EKMEKLİK BUĞDAY (Triticum aestivum L. em Thell) ADAPTASYONUNDA VERNELİZASYONA TEPKİYİ KONTROL EDEN GENLERİN ETKİSİ I. KALITIM DERECELERİ

Yıl 2006, Cilt: 16 Sayı: 1, 1 - 34, 01.06.2006

Sahin Dere Metin Birkan Yıldırım A. Ertuğ Fırat

Öz

Vernelizasyon genleri, ekmeklik buğdayların (Triticum aestivum L.) adaptasyonunda önemli role sahiptir. Kışlık ve yazlık izohatların, sahil kuşağında 22 çevredeki performanslarının araştırıldığı bu çalışmada tane verimi, saman verimi, biyolojik verim, hasat indeksi, hektolitre ağırlığı, bin tane ağırlığı, bitki boyu, başaklanma gün sayısı, fizyolojik olum gün sayısı, erme süresi ve protein içeriği özellikleri ele alınmış; genotip x çevre interaksiyonları, varyans komponentleri ve kalıtım dereceleri belirlenmiştir. Genotip x çevre interaksiyonlarının önemliliği; Anza sib’lerin tüm çevrelere iyi adaptasyon göstermesi; tane, saman ve biyolojik verim özellikleri bakımından kışlık izohatların üstünlüğü ve yazlıkların daha erkenci oluşu bu araştırmanın çarpıcı sonuçlarındandır

Anahtar Kelimeler

Ekmeklik buğday, Triticum aestivum L., vernelizasyon, izohatlar, varyans komponentleri, kalıtım derecesi, stabilite, adaptasyon, regresyon, tane verimi ve verimle ilgili özellikler

Kaynakça

• Akın, B. 1992. Ege Koşullarında Yazlık ve Kışlık Buğdaylara Fotoperiyot ve Vernelizasyonun Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, 40s (yayımlanmamış).
• Allard, R. W., and A. D. Bradshaw. 1964. Implications of genotype-environment interactions, Crop Sci., 4 : 503-508.
• Berry, G. J., P. A. Salisbury, and G. M. Halloran. 1980. Ann. Bot. (London) [N.S.], 46: 235-241. Chouard, P. 1960. Annu. Rev. Plant Physiol., 11: 119-238.
• Comstock, R. E., and R. H. Moll. 1963. Genotype-environment interactions, Statistical Genetics and Plant Breeding, Nat. Acad. Sci. - Nat. res. Counc., Publ. No. 982, 164-196.
• Demir, Đ. 1990. Genel Bitki Islahı, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları (496), Đzmir, 366s.
• DĐE. 1987. Tarım Đstatistikleri Özeti 1986, Başbakanlık, Ankara.
• Ekse, A. O. 1987. Ekmeklik buğdaylarda verim, verim ögeleri ve proteinin kalıtımı üzerine araştırmalar, Ege Bölge Zirai Araştırma Enstitüsü Doktora Çalışma Özetleri, Yayın No: 75, Đzmir, 190-203.
• Falconer, D. S. 1960. Introduction to Quantitative Genetics, Oliver and Boyd Ltd., London, 104p.
• Fırat, A. E. 1978. Inheritance and Association of Earliness and Grain Yield in Four Winter x Spring Wheat Crosses (Triticum aestivum L. em Thell), Master Thesis, Oregon State University, 140p. Flood, R. G., and G. M. Halloran. 1982. Annals of Botany, London (N.S.), 49 : 469- 475.
• Flood, R. G., and G. M. Halloran. 1984a. Temperature as a component of the expression of developmental responses in wheat, Euphytica, 33 : 91-98.
• Flood, R. G., and G. M. Halloran. 1984b. The nature and duration of gene action for vernalization response in wheat, Annals of Botany, 53 : 363-368.
• Flood, R. G., and G. M. Halloran. 1986. Genetics and physiology of vernalization response in wheat, Advances in Agronomy, 39 : 87-125.
• Gill, K. S., G. S. Nanda, and G. Singh. 1984. Stability analysis over seasons and locations of multilines of wheat (Triticum aestivum L.), Euphytica, 33 : 489- 495. Gordon, I. L., D. E. Byth, and L. N. Balaam. 1972. Variance of heritability ratios estimated from phenotypic components, Biometrics, 28 : 401-415.
• Halse, N. H., and R. N. Weir. 1970. Aust. J. Agric. Res., 21 : 383-393. Đkiz, F. 1976. Buğday Islahında Genotip x Çevre Đnteraksiyonu Đstatistik Analizleri, Doktora Tezi, E. Ü. Ziraat Fak., Agronomi-Genetik Kürsüsü, Đzmir, 111s (yayımlanmamış).
• Kanbertay, M. 1987. Dört makarnalık buğday melezinde dönme ve diğer bazı tarımsal özelliklerin kalıtımı üzerinde araştırmalar, Ege Bölge Zirai Araştırma Enstitüsü Doktora Çalışma Özetleri, Yayın no: 75, Đzmir, 248-276.
• Law, C. N., J. Sutka, and A. J. Wordland. 1978. Heredity, 41 : 185-191. Lucas, D. 1972. Aust. J. Biol. Sci., 25 : 649-656.
• McIntosh, R. A. 1973. Proc. Int. Wheat Genet. Symp., 4th, 893-937. Mead, R. 1988. The Design of Experiments, Statistical Principles for Practical Applications, Cambridge University Press, Cambridge, 620p.
• Molina, R. B. 1985. Genetic Analysis of Adaptation in Wheat: Influence of Genes Controlling Vernalization Response, PhD Thesis, University of California, 155p (unpublished)
• Öztan, M. 1992. Buğdayda Genotip x Çevre Đnteraksiyonları Üzerine Araştırmalar, Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Đzmir, 116s.
• Penrose, L. D. J., R. H. Martin, and C. F. Landers. 1991. Measurement of response to vernalization in Australian wheats with winter habit, Euphytica, International Journal of Plant Breeding, 57 : 9-17.
• Pfeiffer, W. H., and H. J. Braun. 1989. Yield stability in bread wheat, 157-174, Variability in Grain Yields, Anderson, J.R. and Hazell, P.B.R. (Eds.), The Johns Hopkins University Press, London. Pinthus, M. J. 1967. Euphytica, 16 : 231-251.
• Pugsley, A. T. 1968. Proc. Int. Wheat Genet. Symp., 3rd, 288-293. Pugsley, A. T. 1971. A genetic analysis of the spring-winter habit of growth in wheat, Aust. J. Agric. Res., 22 : 21-31.
• Pugsley, A. T. 1972a. Additional genes inhibiting winter habit in wheat. Euphytica, International Journal of Plant Breeding, 21 : 547-552. Pugsley, A. T. 1983. Identification and management of major genes monitoring yield and adaptation, Proceedings of the 6th International Wheat Genetics Symposium, Kyoto, Japan, 971-974.
• Rasmusson, D. C. and J. W. Lambert. 1961. Variety x environment interactions in barley variety tests, Crop Sci. 1: 261-262.
• Rawson, H. M. 1970. Aust. J. Biol. Sci., 23 : 1-15.
• Rawson, H. M. 1971. Aust. J. Agric. Res., 22 : 537-546.
• Sabancı, C. O. 1991. Bazı Adi Fiğ Çeşit ve Hatlarında Önemli Agronomik Özelliklerin Genotip x Çevre Đnteraksiyonlarının Araştırılması, E. Ü. Fen Bilimleri Enst., Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Đzmir, 125s (yayımlanmamış).
• Siddique, K. H. M., and B. R. Whan. 1993. Ear: stem ratios in breeding populations of wheat: relationship with grain yield and harvest index, Proceedings of the Eighth International Wheat Genetics Symposium, China Agricultural Scientech Press, Beijing, 2 : 1139-1144.
• Snedecor, G. W., and W. G. Cochran. 1980. Statistical Methods, 7th Edition, The Iowa State University Press, Ames, Iowa, 507p.
• Steel, R. G. D. and J. H. Torrie. 1960. Principles and Procedures of Statistics, Mc Graw-Hill Book Co. Inc., New York, 481p.
• Stelmakh, A. F. 1987. Growth habit in common wheat (Triticum aestivum L. em. Thell.), Euphytica, International Journal of Plant Breeding, 36 : 513-519.
• Stelmakh, A. F. 1993. Genetic effects of Vrn genes on heading date and agronomic traits in bread wheat, Euphytica, International Journal of Plant Breeding, 65 : 53-60.
• Şölen, P. 1976. 6x6 Ekmeklik buğday diallel melez döllerinde bazı tarımsal karakterlerin kalıtımı üzerine araştırmalar, Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Bornova, Đzmir, 76s (yayımlanmamış).
• Tecator Manual. 1979. Kjeltec System 1002 Distilling Unit, Höganäs, Sweden, 17p.
• Tosun, M., Đ. Demir, C. Sever ve A. Gürel. 1995. Bazı buğday melezlerinde çoklu dizi (line x tester) analizi, ANADOLU, Đzmir, 5 (2) : 52-63.
• Uluöz, M. 1965. Buğday Un ve Ekmek Analiz Metotları, Ege Üniversitesi Matbaası, Đzmir, 95s.
• Welsh, J. R., D. L. Keim, B. Pirasteh, and R. D. Richards. 1973. Proc. Int. Wheat Genet. Symp., 4th, 879-884.