP. (2022). https://tusep.org/, 18.11.2022.
• ULUÇ, A. V. (2013). “Türkiye’de Sivil Toplum ve Demokrasi İlişkisi”. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 14(1), 399-418.
• WARBURTON, J. (1986). Unincorporated Associations: Law and Practice. Sweet and Maxwell, London.
• WERKER, E., & AHMED, F. Z. (2008). “What Do NongovernmentalOrganizations Do?”. Journal of EconomicPerspectives. 22(2): 73-92.
• YAMAN, N. (2016). “Sivil Toplum Kuruluşlarında Halkla İlişkiler: TEMA Vakfı Örneği”. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi. Konya Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Halkla İlişkiler ve Tanıtım Anabilim Dalı.
• YAMAN, Y. (2005). Gönüllülük Psikolojisi ve Gönüllülük Yönetimi: STK’lar için Yönetim Rehberi. Kaknüs Yayınları, İstanbul.
• YASİN, Yeşm. (2016). “Sağlık Hizmeti Veren Sivil Toplum Kuruluşları ve Sığınmacılar”. Savaş, Göç ve Sağlık. Ankara Türk Tabipler Birliği Yayınları. 2016.
• YILDIRIM, İ. (2004). Demokrasi, Sivil toplum Kuruluşları ve Yönetişim. Seçkin Yayıncılık, Ankara
• 13 Eylül 2018 Tarihli 30534 sayılı Resmî Gazete, 17 Sayılı Bazı Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi,
• 6023 Sayılı, 23.01.1953 Tarihli Türk Tabipler Birliği Kanunu. 8323 Sayılı, 31.01.1953 Tarihli Resmî Gazete.