TÜRK SANAT MÜZİĞİ GELENEĞİNDE DOĞAÇLAMA VE BESTECİLİK; VECDİ SEYHUN SEGÂH VİYOLONSEL TAKSİMİ VE SEGÂH SAZSEMÂİ ÖRNEĞİ

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: SAYI 21, 147 - 162, 11.01.2025

Seher Erkan

Öz

Taksim, icrâcının yaratma davranışı ile belli bir kompozisyon çerçevesinde, ilgili makam seyir özellikleri ve çalgının teknik özellikleri esas alınarak yapılan tamamen doğaçlamaya dayalı çalgısal bir türdür. Doğaçlama önceden tasarlanmayan hazırlıksız ya da irticalen yapılan anlamında kullanılan Fransızca imrovisé kelimesinden alıntılanmıştır. Doğaçlamanın Türk sanat müziğinde yer bulduğu çalgısal bir tür olan taksim bu çalışmada Vecdi Seyhun’un segâh viyolonsel taksim örneği ile açıklanmaktadır. Vecdi Seyhun viyolonsel icrâcılığında yaşadığı dönemin öne çıkan isimlerinden biridir. İcrâcı kimliğinin yanısıra besteci ve araştırmacı kimliğiyle geleneksel Türk sanat müziği mensuplarınca kabul görmüş olan Seyhun özellikle saz eserleri ile dikkat çekmektedir. Çalışmada bestecinin Segâh Sazsemâi yapı ve içerik bakımından analiz edilerek Seyhun’un yaratma davranışının besteci ve icrâcı kimliğindeki yansımaları ele alınmaktadır. Seyhun’un saz eserlerinde işlek müzik cümleleri ve ajilite müzik ifadeleri, taksim icrâlarında ise müzik cümleleri kurgusu ve teknik uygulamasındaki sadeliğı dikkat çekicidir. Bu araştırmanın amacı, taksim ve doğaçlama ilişkisini, Vecdi Seyhun’un araştırma kapsamında belirlenen segâh viyolonsel taksimi analiziyle, yaratma davranışının “eser besteleme” becerisini Segâh Sazsemâi analiziyle ortaya koymaktır. Yapılan analiz doğrultusunda, iki farklı çalgısal türde makam işleyiş özellikleri, müzik cümlelerinin kurgulanması ve çalgının hangi teknik özelliklerinin kullanıldığı çıktılarının ortaya konulması hedeflenmektedir. Araştırmada, doküman incelemesi yöntemi kullanılmış, veriler; ezgisel özellikler ve viyolonsel icrâsında teknik özellikler çerçevesinde ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Vecdi Seyhun, Analiz, viyolonsel, taksim

Kaynakça

• Akdoğu, O. (1989), Taksim Nedir Nasıl Yapılır, İzmir: İhlâs A.Ş. İzmir Tesisleri.
• Akdoğu, O. (1991), Türk Musîkisi Nazariyatı Dersleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları
• Ezgi,S. (1933), Nazarî ve Amelî Türk Musîkisi, İstanbul: Milli Mecmua Matbaası.
• Gönül, M. (2010), Nevres Bey’in Ud Taksimlerinin Analizi Ve Ud Eğitimine Yönelik Alıştırmaların Oluşturulması, Yayınlanmış Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Işıktaş, B. (2018), Peygamber’in Dâhi Torunu Şerif Muhittin Targan-Modernleşme, Bireyselleşme, Virtüozite, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Özkeleş, S. (2017), Müzik Sanatında Doğaçlama: Sanat ve Tasarım Yaklaşımları, Gece Kitaplığı Yayınları. Ankara
• Öztuna, Y. (1990), Büyük Türk Mûsîkisi Ansiklopedisi I-II, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Pirgon, Y.(2010), Süslemelerin Batı Müziğindeki Gelişim Süreci, e-Journal of New World Sciences Academy, 114-127.
• Say, A. (1995), Müzik Tarihi, Ankara: Müzik Ansiklopedsi Yayınları.
• Tanrıkorur, C. (2014), Türk Müzik Kimliği, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tura, Y. (2001), Kitabu İlmi'l Musîki ala Vechi'l Hurûfat, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tutu, S. B. (2013), Instrumental Forms and Genres in Traditional Turkish Art Music: A Discussion on "Saz Semaisi”, İnternational Music Theory Conference, (s. 1-18). İzmir.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H, (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayıncılık. Web Sayfaları
• Evin İlyasoğlu Resmi İnternet Sitesi,Müzik terimleri Sözlüğü http://www.evinilyasoglu.com/p/muzik-terimleri-sozlugu.html, (Erişim Tarihi:21.09.2024)