Ortaokul 5. ve 6. Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitapları Hakkında Öğretmen Görüşleri

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 1, 93 - 120, 03.06.2020

Merve Yücel , Sevilay Karamustafaoğlu

Öz

Ders kitapları öğretmen ve öğrencilerin başvuracakları en önemli kaynaktır. Bu bakımdan ders kitaplarının istenilen özellikte olması gerekmektedir. Bu bakımdan araştırma, revize edilen fen öğretim programına yönelik olarak hazırlanmış ve kullanılan 5. ve 6. sınıf Fen Bilimleri Ders kitabı hakkında öğretmenlerin görüşlerini belirlemek amaçlanmıştır. Kalitatif araştırma yaklaşımı kapsamında olgubilim araştırma yönteminden yararlanılmıştır. Veriler öğretmenlerle yürütülen yarı yapılandırılmış mülakatlarla toplanmıştır. Belirlenen kitapları kullanan öğretmenlerle 10 fen bilimleri öğretmeniyle yüz yüze görüşmeler yapılmıştır. Fen Bilimleri öğretmenlerinin görüşlerinden elde edilen verilerin analizi, benzer ve farklılık durumlarına göre gruplandırılarak çeşitli temalar oluşturularak yapılmıştır. Bu temalar; içerik, öğretim yaklaşımı, resimler, ünite sonu öğretim yardımcıları, laboratuvar etkinlikleri ve fiziksel özellikler olarak altı kategoride toplanmıştır. Öğretmenlerin en çok olumsuz görüşü ünite sonu öğretim yardımcılarının bekledikleri özelliklere sahip olmaması yönündedir. Buna karşın öğretmenlerin en çok olumlu görüşü kitabın fiziksel özelliklerin başarılı olması yönündedir. Öğretmen görüşlerine göre 5. Sınıf fen bilimleri ders kitabının yeterli ölçme değerlendirme bölümlerine sahip olmadığı, bununla birlikte kitabın dış görünüşü ve göze hitap etmesi açısından yeterli özelliklere sahip olduğu sonucuna varılmıştır. 6. sınıf ders kitabı için ise öğretmenlerin tamamının, kitaptaki etkinliklerin öğrenci seviyesine uygun ve kolay uygulanabilir olduğunu düşündükleri sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuçlardan yola çıkılarak, ilgililere gerekli önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

ders kitabı, öğretmen görüşleri, fen bilimleri

Kaynakça

• Akçay, H., Feyzioğlu, B. & Tüysüz, C. (2003). The effects of computer simulations on students’success and attitudes in teaching chemistry. Educational Sciences: Theory&Practice, 3(1), 7-26.
• Akkuş, H., Üner, S., ve Kazak, Ö. (2014). Öğretmen ve öğrencilerin ortaöğretim kimya ders kitaplarından nasıl faydalandıklarını ve ders kitaplarının içeriği hakkında öğrenci görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 22(3), 1035-1048.
• Aşçı, İ. (2014). İlköğretim beşinci sınıf fen ve teknoloji ders kitabının içerik ve görsel tasarım ilkeleri açısından değerlendirilmesi. Yayımlanmış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Atıcı, T., Keskin Samancı, N. ve Özel, Ç.A. (2007). İlköğretim fen bilgisi ders kitaplarının biyoloji konuları yönünden eleştirel olarak incelenmesi ve öğretmen görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(1), 115-131.
• Atila, M. E., (2012). Fen ve teknoloji dersi öğretim programındaki yapılandırmacılığa dayalı öğelerin öğretmenler tarafından algılanışı ve uygulanışı. Yayımlanmış doktora tezi, Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Aybek, B., Çetin, A. ve Başarır, F. (2014). Fen ve teknoloji ders kitabının eleştirel düşünme standartları doğrultusunda analiz edilmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 3(1), 313-325.
• Aycan, Ş., Kaynar, Ü. H., Türkoğuz, S. ve Arı, E. (2002). İlköğretimde kullanılan fen bilgisi ders kitaplarının bazı kriterlere göre incelenmesi. 5. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi , ODTÜ, Ankara.
• Bağcı, H. (2007). 9.sınıf bilgi ve iletişim teknolojileri ders kitabının görsel tasarım ilkelerine göre değerlendirilmesi. Yayımlanmış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Baki, Ç. (2012). 6. ve 7. sınıf sosyal bilgiler dersi öğrenci çalışma kitaplarının kullanım durumlarının öğretmen ve öğrenci görüşlerine göre değerlendirilmesi (Rize örneği). Yayımlanmış yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Balım, A. G., İnel, D. ve Evrekli, E. (2007). İlköğretim altıncı sınıf fen ve teknoloji ders kitabının incelenmesi ve ders kitabına ilişkin öğrenci görüşleri. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti VI. Uluslararası Eğitim ve Teknoloji Konferansı, KKTC.
• Bostan Sarıoğlan, A., Can, Y. ve Gedik, İ. (2016). 6. sınıf fen bilimleri ders kitabındaki etkinliklerin araştırma-sorgulamaya dayalı öğrenme yaklaşımına uygunluğunun değerlendirilmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16 (3), 1004-1025.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2008). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Yayınları.
• Creswell, J. W. (2013). Qualitative İnquiry & Research Design Choosing Among Five Approaches. Sage Publications.
• Çeken, R. (2011). İlköğretim fen ve teknoloji ders kitaplarında kalp ve akciğer ile ilgili şekillerin içerik analizi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(3), 903-912.
• Güneş, Y.İ, Sağdıç, F., ve Laçin Şimşek, C. (2018). Ortaokul fen bilimleri ders kitaplarındaki etkinliklerin araştırmaya dayalı öğrenmeyi destekleme durumlarının belirlenmesi. Journal of Multidisciplinary Studies in Education. 2(2), 28-38.
• Karakuş, M., ve Mengi, F. (2014). Ortaokul 7. sınıf fen ve teknoloji dersi kılavuz kitabının içerdiği öğretim etkinlikleri açısından incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi. 9, 213-235.
• Karamustafaoğlu, O. ve Üstün, A. (2005). Türkiye’de yürürlükte olan fen bilgisi 7. sınıf ders kitabının değerlendirilmesi: Bir Durum Çalışması. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi. 7(1), 1-14.
• Karamustafaoğlu, S. ve Salar Celep, A. (2015). Ortaokul 5. sınıf fen bilimleri ders kitabına yönelik öğretmen görüşleri. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi. 1(2), 93-118.
• Keser, H. (2004). İlköğretim 4. sınıf bilgisayar ders kitaplarının görsel tasarım ilkelerine göre değerlendirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi. 2(3), 261-280.
• Kırbaşlar, G., Güneş, Z., Avcı, F. ve Atalar, A. (2012). Fen ve teknoloji ders kitaplarında “madde ve değişim” öğrenme alanındaki bazı kavramların ve örneklendirmelerin incelenmesi. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2012-2), 61-83.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd Edition). Thousands Oaks, CA: Sage.
• Morgil, F.İ. ve Yılmaz, A. (1999). Lise X. sınıf kimya II ders kitaplarının öğretmen ve öğrenci görüşleri açısından değerlendirilmesi. BAÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(1), 26-40.
• Özay, E. ve Hasenekoğlu, İ. (2007). Lise 3 biyoloji ders kitaplarındaki görsel sunumda gözlenen bazı sorunlar. Türk Fen Eğitimi Dergisi. 7 (1), 80-91.
• Özdemir, G. ve Yanık, H. B. (2017). Beşinci sınıf fen bilimleri ders kitabında yer alan etkinliklerin veriler açısından incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi. 18(Özel Sayı), 203-221.
• Şen, A.Z. ve Nakiboğlu, C. (2012). Ortaöğretim kimya ders kitaplarının bilimsel süreç becerileri açısından incelenmesi. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 47-65.
• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, (2019). Taslak Ders Kitabı ve Eğitim Araçları İle Bunlara Ait E-İçeriklerin İncelenmesinde Değerlendirmeye Esas Olacak Kriterler ve açıklamaları, Ankara. https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2019_08/26172658_Kitap_Ynceleme_deg_kriter.pdf, erişim tarihi: 10.01.2020
• Uçar, C. ve Somuncuoğlu Özerbaş, D. (2016). Ortaokul 5. sınıf fen bilimleri ders kitabının görsel tasarım ilkeleri açısından değerlendirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi. 25(4), 1373-1388.
• Uluışık, M. (2008). İlköğretim 5. sınıf Matematik ders kitaplarının görsel tasarım ilkeleri açısından değerlendirilmesi. Yayımlanmış yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Uzuntiryaki, E. ve Boz, Y. (2006). Öğretmen adaylarının ders kitabı kullanımıyla ilgili görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(1), 212-220.
• Ünsal, Y., ve Güneş, B. (2002). Bir kitap inceleme çalışması örneği olarak m.e.b ilköğretim 4. sınıf fen bilgisi ders kitabına fizik konuları yönünden eleştirel bir bakış. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(3), 107-120.
• Ünsal, Y., ve Güneş, B. (2004). Bir kitap inceleme çalışması örneği olarak MEB lise 1.sınıf fizik ders kitabına eleştirel bir bakış. Gazi Üniversitesi Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(3), 305.
• Yaşar, I.Z., Karadaş, A. ve Kırbaşlar, F.G. (2013). 6-8. sınıf fen ve teknoloji dersi kitaplarındaki “madde ve değişim” öğrenme alanı etkinlikleri ile programdaki kazanımların incelenmesi. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(2013-1), 65-90.
• Yazıcı, M., ve İnce, F. (2015). Ortaokul fen ve teknoloji öğretiminde kullanılan çalışma kitaplarının kullanım durumunun öğretmen görüşleri doğrultusunda incelenmesi. KSU Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2), 227-260.
• Yıldırım, Ü. N. ve Ateş, S. (2003). İlköğretim 7. sınıf fen bilgisi ders kitabının fen bilgisi öğretmenlerine göre yeterlilik derecesinin araştırılması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(5), 78-86.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız Feyzioğlu, E., ve Tatar, N. (2012). Fen ve teknoloji ders kitaplarındaki etkinliklerin bilimsel süreç becerilerine ve yapısal özelliklerine göre incelenmesi. Eğitim ve Bilim. 37, 108-125.
• Yücel, E. Ö. ve Özkan, M. (2013). 2013 fen bilimleri programının 2005 fen ve teknoloji programıyla çevre konuları açısından karşılaştırılması. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26 (1), 237-265.