Öğretmenlerin Toprak Kavramına İlişkin Metaforik Algıları

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 1, 96 - 110, 26.06.2022

Yurdal Dikmenli , Ebru Gezer

Öz

Bu çalışmanın amacı öğretmenlerin toprak kavramını, başka kavramlarla metaforik olarak nasıl ve neden ilişkilendirdiklerini belirlemektir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden olgubilim (fenomenoloji) deseni kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu, 2020-2021 eğitim-öğretim yılında Kırşehir ilinde bulunan ilkokul ve ortaokullarda görev yapan 70 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırma verileri, araştırmacılar tarafından hazırlanan yarı yapılandırılmış sorudan oluşan anket formu kullanılarak elde edilmiştir. Katılımcılardan formda yer alan “Toprak … benzer; çünkü …” ifadesini, bir metafora yoğunlaşarak tamamlamaları istenmiştir. Araştırmanın amacına uygun olarak, verilerin analizinde içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Verilerin değerlendirilmesiyle, toprak kavramını açıklamaya yönelik 33 farklı metafor belirlenmiş ve gerekçeleri dikkate alınarak yedi kategoride sınıflandırılmıştır. Bu kategoriler yaşamsallık açısından, ilgi göstermek açısından, değer açısından, araç/nesne özelliği açısından, görev açısından, duygusallık açısından ve üretkenlik açısından şeklinde adlandırılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre katılımcılar toprak kavramını en çok yaşamla ilgili, hayati kavramlara benzettikleri tespit edilmiştir. Toprağa benzetilen metaforların genel olarak olumlu ve yaşamın başlangıcından bitişine kadar canlılığın devamlılığını sağlayan kavramlarla ilişkilendirdikleri sonucuna ulaşılmıştır. Toprağın en fazla; anne, insan, yaşam ve doğum kavramlarına benzetildiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Öğretmen, Nitel Araştırma, Toprak, Metafor

Kaynakça

• Aça, M. (2018). Dünya mitolojilerinde toprak simgeciliği. Kültür Araştırmaları Dergisi, 1(1), 23-35.
• Akturan, U. ve Esen, A. (2008). Fenomenoloji. İçinde Baş, T. ve Akturan U. (Ed.), Nitel araştırma yöntemleri (83-98). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Arık, S. ve Yılmaz, M. (2017). Fen bilimleri öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları ve çevre kirliliğine yönelik metaforik algıları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(3), 1147-1164.
• Arifoğlu, Y. (2019). Toprak ve insan: Birkaç edebi metinde ve Avesta’da toprağın yansıması. Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 53-60.
• Arnett, R. C. (1999). Metaphorical guidance: Administration as building and renovation. Journal of Educational Administration, 37, 80- 89.
• Ateş, M. (2013). Üniversite öğrencilerinin “çevre” kavramına ilişkin algılarının metaforlar yardımıyla analizi. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(2), 1327-1348.
• Aydın, E. ve Sulak, S. (2015). Sınıf öğretmeni adaylarının “değer” kavramına yönelik metafor algıları. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 482-500.
• Aydoğdu, E. (2008). İlköğretim okullarındaki öğrenci ve öğretmenlerin sahip oldukları okul algıları ile ideal okul algılarının metaforlar yardımıyla analizi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Aygün, M., Durukan, Ü. G. ve Hacıoğlu, Y. (2015). Fen bilgisi ve ilköğretim matematik öğretmenliği öğrencilerinin “ışık” kavramıyla ilgili metaforik algıları. Fen Eğitimi ve Araştırmaları Derneği Fen Bilimleri Öğretimi Dergisi, 3(2), 1-13.
• Bars, M. E. ve Irmak, Y. (2019). Tasavvuf ve halk inancı ışığında Yunus Emre’de toprak imgesi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(8), 1199-1211.
• Boostrom, R. (1998). ‘Safe spaces’: Reflections on an educational metaphor. Journal of Curriculum Studies, 30, 397-408.
• Botha, E. (2009). Why metaphor matters in education. South African Journal of Education, (29), 431-444.
• Cropley, A. J. (2002). Qualitative research methods: An introduction for students of psychology and education. Universty of Latvia: Zinatne.
• Çapan, B. E. (2010). Öğretmen adaylarının üstün yetenekli öğrencilere yönelik metaforik algıları. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (12), 140-154.
• Çetin, N. (2015). İslâm tarihinde birlikte yaşama ahlâkına tasavvuf düşüncesinin katkısı (Hacı Bektâş-ı Velî, Mevlânâ ve Yunus Emre’den Örnekler). The Journal Of Academic Social Science Studies, 36, 281-298.
• Çonoğlu, D. (2012). Cengiz Dağcı’nın romanlarında ata mirası toprağa bağlılık. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, (13), 11-25.
• Daşcıoğlu, Y. (2015). Dilin İçinde Dil, Doğanın İçinde Perde: Şiirde Metafor ve İmge. Türk Dili Dergisi, C9(767-768),167-173.[http://tdk.gov.tr/wp-content/uploads/2015/12/20151221Y%C4%B1lmaz%20Da%C5%9F%C3%A7%C4%B1o%C4%9Flu%20-%20Metonim.pdf] adresinden 15.08.2020 tarihinde alınmıştır.
• Deniş, H. (2015). Ortaokul öğrencilerinin doğaya ilişkin metaforları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 16(2), 101-119.
• Ekici, G., Gökmen, A. ve Kurt, H. (2014). Öğretmen adaylarının “bilgisayar” kavramı konusundaki bilişsel yapılarının belirlenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi (GEFAD), 34(3), 359-405.
• Eliade, M. (2009). Dinler tarihine giriş. (L. Arslan, Çev). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Erdal, T. (2018). Türk ve dünya mitlerinde insanın yaratılışı ve toprak. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (61), 113-126.
• Erdem, F. ve Sarvan, F. (2001). Akademik Örgütlerde Rehberlik İlişkilerinin Metaforlarla Analizi. Yönetim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 1-10.
• Eren, M. (2012). Türk kültüründe ölüm ve toprakla ilgili inanış ve ritüeller. Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, 4(1), 259-271.
• Güllü, U. ve Dönel Akgül, G. (2020). Ortaokul 8.sınıf öğrencilerinin toprak ve tarıma yönelik metaforik algıları. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(1), 67-83.
• Güngörmez, H., Akgün, A. Ve Duruk, Ü. (2016). Ortaokul öğrencilerinin çevre eğitimi kavramına yönelik metaforları. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 215-224.
• Gürlen, E. Ve Köseoğlu P. (2019). Üniversite öğrencilerinin “toprak ve toprak kirliliği” kavramlarına ilişkin algılarının metafor ile analizi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 243-256.
• Hansen, D. T. (2004). A poetics of teaching. Educational Theory, 54(2), 119-142.
• Hogan, K. M. (2011). Mother earth as a conceptual metaphor in 4 ezra. The Catholic Biblical Quarterly, 73(1), 72-91.
• Holt-Jensen, A. (1999). Geography: history and concepts. London: Sage Publication.
• Kahyaoğlu, M. (2015). İlköğretim öğrencilerinin doğa kavramına ilişkin algılarının metaforlar yoluyla incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 10(11), 831-846.
• Kahyaoğlu, M. ve Kırıktaş, H. (2016). Ortaöğretim ve üniversite öğrencilerinin “doğa” kavramına ilişkin algılarının metafor analizi yoluyla incelenmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, (33), 58-76.
• Karamehmet, B. (2012). Kuramsal İletişimde Metafor. İstanbul: Beta Basım Yayım.
• Karlığa, H. B. (1991), “Anasır-ı Erbaa”, İslam Ansiklopedisi TDV. İstanbul, c. 3, 149-151.
• Kurnaz, C. (1996). Hayâlî bey divânı’nın tahlîli. İstanbul: MEB Yayınları.
• Lakoff, G. ve Johnson, M. (1980). Metaphors We Live By. Chicago. The University of Chicago Press.
• McCredden, L. (2013). Historicising the Metaphor of Mother Earth. Journal of the Association for the Study of Australian Literature, 126-130.
• Merriam, S. B. ve Tisdell, E. J. (2015). Qualitative research: A guide to design and implementation. John Wiley ve Sons.
• Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis. Thousand Oaks. CA: Sage.
• Morgan, G. (1998). Yönetim ve örgüt teorilerinde metafor. (G. Bulut, Çev.). İstanbul: BZD Yayıncılık. Özbuğutu, E. (2018). Fen bilgisi öğretmen adaylarının evrim kavramına ilişkin metaforik algıları. Academia Eğitim Araştırmaları Dergisi 3(1), 28-43.
• Özcan, A. (2010). İlköğretim öğrencilerinin İngilizce öğrenmeye yükledikleri anlamlar: Metaforik bir analiz. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
• Pınk, D. H. (1998). Metaphor Marketing. Fast Company. [www.fastcompany.com/33672/metaphor-marketing] adresinden 15.08.2020 tarihinde alınmıştır.
• Saban, A. (2008). Okula ilişkin metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 55, 459-496.
• Sümer, N. (2017). Mitolojik ve dinsel bir sembol olarak ayna. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(52), 1367-1375.
• Şatıroğlu, A. V. (1971). Dostlar Beni Hatırlasın, Ü. Y. Oğuzcan (Yay. Haz.), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Şenocak, E. (2017). Âşık Veysel’in şiirlerinde toprak ana. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 12/ (21), 503-518.
• Şenocak, E. (2017). Âşık Veysel'in şiirlerinde toprak ana. Electronic Turkish Studies, 12(21), 503-518.
• Taşdelen, V. (2010). Toprağın halleri: topraktan, toprakta, toprağa, Temrin, Toprak Özel Sayısı 27-28, 3-7.
• Tek, R. (2018). Anadolu Türk halk hekimliğinde toprak. Halk Kültüründe Toprak Uluslararası Sempozyumu, Sivas, 13-15 Ekim, 2017.
• Turan, M. (2019). Divan şiirinde toprak motifi. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 12(26), 468-487.
• Türk Dil Kurumu (TDK) (2020). [https://sozluk.gov.tr/] adresinden, 08.08.2020 tarihinde erişildi.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, E. B. (2012a). Kültürümüzde Toprak. Acta Turcica, 4(1), 172-182.
• Yılmaz, E. B. (2012b). Cengiz Aytmatov’un toprak ana romanında toprağın dili. Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, 4(1), 172-182.
• Yob, I. M. (2003). Thinking constructively with metaphors. Studies in Philosophy and Education, 22, 127-138.