An Islamic Jurisprudential Evaluation of Aesthetic Plastic Surgeries

Yıl 2023, Sayı: 20, 232 - 263, 30.06.2023

Abdurrahman Caner

https://doi.org/10.18498/amailad.1238171

Öz

This study deals with aesthetic operations in terms of jurisprudence. As it is known, in recent years, a great progress has been made in the field of aesthetic surgery in parallel with the developments in technology in our country as well as all over the world, and there has been a considerable increase in the demands and procedures for this field. In this; in addition to modern life and the opportunities it offers, factors such as the change in the value system, the imposition of certain shapes, and patterns on body organs through visual and written media, the increase in the income level of people, and the decrease in the costs of aesthetic operations. In addition, psychological and physical needs such as the desire of people to feel better or to gain a sense of self-confidence, and the desire to eliminate their physical defects and deficiencies also have an effect. Although various reasons have been put forward for the increase in aesthetic operations, basically such procedures are performed either to eliminate a congenital or subsequently formed defect or defect in the body or to become more beautiful. In fact, aesthetic operations are not just a practice of this age but have been performed by different cultures and civilizations with different tools and equipment throughout the history of humanity.
As a matter of fact, the existence of practices such as making a nose made of silver or gold instead of a cut nose, applying henna to the hair and applying eyeliner in the Arab society from which the Prophet emerged reveals that they also had knowledge about aesthetic procedures and even made significant progress in this area. However, the real development in this field has emerged with the studies carried out to eliminate the deficiencies of the soldiers who were injured in the second world war and lost their various limbs and to hold them back to life. After this date, a rapid increase has been recorded in the number and especially in the variety of aesthetic procedures. Today, aesthetic procedures can be performed for all parts of the human body.
Looking at the issue from a jurisprudence point of view, it can be said that some of these transactions are based on needs and interests, and some are performed without them. In particular, the aforementioned operations, which are performed on a need-based basis, can be triple classified as necessary interest, supporting need and complementary interest operations. It can be said that there is a great consensus that the excesses or deficiencies in the body, which are congenital or acquired and disturb people, can be eliminated by aesthetic operation. Because such procedures are basically considered as necessary interest or supporting need level, they are seen as therapeutic rather than aesthetic or as an operation to restore a deteriorated limb to its original origin. It can also be said that it is not permissible to talk about operations made just for whim, or fashion, without relying on any need or interest. The conflict is mostly about complementary interest level aesthetic operations performed to beautify or deceive the opposite sex, or to hide old age. Two different views emerged on the issue. Those who do not consider such operations permissible have based their reasons on several articles. These; there are texts about its prohibition, it means interference with human nature, there is a deception and confusion about the determination of the age of the person, the opening of objectionable places during the operation, although it is not necessary, and it has some risks related to health. Those who consider it permissible have based their reasons on the following grounds. The main thing in the thing is permissibility. There is no definite explicit expressing the prohibition. The text that is mentioned to be related cannot be evidence because they are open to interpretation. In addition, all kinds of adornments have been created for him, as man has been created with a fascination with beauty.
Therefore, an aesthetic operation can be performed to look more beautiful and vigorous, provided that some basic criteria are met.
However, both those who approve of such aesthetic operations and those who reject them have based their opinions on Qur’ân, sunnah and mental evidence. It has been observed that the nature of the disease that caused the judgment in the Qur’ân and sunnah and whether it has the characteristic of transitivity or not constitute the basis of the dispute. However, it has been concluded that it is more accurate to interpret the relevant texts in favor of those who approach aesthetic operations positively, provided that they comply with some conditions.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Aesthetics, Operation, Need, Benefit

Estetik Operasyonlara Yönelik Fıkhî Bir Değerlendirme

Öz

Bu çalışma fıkhî açıdan estetik operasyonları konu edinmektedir. Bilindiği üzere son yıllarda tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de teknolojideki gelişmelere paralel olarak estetik cerrahi alanında büyük bir ilerleme kaydedilmiş ve bu alana yönelik talep ve işlemlerde hatırı sayılır oranda artış olmuştur. Bunda; modern hayat ve onun sunduğu imkânların yanı sıra değerler sisteminin değişmesi, görsel ve yazılı medya vasıtasıyla vücut organları konusunda belli şekil ve kalıpların halka dayatılması, insanların gelir seviyesinin yükselmesi, estetik operasyonlara dönük maliyetlerin düşmesi, yapılan işlemlerde başarı oranının artması gibi etkenlerin tesiri vardır. Ayrıca insanların kendilerini daha iyi hissetme veya kendilerine olan güven duygusunu kazanma isteği, fiziksel kusur ve eksikliklerini giderme arzusu, iş bulma ümidi, çevresinden kabul görme beklentisi gibi psikolojik, fiziksel ve sosyal ihtiyaçların da etkisi vardır.
Estetik operasyonların artışına yönelik muhtelif gerekçeler ileri sürülse de temelde bu tür işlemler, ya doğuştan var olan veya sonradan vücutta oluşan bir eksikliği ve kusuru gidermek yahut daha çok güzelleşmek için yapılmaktadır. Aslında estetik operasyonlara dönük işlemler, sadece bu çağa ait bir uygulama değil, insanlık tarihi boyunca farklı kültür ve medeniyetler tarafından değişik araç ve gereçlerle icra edilmiştir. Nitekim Hz. Peygamberin içinden neşet ettiği Arap toplumunda, kesilen burun yerine gümüşten ya da altından burun yapılması, saça kına yakılması ve göze sürme çekilmesi gibi uygulamaların varlığı, onların da estetik işlemler hakkında bilgi sahibi olduklarını ve hatta bu alanda önemli mesafe kat ettiklerini ortaya koymaktadır. Ancak bu alana yönelik asıl gelişme, ikinci dünya savaşında yaralanan ve çeşitli uzuvlarını kaybeden askerlerin eksikliklerini gidermek ve onları tekrar yaşama tutundurmak için yapılan çalışmalarla ortaya çıkmıştır. Bu tarihten sonra estetik işlemlerin sayısında ve özellikle çeşitliliğinde hızlı bir artış kaydedilmiştir. Günümüzde ise insan vücudunun bütün bölgelerine yönelik estetik işlem yapılabilmektedir.
Fıkhî açıdan meseleye bakıldığında yapılan bu tür işlemlerden bir kısmının, ihtiyaç ve maslahat temelli olduğu; bir kısmının ise bunlardan yoksun olarak icra edildiği söylenebilir. Bilhassa ihtiyaç temelli icra edilen söz konusu işlemler, kendi içerisinde zarûri, hâcî ve tahsinî operasyonlar şeklinde üçlü tasnife tabi tutulabilir. Doğuştan ya da sonradan meydana gelen ve insanı rahatsız eden bedendeki fazlalıkların veya eksikliklerin estetik operasyonla giderilebileceği konusunda büyük bir uzlaşının olduğu söylenebilir. Zira bu gibi işlemler temelde zarûrî veya hâcî mertebedeki ihtiyaçlar olarak kabul edildiği için estetikten ziyade tedavi amaçlı ya da bozulan bir uzvu aslına rücu ettirme ameliyesi şeklinde görülmüştür. Herhangi bir ihtiyaç veya maslahata dayanmadan sadece heva-heves, özenti veya modaya uymak için yapılan operasyonların caiz olmayacağı konusunda da ittifaktan söz edilebilir. İhtilaf, daha çok güzelleşmek veya karşı cinsi aldatmak ya da yaşlılığı gizlemek için yapılan tahsîni mertebedeki estetik operasyonlarla ilgilidir. Mevzu hakkında iki farklı görüş öne çıkmıştır. Bu tür operasyonları caiz görmeyenler gerekçelerini birkaç maddeye dayandırmışlardır. Bunlar; yasaklığı hakkında nasların bulunması, insan fıtratına müdahale anlamını taşıması, kişinin yaşının tespitiyle ilgili bir aldatma ve karıştırmanın söz konusu olması, operasyon esnasında zorunlu olmadığı halde mahzurlu yerlerin açılması ve sağlıkla ilgili bazı riskleri barındırmış olmasıdır. Caiz görenler ise gerekçelerini şu temellere oturtmuşlardır. Eşyada asıl olan mübahlıktır. Yasaklığı ifade eden kesin bir nas yoktur. İlgili olduğu zikredilen naslar ise yoruma açık olduğu için delil olamaz. Ayrıca insan güzelliğe meftun olarak yaratılmış her türlü zînet de onun için var edilmiştir. Dolayısıyla bazı temel kriterlere uymak şartıyla daha güzel ve dinç görünmek için estetik operasyon yapılabilir.
Şu var ki bu tür estetik operasyonları caiz görenler de reddedenler de görüşlerini kitap, sünnet ve akli delillere dayandırmışlardır. Kitap ve sünnette hükmün konulmasına sebep olan illetin mahiyeti ve geçişkenlik vasfının olup olmadığı meselesi ihtilafın temelini oluşturduğu müşahede edilmiştir. Ancak ilgili nasları tahsinî estetik operasyonlara olumlu yaklaşanların lehinde bazı şartlara uymak kaydıyla yorumlamanın daha isabetli olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İslam hukuku, Estetik, Operasyon, İhtiyaç, Maslahat, Islamic Law, Aesthetics, Operation, Need, Benefit

Kaynakça

• Abdürrezzâk, Ebûbekr Abdürrezzâk b. Hemâm b. Nâfi‘. el-Musannef. thk. Habibürrahman el-A‘zamî. 11 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-İslâmi, 1403.
• Ağırkaya, Güven. “Tefsirde Nakledilen Bazı Rukye Tarifleri Üzerine (Ettâfeyiş Örneği)”, Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 28 (2022), 99-124.
• Ahmed b. Hanbel, Ebu Abdullah Ahmed b. Muhammed. Müsnedü’l-İmam Ahmed b. Hanbel. thk. Şuayb Arnavud. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• Ahmed Raysûnî. Nazariyyetü’l-makâsıd ‘inde’l-İmam eş-Şâtibî. b.y.: Dâru’l-Âlemiyye, 1992.
• Ateş, Ali Osman. “Akıl Hastalıkları Üzerinde Cinlerin Etkisi ve Rukye Konusuyla İlgili Bazı Rivayetlerin Değerlendirilmesi”. Diyanet İlmi Dergi 2 (1993), 103-128.
• Aytekin, Cemile Arzu – Altındağ, Gülbin. “Sanatta Ölçülebilen Güzellik ve Sonsuz Olan Çirkinlik: Aksiyolojik Açıdan Güzel ve Çirkin Estetiği”. Mecmua Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi 9 (2020), 111-125.
• Ayvazoğlu, Beşir. “İlmü’l-cemâl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 20/146-148. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Bacnid İlham, Abdullah. “Mevkifu’şerîati’l-İslamiyye mine’l-ameliyyâti’l-cerrâhiyyeti’t-tecmîliyye. Cidde: y.y., 2007.
• Baltacı, Suâd Muhammed Abdülcevvâd. el-Hiknü’t-tecmiliyye ve hukmuha’ş-şer‘î. Kâhire: Cami‘atü’l-Ezher, 2019.
• Bedreddîn el-Aynî, Ebû Muhammed Mahmud b. Ahmed b. Musa b. Ahmed. el-Binâye şerhu’l-Hidâye. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2000.
• Beyânûnî, Muhammed Ebu’l-Feth. el-Ameliyyâtü’t-tecmîliyye, hakîkatühâ, hukmuha, devâbituhâ. Haleb: y.y., 2012.
• Beyhakî, Ebûbekr Ahmed b. Hüseyn b. Ali b. Musa. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdülkadir Tâhâ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2003.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b İsmail. Sahîhu’l-Buhârî. thk. Muhammed Züheyr. 9 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, ts.
• Celal Nadir, Barzan. Ameliyyâtü’t-takvîm ve’t-tecmîl ve ahkâmühâ fi’l-fıkhi’l-İslâmî. Karabük: Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Cessâs, Ebûbekr er-Râzî Ahmed b. Ali. Ahkâmü’l-Kur’ân. thk. Muhammed Sâdık Kamhâvî. Beyrut: Dâru İhyâ, 1405.
• Cum‘ate binti Hâmid. el-Ahkâmu’l-fıkhiyyetu’l-muteallikatu bi ameliyyâti’t-tecmîl. İskenderiye: Mecelletü killiyeti’d-dirâsâti’l-İslâmiyye. 2012.
• Cüveynî, İmâmü’l-Harameyn Abdülmelik b. Abdullah b. Yusuf. Nihâyetü’l-matlab fî dirâyeti’l-mezheb. b.y.: Dâru’l-minhâc, 2007.
• Çalış, Halit. “Zaruret”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44/141-144. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Çiftçi, K. Meryem. Eski Mısır Dininde Tanrı ve Öte Dünya İnancı. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Devellioğlu, Ferit. “Operation”. Lügat. Erişim 12 Temmuz 2022.https:/www.archive.org/download/OsmanlicaTTrkreAnsiklopedikLkgat/0811.
• Din İşleri Yüksek Kurulu, Fetvalar. Ankara: TDV Yayınları, 2018.
• Ebû Dâvud, Süleyman b. Eş‘as b. İshak b. Beşîr b. Şeddâd. Sünen-i Ebî Dâvûd. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamid. Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, ts.
• Ergenekon, Begümşen. Estetik Cerrahiye Başvurmanın Kültüre Bağlı Nedenleri–Kendi İstekleriyle Ameliyat Olan Bireyler Üzerine Sosyal Antropolojik İnceleme. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2006.
• Eşel, Ertuğrul–Eşel, Gülüstan Polat. Güzellik Algılamasının Nörobiyolıjisi ve Evrimsel Temelleri. Dusunen Adam The Journal of Psychiatry and Neurological Sciences. 2017.
• Gürelli, Nevzat. Hukuk Açısından Cerrahi Müdahalenin Sınırları. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 45/1(1981), 267-275.
• Gürler Gamze. Estetik Cerrahi Müdahale Görmüş Bireyler Üzerine Bir Alan Araştırması. Sosyoloji Dergisi 38 (2018), 141-172.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdülazîz. Reddü’l-muhtâr alâ Durri’l-Muhtâr. 14 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1992.
• İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali el-Askalânî. Fethu’l-bârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1379.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed b. Muhammed. el-Muğnî li İbn Kudâme. 10 Cilt. b.y.: Mektebetü’l-Kâhire, 1986.
• İbn Rüşd, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Ahmed. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktasid. 4 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 2004.
• İbnü’l-Arabî, Ebûbekr Muhammed b. Abdullah. Ahkâmü’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2003.
• İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed. Ahkâmü’n-nisâ. Kâhire: Mektebetü İbn Teymiyye, 1997.
• Kur’an Yolu Meâli. çev. Heyet. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 9. Basım, 2019.
• Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebîbekr. el-Câmi‘u li ahkâmi’l-Kur’ân. Kâhire: Dâru’l-Kutubi’l-Mısriyye, 1964.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Muhammed b. Habîb. el-Hâvi’l-kebîr. thk. Ali Muhammed Muavvîz. 19 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1999.
• Muhammed Hâlid Mensûr. el-Ahkâmü’t-tıbbiyyetü’l-mütallikatü bi’n-nisâ fi’l-fıkhi’l-islâmî. Ürdün: Dâru’n-Nefâis, 1999.
• Murad Râyik Reşîd. Ameliyâtü tecmîli’l-vechi’t-tahsînîyye. Nablus: Câmi‘atü’n-Necâhi’l-Vataniyye, ts.
• Müslim, Ebu’l-Hasen el-Kuşeyrî en-Nisâbûrî b. Haccâc. el-Müsnedü’s-sahîh. thk. Muhammed Fuad Abdülbâkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâ, ts.
• Nesâi, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb b. Ali. es-Sünenü’s-suğrâ. thk. Abdülfettâh Ebu Gudde. 8 Cilt. Haleb: Mektebetü’l-Matbuâti’l-İslâmiyye, 1986.
• Nevevî, Ebû Zekeriyya Muhyiddîn Yahyâ b. Şeref. el-Mecmu‘ şerhu’l-Muhezzeb. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn Yahya b. Şeref. el-Minhâc şerhu Sahîhi Müslim. Beyrut: Dâru İhyâ, 1392.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn Yahya b. Şeref. Ravdatü’t-tâlibîn ve Umdetü’l-müftîn. thk. Züheyr Şâvîş. Beyrut: Mektebü’l-İslâmî, 1991.
• Özden, H. Ömer. Helenizm Öncesi Yunan Felsefesinde Güzellik Anlayışları. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17 (2002), 61-92.
• Petek Hasan. Güzelleştirme Amaçlı Estetik Ameliyatlardan Kaynaklanan Hukuki Sorumluluk. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 8/1 (2006), 177-240.
• Rachid Aldershawı, Mohammad. ed-Devâbitu’ş-şer‘iyyetu li ‘ameliyyâti’t-tecmîl. Şırnak üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/19 (2017), 61-77.
• Râzî, Ebû Abdullah Fahruddîn Muhammed b. Ömer b. Hasen b. Hüseyn. Mefâtîhu’l-ğayb(Tefsîru’l-kebîr). Beyrut: Dâru İhyâ, 1420.
• Sakallı, Merve. Çağdaş Sanatta Beden Kullanımı Olarak Çirkinin Estetiği. İstanbul: Işık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek lisans Tezi, 2018.
• Seyyid Nadiye. Ahkâmu Ameliyyâtu tecmîli’n-nisâ beyne’t-tahlîl ve’t-tahrîm Kahire: y.y., 1433.
• Sülemî, İyaz b. Nâmî. Eseru’l-kavâidi’l-fıkhiyye fî beyâni ahkâmi’l-cerâhiyyeti’t-tecmiliyye. Riyad: Vakfiyetü’l-Emin Gâzi, 2008.
• Sülün, Murat. Bütün Boyutlarıyla Din. İstanbul: Grafiker Tasarım, 2016.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahman b. Ebîbekr b. Muhammed el-Hudayrî. el-Eşbâh ve’n-nezâ‘ir fî kavâ‘id ve füru‘i fıkhi’ş-Şâfi‘iyye. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1973.
• Şa‘bân, Zekiyüddîn. İslam Hukuk İlminin Esasları. trc: İbrahim Kâfi Dönmez. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2000.
• Şâtibî, İbrâhim b. Musa b. Muhammed. el-Mufâfakât. thk. Ebû Ubeyde. 7 Cilt. b.y:. Dâru İbn Affân, 1997.
• Şenkîtî, Muhammed b. Muhammed el-Muhtâr b. Ahmed. Ahkâmü’l-cerâhiyyeti’t-tıbbiyye ve’l-asâru’l-mürettebetü aleyhâ. Cidde: Mektebetü’s-Sahâbe, 1994.
• Şevkâni, Muhammed b. Ali Muhammed b. Abdullah. Neylü’l-evtâr. Mısır: Dâru’l-Hadis, 1993.
• Şhavwısh, Murad. Saç Ekmenin Hükmü ve Kuralları. el-Mecelletü’l-ilmiyyetü’l-Muhakkemâtu li Risâleti’ş-Şuuni’d-Dîniyyeti’t-Türkiyye 2 (2002), 110-139
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd. Câmi‘u’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şâkîr. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
• Tirmizi, Muhammed b. İsa b. Sevre. Sünenü’t-Tirmizi. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 5 Cilt. Mısır: Matbaatü Mustafa el-Bâbî, 1975.
• Türcan, Talip. İslam Hukuku El Kitabı. Ankara: Grafiker yayınları, 2015.
• Zeccâc, Ebû İshâk İbrahim b. es-Serî b. Sehl. Me‘âni’l-Kur’ân ve i‘râbuhu. 5 Cilt. Beyrut: Âlemu’l-Kutub, 1988.
• Zeydan, Abdülkerim. el-Vecîz. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2011.