Bursa Ekolojik Koşullarında Bazı Arpa (Hordeum vulgare L.) Genotiplerinin Verim ve Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi

Yıl 2012, Cilt: 22 Sayı: 2, 13 - 36, 01.12.2012

Aydın İmamoğlu Nuri Yılmaz

Öz

Bu çalışma, Bursa ekolojik koşullarına uyumlu arpa genotiplerini saptamak amacıyla, 2007-2008 ve 2008-2009 yıllarında Karacabey Tarım işletmesi Müdürlüğü deneme tarlalarında tesadüf blokları deneme deseninde dört tekrarlı olarak yürütülmüştür. Araştırmada 20 hat ve 5 çeşit kullanılmış olup, incelenen bütün tarımsal özellikler yönünden çeşitler arasında önemli farklar bulunmuştur.Çeşit ve hatların bitki boyu 74,8-104,1 cm, m2’deki basak sayısı 468,8-988 adet, başak uzunluğu 6,511,5 cm, başaktaki tane sayısı 20,0-46,3 adet, başak tane verimi1,0-2,3 g, 1000 tane ağırlığı 38,0-53,3 g, hektolitre ağırlığı 59,267,9 kg/hl, ham protein oranı % 11,7-15,1, ≥2,5 mm tane irilik %’si 66,3-86,3 ve tane verimi 256,6-481,8 kg/da arasında değişmiştir. Çalışma sonunda en yüksek tane verimi Bornova92 çeşidi ve bu çeşitle aynı verim grubunda yer alan 15, 21, 17, 20, 12, 16, 25, 24, 19, 9, 8 ve 10 numaralı hatlardan, en yüksek hektolitre ağırlığı 23, 16, 20 ve 17 numaralı hatlardan, en yüksek bin tane ağırlığı 16 numaralı hattan, en yüksek ≥2,5 mm tane iriliği 15, 21, 16 ve 20 numaralı hatlardan, en yüksek ham protein ise 7 numaralı hattan elde edilmiştir. Bursa ekolojik koşullarına uygun ümitvar arpa hatlarının belirlenmesi üzerine yürütülen bu araştırmada; tane verimi ve bazı kalite kriterlerine gore 15, 21, 17, 20, 12,16, 25, 24, 19, 9, 8 ve 10 numaralı hatlar ümitvar bulunmuştur

Anahtar Kelimeler

Arpa, Hordeum vulgare L., tane verimi, kalite, hat, çeşit

Kaynakça

• Abacı, A. Y. 1989. Tokat Yöresinde 1987 Sonbaharında Ekilen 40 Arpa Hat ve Çeşidinde Verim ve Verim Öğeleri Üzerinde Araştırma. Cumhuriyet Üniv. Fen Bil. Enst. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Akar, T., M. Avcı, F. Düşünceli,H. Tosun, A.N. Ozan, S. Albustan, K. Yalvaç, İ. Sayım, D. Özen, H. Sipahi. 1999. Orta Anadolu ve Geçit Bölgelerinde arpa tarımının sorunları ve çözüm yolları. Orta Anadolu’da Hububat Tarımının Sorunları ve Çözüm Yolları Sempozyumu. 8-11 Haziran 1999 Konya. s. 77-86.
• Akdeniz, H., B. Keskin, İ. Yılmaz, E. Oral. 2003. Bazı Arpa Çeşitlerinin Verim ve Verim Unsurları İle bazı kalite Özellikleri Üzerinde Bir Araştırma. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi (J. Agic. Sci.), 2004, 14(2): 119-125.
• Akıncı, C., İ. Gül, M. Çölkesen. 1999. Diyarbakır kosullarında bazı arpa çesitlerinin tane ve ot verimi ile bazı verim unsurlarının belirlenmesi. 3.Tarla Bitkileri Kongesi, 15-18 kasım 1999, Adana. 405-410.
• Akten, Ş. ve A. Akkaya. 1989. Ekim yöntemi ve ekim sıklığının kışlık arpanın verim ve bazı verim öğelerine etkisi. Atatürk Univ. Zir. Fak. Dergi., 20 (1): 42-58.
• Anonim. 2003. Bursa, ekonomik ve sosyal göstergeler. Bursa Valiliği yayınları 80. Yıl yayını, ISBN: 975-585-375-8 s.384, Bursa.
• Anonim. 2006. Bursa, Mustafakemalpaşa, Keles, Büyükorhan, Harmancık, Balıkesir, Dursunbey, Domaniç, Kütahya, Emet, Gediz, Simav, Davecikanalı, Tavşanlı meteoroloji istasyonları çok yıllık ve aylık yağış ve sıcaklık verileri raporları DMİ Genel Müd. (yayınlanmamış) s.32.
• Anonim. 2010. T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu, Ankara. http://www.tuik.gov.tr. Baş, M. 1987. Arpalarda Ekim Zamanının Verim ve Diğer Bazı Özellikler Üzerine Etkisi. Cumhuriyet Üniv. Fen Bil. Enst. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Budaklı, E,. G. Bayram, M. Türk, N. Çelik. 2005. Bazı İki Sıralı Arpa (Hordeum vulgare conv. Distichon) Çeşitlerinde Farklı Azot Dozlarının Verim, Verim Unsurları ve Kalite Üzerine Etkileri. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 19 (2): 1-11.
• Çölkesen, M. ve Y. Kırtok. 1987. Çukurova’nın Taban ve Kıraç Koşullarında Değişik Kökenli Arpa Çeşitlerinin Maltlık Özellikleri Üzerinde Araştırmalar. Türkiye Tahıl Sempozyumu. 6-9 Ekim 1987, Bursa. 559-569.
• Çölkesen, M., L. Cesurer, C. Yürürdurmaz, V. Demirbağ, A. Çiçek, A. Başgül, A. Engin. 1999. Kahramanmaraş Koşullarına Uygun Yüksek Verimli Arpa Çeşitlerinin Belirlenmesi. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongesi (15- 18 Kasım) Cilt 1 (Genel ve Tahıllar) s: 234-239, Adana.
• Çölkesen, M., A. Öktem, A. Engin, G. Öktem, V. Demirbağ, C. Yürürdurmaz, A. Çokkızgın. 2002. Bazı Arpa Çeşitlerinin (Hordeum vulgare L.) Kahramanmaraş ve Şanlıurfa Koşullarında Tarımsal ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, 5(2): 76–87. Demir. İ. 1983. Tahıl Islahı. Ege Üniv. Ziraat Fakultesi Yayın No: 235, Ders Kitabı, Ofset Basımevi, Bornova - İzmir.
• Elgün, A., S. Türker, N. Bilgiçli. 2001. Tahıl ve Ürünlerinde Analitik Kalite Kontrolü. Selçuk Üniv. Ziraat Fak. Gıda Müh. Bölümü. Yay. No:2, Konya.
• Engin, A.1989. Biralık Arpalarda Önemli Kalite Özellikleri ve Bunların Malt Kalitesi Üzerine Etkileri.Arpa-Malt Semineri S:38-41 Konya.
• Engin, A., A. Başgül, R. Özkara. 1999. Orta Anadolu’da Hububat Tarımının Sorunları ve Çözüm Yolları Sempozyumu, 8-11 Haziran 1999, Konya, 524-53
• Geçit, H. H., M. S. Adak. 1988. Osman Tosun Gen Bankasındaki 1-96 Sıra Numaralı Arpa Materyalinde Bazı Morfolojik ve Fizyolojik Özelliklerin Belirlenmesi. Ank. Üniv. Ziraat Fak., Cilt 39, Fasikül 1-2, 326-335, Ankara.
• İmamoğlu, A., N. Sarı, L. Demir, T. İnce, H. Kılıç. 2008. Sahil Kuşağında Arpa (Hordeum vulgare L.) Çeşitlerinin Stabilite Analizi ve Performanslarının Değerlendirilmesi. Ülkesel Tahıl Sempozyumu, 2-5 Haziran 2008 Konya, s.147-157.
• Kaydan, D., M. Yağmur. 2007. Van Ekolojik Koşullarında Bazı İki Sıralı Arpa Çeşitlerinin (Hordeum vulgare L. conv. distichon) Verim ve Verim Öğeleri Üzerine Bir Araştırma. Ankara Ünv. Zir. Fak. Tarım Bilimleri Dergisi,13 (3),269-278.
• Kırtok, Y. ve M. Çölkesen. 1985. Çukurova koşullarında denemeye alınan arpa çeşitlerinde önemli bazı verim unsurları üzerinde path katsayısı analizi. Doğa Bilim Dergisi D2: 40-50.
• Kırtok, Y. ve İ. Genç. 1980. Çukurova koşullarında değişik kökenli arpa çeşitlerinin verim ve verim unsurları üzerine araştırmalar. TUBİTAK VII. Bilim Kongesi Yayın No: 552, TOAG Seri No: 115: 157-170.
• Kün. E. 1988. Serin İklim Tahılları Ders Kitabı. A.Ü.Z.F.Yayınları, Yayın No:1032/299, s:187-195, Ankara.
• Kün, E., M. Özgen, H. Ulukan. 1992. Arpa Çeşit ve Hatlarının Kalite Özellikleri Üzerine Araştırmalar. 2. Arpa-Malt Semineri. 25-27 Mayıs 1992, Konya. 70-95.
• Kün. E. 1996. Tahıllar-I (Serin İklim Tahılları). Üçüncü Baskı, Ank. Üniv. Zir. Fak. Yay. Yayın No.: 1451, Ders Kitabı: 431, Ankara.
• Nasr, H. G., H.L. Shands, and R.A. Forsberg. 1973. Correlation between kernels pulmpness, lodging and other agonomic characteristics in six-rowed barley crosses. Crop Science. 13(4):399-401.
• Öztürk, A., Ö. Çağlar, A. Tufan. 2001. Bazı arpa çeşitlerinin Erzurum koşullarına adaptasyonu. Atatürk Üni. Zir. Fak. Dergisi, 32 (2), 109-115.
• Öztürk, A., Ö. Çağlar, S. Atken. 1997. Erzurum yöresinde maltlık olarak yetiştirilebilecek arpa genotiplerinin belirlenmesi. II. Tarla Bitkileri Kongesi. 1997, Samsun. 70-75.
• Öztürk. İ., R. Avcı, T. Kahraman. 2007. Trakya Bölgesi’nde yetiştirilen bazı arpa (Hordeum vulgare L) çeşitlerinin verim ve verim unsurları ile bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi. Trakya Üniv. Zir. Fak. dergisi, 21 (1): 59-68.
• Puri, Y. P., C. O. Qualset, and W. A. Willams. 1982. Evolation of yield component as slection criteria in barley. Crop Science, 22:927-931.
• Sarı, N. ve A. İmamoğlu. 2009. Menemen Ekolojik Koşullarına Uygun İleri Arpa Hat ve Çeşitlerinin Belirlenmesi. Anadolu Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi 19 (1): 22-31.
• Sirat. A. ve İ. Sezer. 2005. Samsun Ekolojik Koşullarına Uygun Arpa (Hordeum vulgare L.) Çeşitlerinin Belirlenmesi. OMÜ Zir. Fak. Dergisi, 20(3):72-81
• Sirat, A. ve İ. Sezer. 2009. Bafra ovası koşullarına uygun arpa (Hordeum vulgare L.)çeşitlerinin belirlenmesi. Anadolu Tarım Bilim. Dergisi 24(3):167-173.
• Sönmez, F., M. Ülker, N. Yılmaz, H. Ege, R. Apak. 1996. Farklı ekim sıklıklarının bazı kışlık Arpa çeşitlerinde verim ve verim öğelerine etkisi. Y. YIL Ziraat Fakültesi Dergisi, 6 (1): 133-146, 1996, Van.
• Steel, R. G. D., and J. H. Torrie. 1980. Principles and procedures of statistics. Mc Graw Hill Book Company Inc., New-York.
• Şehitoğlu, M. 2007 Arpa Çeşitlerinde Farklı Tohumluk Miktarlarının Verim, Verim Öğeleri ve Kalite Özelliklerine Etkileri. Selçuk Üniv.Fen Bil. Ens. Yüksek Lisans Tezi.
• Taş, B. ve N. Yürür. 2002. Bursa Ekolojik Koşullarında Bazı Yabancı İki Sıralı Arpa (Hordeum vulgare distichon) Çeşitlerinin Kimi Verim ve Kalite Özelliklerinin İncelenmesi. Ulud. Üniv. Zir. Fak. Derg., (2002) 16: 117-127.
• Turan, M, A., A. V. Katkatı, G. Özsoy, S. Taban. 2010. Bursa İli Aluviyal tarım topraklarının verimlilik durumları ve beslenme sorunlarının belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 24 (1): 115-130
• Ülgen, N., N. Yurtsever. 1984. Türkiye Gübre ve Gübreleme Rehberi, T.C. Orman ve Köyişleri Bakanlığı, Topraksu Genel Müdürlüğü, Araştırma Daire Başkanlığı. Yayın no 47, Rehber No: 8, Ankara -1984.
• Whitman, C. E., J. L. Haffield, and R. J. Reginato. 1985. Effect of slope position on the mico climate gowth and yield of barley. Agon. J. 77: 663-669.
• Yılmaz, N., H. Ege, F. Sönmez, M. Ülker. 1994. Van yöresine adapte olabilecek bazı kışlık arpa çeşit ve hatlarının belirlenmesi üzerine bir araştırma. III. Ulusal Nükleer Tarım ve Hayvancılık Kongesi. Tebliğ Özetleri 53s, 19-21 Ekim 1994 Ankara.
• Yurtsever, N., 1984. Deneysel Istatistik Metotları. Köy Hizmetleri Toprak ve Gübre Arş. Enst. Müdürlüğü Yavınları Genel Yayın No.l21 Ankara.