Arapçada Te’kîd Nun’ları ve Te’kîd Nun’larının Kur’ân-ı Kerim Âyetlerinin Anlaşılmasına Olan Katkısı

Yıl 2023, , 116 - 143, 30.12.2023

Hasan Selim Kıroğlu

https://doi.org/10.18498/amailad.1358624

Cited By: 1

Öz

İnsan düşüncelerini ifade ederken kendisine bahşedilen dili ve onun özelliklerini kavraması kaçınılmazdır. Dilin özelliklerinin temelinde gramer ve ilgili kurallar gelmektedir. Ancak bu kuralların aynı şekilde kullanıldığı ya da anlaşıldığını söylemek oldukça zordur. Çünkü bu kurallar, dilin kullanıcıları tarafından dili kullanmaları sürecinde gelişen bir olgudur. Dil, insan düşüncelerini ifade etmenin temel aracıdır ve dilin özellikleri düşünceyi ifade etme biçimini derinden etkiler. Dolayısıyla bir dilin yapısı, o dilin kullanıcılarının düşünsel ve kültürel dünyasını yansıtan bir aynadır. Dil, sadece iletişim aracı değil, aynı zamanda kültürel bir kimliğin taşıyıcısıdır. Bir dili anlamak, o dilin altında yatan kültürel değerleri ve inançları anlamak anlamına da gelmektedir. İşte bu nedenle bir dilin özelliklerini kavramak, o dilin kullanıcılarının düşünsel ve kültürel dünyasını anlamak için temel bir aşamadır. Dilin özelliklerinin anlaşılması, aynı zamanda çeviri sürecinde büyük bir öneme sahip olduğu dilin yapısal özellikleri, bir dilin diğerine çevrilirken dikkate alınması gereken kritik faktörlerden biridir. Özellikle dilin retorik yapısında bulunan ifade biçimleri, çeviri sürecini karmaşık hale getirebilir. Bu nedenle bir dilin kendine özgü özelliklerini anlamak, çeviri sürecinin başarılı bir şekilde tamamlanabilmesi için temel bir gerekliliktir. Arapça, diğer dünya dilleriyle karşılaştırıldığında kendine özgü bir metot geliştirmiştir. Özellikle te’kîd (vurgulama) ve ısbât (kanıtlama) gibi retorik anlatımlar, Arapça dilinin özel bir özelliğini temsil eder. Bu özellikler Arapça metinlerin derinliği ve zenginliğini artırarak Arapça dilinin kültürel ve düşünsel değerlerini yansıtır. Te’kîd, bir ifadeyi gereksiz yere uzatmamak anlamına gelirken ısbât ise daha önce belirtilen anlamı vurgulayarak ifadeyi güçlendirmeyi amaçlar. Arapça dilinin bu özel özellikleri, dilin zenginliğini ve ifade gücünü artırır. Bu nedenle Arapça dilinin özelliklerini anlamak ve kullanmak, Arapça metinlerin doğru bir şekilde anlaşılması ve çevrilmesi için hayati öneme sahiptir. Bu konuya daha fazla derinlemesine bakabilmek adına dilin yapısı ve retorik özellikleri hakkında daha fazla bilgi edinmek gerekmektedir. Bu, çeviri sürecinin başarısı için önemli bir adımdır ve dilin kullanıcıları için büyük bir avantaj sağlar. Bazen ifade edilmesi istenen mesajın daha güçlü bir şekilde aktarılması için kelimenin veya cümlenin tekrar edilmesi veya belirli sözcüklerin kullanılması gerekebilir. Bu dilbilgisi kuralı, tüm dillerde önemli bir rol oynamakta olup metinlerin anlamını vurgulamak için kullanılır. Ancak Arapça dili, özellikle te’kîd/pekiştireç konusunda büyük bir üne sahiptir. Te’kîd, kelimenin anlamı veya vurgusunu artırmak amacıyla kullanılan bir dilbilgisi terimidir ve birçok yerde kullanılabilmektedir. Arapça dili aynı zamanda ilahi bir kitabın dili olarak Kuran-ı Kerim'de kullanıldığından, te’kîd kullanımı daha da fazla önem arz etmektedir. Kuran-ı Kerim'de te’kîd, özellikle elit bir toplulukla iletişim kurmaya çalışan peygamberin ret mekanizması güçlü olan muhataplarına mesajını daha etkili bir şekilde iletebilmesi için sıkça kullandığı bir dil metodu haline gelmiştir. Arap dilinin benzersiz yapısı te’kîd’in kullanımına olanak sağladığından Kur’an-ı Kerim'de yoğun bir şekilde geçmektedir. Te’kîd’in Arap dili ve Kuran-ı Kerim'in bu özelliği insanlar üzerindeki etkisini daha da artırmıştır. İslam öncesi dönemde Arapça şiir ve nesirinde de te’kîd sıkça kullanılırdı. Bu nedenle, te’kîd hem Kur’an-ı Kerim hem de diğer Arapça metinler için önemli bir dilbilgisi unsuru olarak karşımıza çıkmaktadır. Araştırmamızın bir yönü te’kîd'in genel kullanımını incelerken diğer bir yönü ise Ef'âli Hamse'lerin sonuna eklenen (nûn) harflerine bakmaktadır. Te’kîd, özellikle te’kîd nûn'ları kullanılarak muhatapları ikna etme amacı gütmektedir. Bu tür te’kîd'in detaylı bir şekilde incelenmesi, Kur’an-ı Kerim mealleri üzerinde çalışan araştırmacılara yol göstermesi ve meallerin geliştirilmesine katkı sağlayacağını ümit ederek çalışmamızın Arapça dilinin bu önemli özelliğini ve Kuran-ı Kerim'deki etkisini daha iyi anlamamıza yardımcı olacağı kanaatindeyiz.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili, Te’kid, Te’kîd Nun’u, Anlam

Nūn al-Taʾkīd: Their Place in the Arabic Language and Role in Understanding Qurʾānic Verses

Öz

When expressing their thoughts, it is inevitable for individuals to grasp the language bestowed upon them and its characteristics. At the core of the features of language are grammar and its associated rules. However, claiming that these rules are uniformly used or understood is quite challenging because these rules evolve as language users employ the language. Language serves as the fundamental tool for expressing human thoughts, and the features of language deeply influence the manner in which thoughts are conveyed. Therefore, the structure of a language is a mirror reflecting the intellectual and cultural world of its users. Language is not only a means of communication but also a carrier of cultural identity. Understanding a language implies comprehending the cultural values and beliefs underlying that language. Hence, grasping the characteristics of a language is a fundamental step in understanding the intellectual and cultural world of its users. Understanding the characteristics of language also holds significant importance in the translation process. The structural features of a language are critical factors that need to be considered when translating from one language to another. Specifically, the expressive forms present in the rhetorical structure of a language can complicate the translation process. Therefore, understanding the unique characteristics of a language is a fundamental requirement for successfully completing the translation process. Arabic, when compared to other world languages, has developed a unique method. Particularly, rhetorical expressions such as "te’kîd" (emphasizing) and "isbat" (proving) represent a distinctive feature of the Arabic language. These features enhance the depth and richness of Arabic texts, reflecting the cultural and intellectual values of the Arabic language. Te’kîd implies not unnecessarily prolonging an expression, while isbat aims to strengthen the expression by emphasizing the previously stated meaning. These specific features of the Arabic language enhance the richness and expressive power of the language. Therefore, understanding and using the characteristics of the Arabic language are vital for the accurate comprehension and translation of Arabic texts. To delve deeper into this topic, it is necessary to acquire more knowledge about the structure and rhetorical features of language. This is a crucial step for the success of the translation process and provides a significant advantage for language users. Sometimes, to convey a message more powerfully, it may be necessary to repeat a word or sentence or use specific words in order to emphasize the message in a text. This grammatical rule plays a crucial role in all languages and is utilized to highlight the meaning of texts. However, the Arabic language, especially concerning "Te’kîd" or "Pekiştireç" (emphasizing), holds a significant prominence. Te’kîd is a grammatical concept used to enhance the meaning or emphasis of a word and is present in nearly every aspect of the Arabic language. When the Arabic language is used in the Quran, particularly as the language of a divine book, the use of te’kîd gains even more importance. In the Quran, te’kîd is frequently employed to convey the message more effectively, especially when the Prophet, attempting to communicate with an elite group of people with strong resistance mechanisms, needs to address them. The unique structure of the Arabic language allows for the use of Te’kîd. Te’kîd is extensively used in the Quran, and this feature of the Arabic language further enhances the impact of the Quran on people. In the pre-Islamic era, te’kîd was also frequently employed in Arabic poetry and prose. Therefore, te’kîd emerges as a crucial grammatical element for both the Quran and other Arabic texts. One aspect of the research focuses on examining the general use of te’kîd , while another aspect delves into the (nûn) letters found at the end of Ef'âli Hamse's. Te’kîd, especially when Te’kîd nûn's are used, aims to persuade the interlocutors effectively. The detailed analysis of this type of te’kîd is conducted with the aim of guiding researchers working on Quran translations and contributing to the improvement of these translations. This study will help us better understand this significant feature of the Arabic language and its impact in the Quran.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language, Meaning, Te'kîd, Te'kîd Nûn, Emphasis

Kaynakça

• Altıkulaç, Tayyar.”Kisâî. Ali b. Hamza”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 02 Ağustos 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/kisai-ali-b-hamza
• Altıkulaç, Tayyar.”Nâfi‘ b. Abdurrahman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 02 Ağustos 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/nafi-b-abdurrahman
• Barlak, Muzaffer. “Dinin Rasyonelliği”. Sistematik Kelam (Ankara: Nobel Yayınları, 2022), 231-235.
• Barlak, Muzaffer. “İslâm İlim Tarihi içinde Kelam Disiplininin Oluşum ve Gelişim Merhaleleri”. Kelâm Araştırmaları Dergisi 14/2 (Eylül 2016), 494.
• Birinci, Ali.”İzmirli, İsmail Hakkı”. TDV İslam Ansiklopedisi, 09 Eylül 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/izmirli-ismail-hakki
• Bulut, Ali.”Yûnus b. Habîb”. TDV İslam Ansiklopedisi, 02 Ağustos 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/yunus-b-habib
• Bustânî, Butrus. Muhîtu’l-Muhît. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1430/2009.
• Ca‘dî, Kays b. Abdillâh b. Udes b. Rebîa en-Nâbiga el-Vadıh el-Samed. Divânu en-Nâbiğa el-Ca’dî. Beyrût: Dâru Sâdır, 1419/1998.
• Desûkî, Şemsüddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Arafe. Hâşiye ʿalâ Muğni’l-lebîb. Kahire: Dârus’-Selâm, 1422/2002.
• Enbârî, Kemâlüddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. Ubeydullâh. el-İnṣâf fî mesâʾili’l-hilâf beyne’n-nahviyyîne’l-Baṣriyyîn ve’l-Kûfiyyîn. thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamîd. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1403/1982.
• Endelüsî, Cemâlüddîn Muhammed b. Abdillâh b. Mâlik et-Tâî. Şerhu’t-Teshîl. thk. Abdurrahman es-Seyyid - Muhammed el-Mahtûn. Kahire: Dâru Hicr, 1410/1990.
• Endelüsi, Esirüddin Muhammed b. Yusuf El-Ceyyâni Ebu Hayyân. İrtişafü’d-Darab min Lisani’l-Arab. thk. Abdüttevvab Receb - Osman Muhammed Ramazan. Kahire: Mektebetü’l-Hanci, 1419/1998.
• Endelüsî, Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân. Tefsîru’l-bahrü’l-muhîṭ. thk. Adil Ahmed Abdulmevcûd vd. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1422/2001.
• Ensari, Cemaleddin Abdullah b. Yusuf b. Ahmed en-Nahvi. Katrü’n-nedâ ve bellü’s-sadâ. thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid. Dımaşk: Dâru Hayr, 1410/1990.
• Eşmûni, Nûreddin Ali b. Muhammed b. İsa. Şerhu’l-Eşmûnî ’alâ Elfiyyeti İbn Mâlik. thk. Hasen Hamed. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1431/2010.
• Ferâhîdî, el-Halîl b. Ahmed b. Amr b. Temîm. Kitâbü’l-Cümel fi’n-nahv. thk. Fahruddin Kabâve. Beyrût: Müessesetu’r-Risâle, 1405/7985.
• Ferrâ’, Yahyâ b. Ziyâd b. Abdillâh el-Absî. Tefsîru müşkili iʿrâbi’l-Ḳurʾân ve meʿânîhi. thk. Ahmed Yusuf Neccâr. Kahire: Dâru’l-Mısriyye, ts.
• Ğalayanî, Mustafa. Câmi’d-Durȗsi’l-ʿArabiyye. Beyrut: el-Mektebetu’l-ʿAsriyye, 1416/1996.
• Işık, Emin.”ÇANTAY, Hasan Basri”. TDV İslam Ansiklopedisi, 09 Eylül 2023.
• https://islamansiklopedisi.org.tr/cantay-hasan-basri
• İbn Cinnî, Osmân b. Cinnî el-Mevsılî. el-Hasâʾis. thk. Muhammed Ali Neccâr. Kahire: el-Heyyetu’l-Mısriyyet’ul Ammetu li’l-Kitâb, 1408/1988.
• İbn Hişâm, Cemâlüddîn Abdullāh b. Yûsuf b. Ahmed b. Abdillâh. Evdahu’l-mesâlik ilâ elfiyyeti İbn Mâlik. thk. Muhammed Muhiddîn Abdulhamîd. Beyrûr: Dâru İhyâi et-Turâs’il ‘Arabiy, 1399/1979.
• İbn Hişâm, Cemâlüddîn Abdullāh b. Yûsuf b. Ahmed b. Abdillâh. Mugni’l-lebîb ʿan kütübi’l-eʿârîb. thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid. Beyrût: el-Mektebetu’l-Asriyye, 1411/1992.
• İbn Hişâm, Cemâlüddîn Abdullāh b. Yûsuf b. Ahmed b. Abdillâh. Şerhu Şüzûri’z-zeheb fî maʿrifeti kelâmi’l-ʿArab. thk. Abdulğani ed-Dukr. Şam: eş-Şeriketu’l-Muttehide, 1404/1984.
• İbn Hişâm, Cemâlüddîn Abdullāh b. Yûsuf b. Ahmed b. Abdillâh. Şerhül Lemhatil bedriyye fi ‘ulumil Arabiyye. thk. Hâdî Nehr. AmmânDâru’l-Yâzûrî, 1437/2016.
• İbn Kesîr, İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’. Tefsîrü’l-Kurʾâni’l-ʿazîm. thk. Mahmûd Hasen. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1414/1994.
• İbn Ya’îş, Muvaffakuddîn Ya’îş b. Alî b. Yaîş b. Muhammed el-Esedî el-Halebî. Şerhu’l-mufassal. thk. Emil Bedi’ Yakub. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1422/2001.
• İbni Cinnî, Osmân. el-Lümaʿ fi’l-ʿArabiyye. Ammân: Dâru Mecdelâvî, 1409/1988.
• İbnu’r-Radi, Muhammed b. Hasen el-Esterbâzî. Şerhu’r-radi alel-kâfiye. thk. Hasen el-Hafdî - Yahya Mustafa. Riyâd: İmam Muhammed b. Suûd Üniversitesi, 1417/1966.
• İmruʾu’l-Kays, Kays b. Amr b. Mâlik el-Hârisî en-Necâşî. Dîvânu en-Necâşî el-Hârisî. thk. Salih el-Bekkâr vd. Beyrût: Müessesetu’l-Mevâhib, 1419/1999.
• İşbilî, Ali b. Mü’min b. Muhammed el-Hadremî. İbn Usfûr el-İşbîlî. thk. Fahruddin Kabâve. Beyrût: Dâru’l-Ma’rife, 1407/1987.
• Kindî, İmru’l-kays b. Âbis. Ânis) b. el-Münzir. Divânu İmru’l-Kays. thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm. Beyrût: Dâru’l-Me’ârif, 1435/2014.
• Müberred, Muhammed b. Yezîd b. Abdilekber b. Umeyr. Muktedab. thk. Muhammed Abdülhâlik Uzayme. Beyrut: Âlemü’l-kütüb, 1415/1994.
• Sabbân, Muhammed b. Alî. Hâşiye ʿalâ Şerhi’l-Eşmûnî. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1417/1997.
• Sîbeveyh, Amr b. Osmân b. Kanber el-Hârisî. el-Kitâb. thk. Abdusselam Muhammed Harun. Kahire: Mektebetu’l-Hancî, 1412/1992.
• Sübkî, Tâcüddîn Abdülvehhâb b. Alî b. Abdilkâfî. Tabakâtu’ş-Şâfi’iyyeti’l-Kübrâ. thk. Mahmûd Muhammed el-Tanâhî - Abdulfettâh Muhammed el-Celû. Kâhire: Dâru İhyâ’il-Kütübi’l-Arabiyye, 1347/1929.
• Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. el-Eşbâh ve’n-nezâʾir. thk. Fayiz Terhinî. Beyrût: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 1417/1996.
• Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. Hemʿu’l-hevâmi. thk. Abdul’âl Sâlim Mükrim. Kahire: Âlemu’l-Kütüb, 1421/2001.
• Şeybânî, İzzeddîn Ali b. Muhammed b. Muhammed. el-Kâmil fi’t-târîh. thk. Ebu’l-Fidâ Abdullah el-Kâdî. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1408/1987.
• Tekin, Abdülkadir. “Zemahşerî’nin Ahkâm Âyetlerini Yorumlama Metodu Bağlamında Fıkıhçı Kişiliği -el-Keşşâf Örneği”. Amasya İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6/10 (2018), 213-260.
• Tekin, Abdülkadir. “Zemahşerî’nin 'Ruûsu’l-Mesâil’ İsimli Hilâf Türü Eserinin Tahlil Edilmesi”, Hitit İlahiyat Dergisi, 36/2 (2019), 465-496.
• Zebidî, Muhammed Murtada. Tâcü’l-Arûs. Kuveyt: Vizarat’l-İrşâd ve’l- Enbâʿ, 1358/1965.
• Zemahşerî, Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşâf ʿan hakâʾikı gavâmizi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-eḳâvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. thk. Abdurrazzak el-Mehdi. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsî, 1407/1986.
• Zemahşerî, Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Mufaṣṣal fî ṣanʿati’l-iʿrâb. thk. Muhammed Muhiddin Abdulhamid. Beyrût: el-Mektebetu’l-Asriyye, 1413/1993.
• Zerkeşî, Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır b. Abdillâh et-Türkî el-Mısrî el-Minhâcî eş-Şâfiî - İbrahîm, Muhammed Ebu’l-Fadl. el-Burhân fî ʿulûmi’l-Kurʾân. Beyrût: Dâru’l-Cîl, 1408/1988.