Biyoloji Öğretmenlerinin Eleştirel Düşünme Düzeyleri: Trabzon Örneği

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 2, 185 - 214, 16.12.2019

Arzu Saka , Serpil Aşık

Öz

Bu çalışmanın amacı,
biyoloji öğretmenlerinin eleştirel düşünme düzeylerini çeşitli değişkenler
açısından incelemektir. Araştırmanın örneklemini 2016-2017 eğitim ve öğretim
yılı bahar döneminde, Trabzon il merkezinde bulunan rastgele seçilmiş on sekiz
devlet lisesinde görev yapan otuz biyoloji öğretmeni oluşturmaktadır.
Araştırmada “Kişisel Bilgi Formu”, kritik düşünme düzeyi ölçeği olan
“California Eleştirel Düşünme Eğilim Ölçeği (CCTDI)” kullanılmıştır. Araştırmadan
elde edilen CCTDI verileri, SPSS 21 istatistik paket programı ile analiz
edilmiştir. Öğretmenlerin eleştirel düşünme düzeylerinin cinsiyet, mezun olunan
fakülte ve eğitim durumlarına göre farklılaşıp farklılaşmadığını tespit etmek
için bağımsız örneklem t testinden, mesleki kıdeme göre farklılaşıp
farklılaşmadığını belirlemek için tek yönlü anova testinden yararlanılmıştır.
CCTDI’nın alt boyutları ile ilişkisini belirlemek amacıyla Pearson korelasyon
analizinden yararlanılmıştır. Araştırma bulguları incelendiğinde; biyoloji
öğretmenlerinin eleştirel düşünme düzeylerinin “düşük düzey” de olduğu
belirlenmiştir. Ayrıca cinsiyet ve mesleki kıdeme göre eleştirel düşünme
düzeyleri anlamlı bir farklılık göstermemiştir. Öğretmenlerin öğrenim
durumlarına göre, CCTDI ölçeği kapsamında bulunan doğruyu arama ve
analitiklilik tutumu, lisansüstü mezunlarının lehine anlamlı bir fark
gösterirken, diğer alt kategorilerde böyle bir anlamlı farka rastlanmamıştır.
Öğretmenlerin mezun olunan fakülteye göre CCTDI ölçeği kapsamında bulunan
meraklılık ve analitiklilik tutumu, eğitim fakültesi mezunları lehine anlamlı
bir fark gösterirken, diğer alt kategorilerde böyle bir anlamlı farka
rastlanmamıştır. Lisansüstü düzeyde alınan derslerin ve yürütülen çalışmaların,
bireylerin eleştirel düşünme düzeylerinin gelişimine katkıda bulunduğu sonucuna
varılabilir. Yapılan bu araştırmaya başka şehirlerde görev yapan biyoloji
öğretmenleri de dahil edilerek geniş kapsamlı çalışmalar yapılması ilgili alana
katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Biyoloji Öğretmenleri, Eleştirel Düşünme

Kaynakça

• Açışlı, S. (2016). Sınıf öğretmeni adaylarının öğrenme stilleri ile eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 15(1), 273-285.
• Akar, Ü. (2007). Öğretmen adaylarının bilimsel süreç becerileri ve eleştirel düşünme beceri düzeyleri arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon, Türkiye.
• Akbıyık, C. (2002). Eleştirel düşünme eğilimleri ve akademik başarı (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, Türkiye.
• Ay, Ş. ve Akgül, H. (2008). Eleştirel düşünme gücü ile cinsiyet, yaş ve sınıf düzeyi. Düzce Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi, 1(2), 65-75.Ayas, A., Çepni, S., Akdeniz, A. R., Özmen, H., Yiğit, N. ve Ayvacı, H. Ş. (2005). Kuramdan uygulamaya fen ve teknoloji öğretimi (4. baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Beşoluk, Ş ve Önder, İ. (2010). Öğretmen adaylarının öğrenme yaklaşımları, öğrenme stilleri ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 9 (2), 679-693. Retrieved from http://dergipark.gov.tr/ilkonline/issue/8595/106929
• Bökoğlu, O. Ç. ve Yılmaz, K. (2005). Üniversite öğrencilerinin eleştirel düşünmeye yönelik tutumları ile araştırma kaygıları arasındaki ilişkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 41, 47-67.
• Çekiç, S. (2007). The analysis of the power of mathematics teaching degree students on the basis of certain variables. (Unpublished Doctorate Thesis). Dokuz Eylül University, Discipline of Science and Mathematic on Secondary Education, İzmir.
• Çetin, A. (2008). Sınıf öğretmeni adayların eleştirel düşünme gücü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa: Türkiye.
• Demir, E., Saatçioğlu, Ö. ve İmrol, F. (2016). Uluslararası dergilerde yayımlanan eğitim araştırmalarının normallik varsayımları açısından incelenmesi. Current Research in Education, 2(3), 130-148.
• Doğanay, A., Akbulut-Taş, M. ve Erden, Ş. (2007). Üniversite öğrencilerinin bir güncel tartışmalı konu bağlamında eleştirel düşünme becerilerinin değerlendirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 52, 511-546.
• Ekinci, Ö. ve Aybek, B. (2010). Öğretmen adaylarının empatik ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 9 (2), 816-827, [Online]: http://ilkogretim-online.org.tr/
• Facione, P. A., Facione, N. C. ve Giancorlo, C. A. F. (1998). The California critical thinking dispositions inventory. California: Academic Pres.
• Gelen, İ. (2002). Sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersinde düşünme becerilerini kazandırma yeterliklerinin değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(10), 100-119.
• Goodman, J. (1988). Constructing a practical philosophy of teaching: a study of preservice teachers' professional perspectives. Teaching & Teacher Education, 4, 121-137.
• Gelder, T. V. (2005). Teaching critical learning: Some lessons from cognitive science. College Teaching, 53(1),41-46.
• Güçlü, N. (2003). Lise müdürlerinin problem çözme becerileri, Milli Eğitim Dergisi, 160, 272-300.
• Gülveren, H. (2007). Eğitim fakültesi öğrencilerinin eleştirel düşünme becerileri ve bu becerileri etkileyen eleştirel düşünme faktörleri. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir: Türkiye
• Hakkoymaz, S. (2017). Eğitim fakültesi öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri ile yazma kaygıları arasındaki ilişki. Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(2), 24-38.Hayırsever, F. ve Oğuz, E. (2017). Öğretmen adaylarının eğitim inançlarının eleştirel düşünme eğilimlerine etkisi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,17(2), 757-778.
• Jumrodah, J., Liliasari, S. ve Adisendjaja, Y.H. (2019). Profile of pre-service biology teachers critical thinking skills based on learning project toward sustainable development. Journal of Physics: Conferance Series, 1157 022097, doi:10.1088/1742-6596/1157/2/022097
• Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi. Kavramlar, ilkeler, teknikler. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Kartal, T. (2012). İlköğretim fen bilgisi öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 13(2), 279-297.
• Kaya, H. (1998). Eleştirel düşünme gücü ve yoğun bakım hemşireliği. Yoğun Bakım Hemşireliği Dergisi, 2(2), 94-96
• Korkmaz, Ö. (2009). Öğretmenlerin eleştirel düşünme eğilim ve düzeyleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 10(1), 1-13.
• Kökdemir, D. (2003). Belirsizlik durumlarında karar verme ve problem çözme (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Psikolojik Anabilim Dalı, Ankara.
• Kürüm, D. (2002). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme gücü (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• MEB (2004). Tebliğler Dergisi,67(2563), 734.
• MEB (2018). Biyoloji dersi öğretim programı.
• Narin, N. ve Aybek, B. (2010). İlköğretim ikinci kademe sosyal bilgiler öğretmenlerinin eleştirel düşünme becerilerinin incelenmesi. Çanakkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 336-350.
• Özdemir, S. M. (2005). Üniversite öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerinin çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(3), 297-316.
• Özden, Y. (2005). Öğrenme ve öğretme. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Öztürk, N. ve Ulusoy, H. (2008). Lisans ve yüksek lisans hemşirelik öğrencilerinin eleştirel düşünme düzeyleri ve eleştirel düşünmeyi etkileyen faktörler. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, 1(1): 15-25.
• Pithers, R.T. ve Soden, R. (2000). Critical thinking in education: a review. Educational Research, 42(3), 237-249, doi: 10.1080/001318800440579
• Polat, M. 2017. Sınıf öğretmenlerinin eleştirel düşünme eğilimleri ile yaratıcılık düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adıyaman.
• Şen, Ü. (2009). Türkçe öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme tutumlarının çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks. 1 (2), 69-89. http://www.diewelt-dertuerken.de/index.php /ZfWT/article/ viewFile/116/ebozpolat
• Şimşek, C. ve Tuzluca, S. (2015). Yetişkinlerin düşünce hayatında olumlu iz bırakan öğretmenlerin ortak kişilik ve davranış özellikleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4(3), 131-141.
• Şişman, M. (2016). Eğitim bilimine giriş. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Turan, S., Aydın, H. ve Uğulu, İ. (2013). The effect of biology education comprised of critical thinking activities on ecological ethics approaches and critical thinking tendency of high school students. E-Journal of New World Sciences Academy, 1C0584, 8, (2), 232-244.
• Tümkaya, S., Aybek, B. ve Aldağ, H. (2009). Üniversite öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri ve problem çözme becerilerinin incelenmesi. Eurasian Journal of Educational Research, 36, 57-74.
• Wilson, J.S. (2017). Promoting Critical Thinking in general biology courses: The Case of the White Widow Spider. Journal of Empowering Teaching Excellence, 1(2), 53-61.
• Yaşar, Ş., Ayaz, A., Kaptan, F. ve Gücüm, B. (1998). Fen bilgisi öğretimi. Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Yıldırım, A.Ç. (2005). Türkçe ve Türk dili ve edebiyatı öğretmenlerinin eleştirel düşünme becerilerinin incelenmesi. (Yaynlanmamış yüksek lisans tezi). Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak: Türkiye.
• Zayıf, K. (2008). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri. (Yaynlanmamış yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu: Türkiye.