The dilemma of appointed vs elected rectors in higher education: An evaluation based on global university rankings

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 2, 123 - 137, 30.11.2024

Bahadır Battal , Gökhan Arastaman

https://doi.org/10.59320/alanyazin.1523208

Öz

The aim of this research is to discuss the significance of election or appointment methods for higher education senior managers in light of international rankings and to introduce a new perspective for building management systems in higher education. Using document analysis, the success of universities in international rankings during different periods in Türkiye and the methods used to determine senior managers in top-ranked countries were examined. An economic-political approach, considering stakeholder balance, was adapted to higher education institutions. Findings showed that Turkish universities were not in the top 100 globally during any period but saw a decline in the top 500 with the return to the appointment system. Countries that included both internal and external stakeholders in their higher education management were in the top five in terms of university numbers. This study suggests developing management models that balance internal and external stakeholders in higher education.

Anahtar Kelimeler

Appointment in higher education, Management of higher education, Selection in higher education, Higher education policies, Vice -chancellor, Chancellors and rectors

Yükseköğretim kurumlarının yönetiminde atanmış-seçilmiş rektör ikilemi: Uluslararası sıralamalar ışığında bir değerlendirme

Öz

Bu araştırmanın amacı yükseköğretim üst yöneticilerinin göreve gelme usulünde kullanılan seçim veya atama yöntemlerinin önemini uluslararası sıralamamalar ışığında tartışmak ve yükseköğretimde yönetim sistemlerinin inşası için yeni bir bakış açısını tartışmaya açmaktır. Bu amaçla doküman inceleme yönteminden yararlanılarak Türkiye’de atama ve seçim yöntemlerinin kullanıldığı farklı dönemlerde üniversitelerin uluslararası sıralamalardaki başarıları ile dünyadaki çeşitli ülkelerin uluslararası sıralamalarda toplam ve oransal üniversite sayıları bakımından ilk beşte yer alan ülkelerde kullanılan üst yönetici belirleme yöntemleri incelenmiştir. Ayrıca bir örgütün paydaşlar dengesini temel unsur olarak kabul eden bir ekonomi-politik yaklaşım yükseköğretim kurumlarına uyarlanmıştır. Araştırma bulgularına göre sıralama açısından bakıldığında yükseköğretim yönetiminde yükseköğretimin iç ve dış paydaşlarını yönetim süreçlerine dâhil etmeyi başarmış ülkelerin hem toplam üniversite sayısı hem de oransal bakımdan uluslararası sıralamalarda ilk beşte yer aldığı görülmüştür. Bu bağlamda mevcut çalışmada önerilen yükseköğretimin yönetiminde dar koridor yaklaşımı göz önünde bulundurularak iç ve dış paydaşların dengesinin gözetildiği yönetim modelleri üzerinde çalışmaların yapılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yükseköğretimde atama, Yükseköğretimde seçim, Rektör atama ve seçimi, Yükseköğretimin yönetimi, Yükseköğretim politikaları

Kaynakça

• Acemoğlu, D., & Robinson, J. A. (2012). Ulusların düşüşü: Güç, zenginlik ve yoksulluğun kökenleri. (F. R. Velioğlu, Çev.). Doğan Kitap.
• Acemoğlu, D., & Robinson, J. A. (2019). Dar koridor: Devletler, toplumlar ve özgürlüğün geleceği. (Y. Taşkın, Çev.). Doğan Kitap.
• Adam, E. (2020). ‘Governments base performance-based funding on global rankings indicators’: A global trend in higher education finance or a global rankings literature fiction? A comparative analysis of four performance-based funding programs. International Journal of Educational Development, 76, 102197.
• Ahlers, A. L., & Christmann-Budian, S. (2023). The politics of university rankings in China. Higher Education, 86(4), 751-770.
• Aktan, C. C. (2009). Yükseköğretimde değişim: Global trendler ve yeni paradigmalar. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 1(2), 39-97.
• Aktay, Y. (2003). Üniversiteden multiversiteye taşra-merkez diyalektiği. Toplum ve Bilim, 97, 93-122.
• Atılgan, C., Sağlamer, G., Özgüven, H. N., & Ergüder, Ü. (2022). Türkiye yükseköğretim alanının yeniden yapılandırılması çalıştayı sonuç raporu. Ankara. Erişim adresi: https://bluesyemre.files.wordpress.com/2022/12/turkiye-yuksekogretim-alaninin-yeniden-yapilandirilmasi-calistayi-sonuc-raporu.pdf
• Baştürk, R. (2011). Türkiye’deki üniversitelere atanan rektörlerin bağlı oldukları fakültelere göre dağılımının incelenmesi, e-uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(2), 50-14.
• Belenkuyu, C., & Karadag, E. (2023). Defining standards for rankings: An investigation of global university rankings according to the Berlin Principles. European Journal of Education, 58(3), 510-531.
• Benito, M., Gil, P., & Romera, R. (2019). Funding, is it key for standing out in the university rankings?. Scientometrics, 121, 771-792.
• Clark, B. R. (1986). The higher education system: Academic organization in cross-national perspective. Berkeley: University of California Press.
• Çelik, Z., & Gür, B. S. (2014). Yükseköğretim sistemlerinin yönetimi ve üniversite özerkliği: Küresel eğilimler ve Türkiye örneği. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 4(1), 18-27.
• de Boer, H. F., Enders, J., & Schimank, U. (2008). Comparing higher education governance systems in four European Countries. N. C. Soguel & P. Jaccard (Ed.), In Governance and performance of education systems (pp. 35-54). Berlin: Springer.
• de Boer, H., & File, J. (2009). Higher education governance reforms across Europe. ESMU.
• Demir, R. (2008). Üniversitenin bugünü ve yarını. Palme Yayınları.
• Dobbins, M., Knill, C., & Vögtle, E. M. (2011). An analytical framework for the cross-country comparison of higher education governance. Higher Education, 62(5), 665-683.
• Doğramacı, İ. (2007). Türkiye’de ve dünyada yükseköğretim yönetimi. Meteksan.
• Dokuzuncu Kalkınma Planı. (2006, 1 Temmuz). Resmî Gazete (Sayı: 26215). Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/Dokuzuncu_Kalkinma_Plani-2007-2013.pdf
• Erat, V. (2019). Osmanlı’dan günümüze rektör belirleme usulü. Turkish Studies, 14(2), 371-383.
• Erdoğan, A. (2014). Türkiye’de yükseköğretimin gündemi için politika önerisi. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 4(1), 1-17.
• Erdoğmuş, N., & Esen, M. (2014). Türkiye’de üniversite rektörlerinin sosyo-demografik özellikleri ve kariyer hazırlıkları. Yükseköğretim Dergisi, 4(1), 44-53.
• Estermann, T., Nokkala T., & Steinel, M. (2011). University Autonomy in Europe II: The Scorecard. European University Association. https://www.snesup.pt/htmls/_dlds/University_Autonomy_in_Europe_-_II_-_The_Scorecard1-sflb.pdf
• Fielden, J. (2008). Global trends in University Governance (Education working paper series Number 9). The World Bank. https://documents1.worldbank.org/curated/en/588801468140667685/pdf/442440NWP0BOX311webversion01PUBLIC1.pdf
• Frederickson, H. G. (1999). The repositioning of American public administration. PS: Political Science & Politics, 32(4), 701-712.
• Gidiş, Y., Tanrısevdi, F., & Durdu, İ. (2024). Küreselleşme ve Üniversiteler. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(1), 306-323.
• Günal, S. Ö. (2006). Yükseköğretimde yönetim sorunları (Yayımlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Günay, D., & Kılıç, M. (2011). Cumhuriyet dönemi Türk yükseköğretiminde rektör seçimi ve atamaları. Yükseköğretim Dergisi, 1(1), 34-44.
• Güner, H., & Levent, A. F. (2017). Amerika, İngiltere, Kanada ve Hollanda Yükseköğretim Sistemlerinin İncelenmesi. YILDIZ Journal of Educational Research, 2(1), 1-22.
• Gürüz, K. (2004). Dünyada ve Türkiye’de Yükseköğretim: Tarihçe ve bugünkü sevk ve idare sistemi. Ankara: Cem Ofset.
• Hong Kong Constitutional Instruments. (2024). Instrument a301 joint declaration of the government of the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland and the government of the people's republic of China on the questıon of Hong Kong joint declaration. https://web.archive.org/web/20200123135120/http://www.hklii.hk/eng/hk/legis/instrument/A301/declaration.html
• Huang, F. (2015). Building the world-class research universities: A case study of China. Higher Education, 70(2), 203–215.
• İhtiyaroğlu, N. (2020). Yükseköğretimin geleceği. G. Atanur-Başkan ve N. Cemaloğlu (Ed.), Yükseköğretim üzerine düşünmek içinde (ss. 271-324). Ankara: Pegem Akademi.
• Karadağ, E. (2021). Academic (dis) qualifications of Turkish rectors: their career paths, H-index, and the number of articles and citations. Higher Education, 81(2), 301-323.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Karran, T. (2009). Academic freedom: in justification of a universal ideal. Studies in Higher Education, 34(3), 263-283.
• Kavili-Arap, S. (2011). Türkiye’de rektör belirleme süreci ve mütevelli heyeti tartışmaları, Memleket, Siyaset, Yönetim, 6(16), 1-32.
• Kehm, B. M. (2014). New forms of university governance in Germany. M. Shattock (Ed.), In International trends in university governance (pp. 17-33). Routledge.
• Kennedy, K. J. (2003). Higher education governance as a key policy issue in the 21st century. Educational Research for Policy and Practice, 2, 55-70.
• KMOU. (2022). Korea maritime and ocean university. https://www.kmou.ac.kr/english/na/ntt/selectNttInfo.do?nttSn=10286702
• Liu, X. (2017). The governance in the development of public universities in China. Journal of Higher Education Policy and Management, 39(3), 266-281.
• Marangoz, C. (2004). Çağdaş üniversite üzerine düşünceler. C. C. Aktan (Ed.), Nasıl bir üniversite içinde. Değişim Yayınları.
• Mok, K. H. (2019). Governance, Accountability and Autonomy in Higher Education in Hong Kong. In D. Jarvis & K. H. Mok (Ed.), Transformations in higher education governance in Asia (pp. 153-169). Springer.
• Mok, K. H. ve Kang, Y. (2021). A critical review of the history, achievements and impacts of China’s quest for world-class university status. E. Hazelkorn & G. Mihut (Ed.), Research handbook on university rankings içinde (ss. 366-381). UEdward Elgar Publishing.
• NUS. (2022). General informations: The chancellery. https://www.nus.edu.sg/nusbulletin/ay202122/general-information/about-nus/the-chancellery/
• O’Meara, B., & Petzall, S. (2008). What do we know about the chancellors of Australian universities? Journal of Higher Education Policy and Management, 30(2), 187-199.
• OECD. (2003). Changing patterns of governance in higher education (Education Policy Analysis). OECD. https://www.oecd.org/education/skills-beyond-school/35747684.pdf
• On Birinci Kalkınma Planı. (2019, 18 Temmuz). On birinci kalkınma planının (2019-2023) onaylandığına ilişkin karar (Karar no: 1225). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/On_Birinci_Kalkinma_Plani-2019-2023.pdf
• Sallan-Gül, S., & Gül, H. (2014). Türkiye’de yükseköğretimin gelişimi, güncel durumu ve eleştirisi. Toplum ve Demokrasi, 8(17-18), 51-66.
• Salmi, J. (2021). Do rankings promote academic excellence? World-class universities in perspective. E. Hazelkorn & G. Mihut (Ed.), Research handbook on university rankings içinde (ss. 455-472). Edward Elgar Publishing.
• Sewerinsky, M. (1992). University: A place that teaches democracy. CRE Action, 100(4), 102-134. Slaughter, S. & Leslie, L. L. (1997). Academic capitalism: Politics, policies and the entrepreneurial university. Baltimore: Johns Hopkins University Press.
• Standler (2000). Academic Freedom in the USA. http://rbs2.com/afree.htm
• Szyliowicz, J. S. (1994). Education and political development. M. Heper & A. Evin (Ed.), Politics in the third Turkish republic içinde (ss.147-159). Westview.
• Şimşek, H. (2018). Yalnız eğitilmişler özgürdür. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınları.
• Tandberg, D. A. (2013). The conditioning role of state higher education governance structure. The Journal of Higher Education, 84(4), 506-539.
• Tekeli, İ. (2010). Tarihsel bağlamı içinde Türkiye’de yükseköğretim ve YÖK’ün tarihi. Ankara: Tarih Vakfı.
• Türkoğlu, D. (2021). Boğaziçi üniversitesi mezunlarının rektör ataması ve protestolara yaklaşımı ara raporu. https://osf.io/g4h3q/download
• Ufert, K. (2015). Student loans: The big debate. J. C. Brada, W. Bienkowski, & M. Kubaniwa (Ed.), In International perspectives on financing higher education (pp.68-80). Macillan
• Uslu, B. (2020). A path for ranking success: what does the expanded indicator-set of international university rankings suggest?. Higher Education, 80(5), 949-972.
• Üste, R. B. (2003). Üniversite rektörlük seçimine alternatif yaklaşım ve Dokuz Eylül Üniversitesi örneği. Ege Academic Review, 3(1), 39-46.
• Visakorpi, J., Stankovic, F., Pedrosa, J., & Rozsnyai, C. (2008). Türkiye’de yükseköğretim: Eğilimler, sorunlar ve fırsatlar (Yayın No: TÜSİAD-T/2008-10/473). European University Association.
• Wang R-J and Shih Y-H (2023) What are universities pursuing? A review of the Quacquarelli Symonds world university rankings of Taiwanese universities (2021–2023). Front. Educ. 8:1185817.