TRADITIONAL SOUPS OF TURKISH CUISINE: THE CASE OF YUSUFELI

Yıl 2025, Cilt: 4 Sayı: 1, 24 - 43, 26.06.2025

Özlem Varol , Şevki Ulema

https://doi.org/10.70756/anameud.1581865

Öz

Turkish cuisine is among the world's leading cuisines with its table manners, cooking methods, eating habits, food and beverage richness. Soups are seen as the representative of the table in the rich culinary culture. Soups consumed for breakfast, lunch and dinner have always found a place on the table. In Turkish cuisine, soups are intertwined with the culture of the region where they are made and named after the name of the region or the ingredients used. Today, soups are made in many different provinces with the same name or different names and the same ingredients. This research was conducted to determine the local soups specific to Yusufeli district of Artvin province, to increase the recognition of these soups and to ensure the continuity of traditional cuisine culture. For this purpose, local soups specific to Yusufeli district constitute the universe of the study. Document analysis technique, one of the qualitative research methods, was used in data collection and secondary sources were utilized. As a result of the research, it was determined that the soups named bulgur soup, çinçar soup, çivane soup, gendime soup, helle soup, hohol soup, ilim soup, kavut soup, kesme soup, köndar soup, nişoş soup and urve soup are local soups specific to Yusufeli cuisine. In Yusufeli cuisine, milk and dairy products and local herbs such as chinchar, köndar and nishoş are used in many soups (yogurt soup, gendime soup, milk soup).

Anahtar Kelimeler

Turkish cuisine , Local cuisine , Soups , Traditional Yusufeli soups

TÜRK MUTFAĞININ GELENEKSEL ÇORBALARI: YUSUFELİ ÖRNEĞİ

Öz

Zengin mutfak kültüründe çorbalar sofranın temsilcisi olarak görülmektedir. Kahvaltıda, öğle ve akşam yemeklerinde tüketilen çorbalar her zaman sofrada yer bulmuştur. Türk mutfağında çorbalar, yapıldığı yörenin kültürü ile iç içe geçmiş ve adını yörenin adından ya da kullanılan malzemelerden almıştır. Günümüzde birçok farklı ilde aynı isimle veya farklı isimlerle aynı malzemelerle çorbalar yapılmaktadır. Bu araştırma, Artvin ili Yusufeli ilçesine özgü yöresel çorbaları tespit etmek, bu çorbaların tanınırlığını artırmak ve geleneksel mutfak kültürünün devamlılığını sağlamak amacıyla yapılmıştır. Yusufeli ilçesine özgü yöresel çorbalar çalışmanın evrenini oluşturmaktadır. Veri toplamada nitel araştırma yöntemlerinden biri olan doküman analiz tekniği kullanılmış ve ikincil kaynaklardan yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda bulgur çorbası, çinçar çorbası, çivane çorbası, gendime çorbası, helle çorbası, hohol çorbası, ilim çorbası, kavut çorbası, kesme çorbası, köndar çorbası, nişoş çorbası ve urve çorbası isimli çorbaların Yusufeli mutfağına özgü yöresel çorbalar olduğu tespit edilmiştir. Yusufeli mutfağında birçok çorbada (yoğurt çorbası, gendime çorbası, süt çorbası) süt ve süt ürünleri; çinçar, köndar ve nişoş gibi yöresel otlar kullanılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türk mutfağı , Yöresel mutfak , Çorbalar , Geleneksel Yusufeli çorbaları

Kaynakça

• Altuntaş, Z. (2024). Artvin ili Ardanuç ilçesi mutfak kültürü üzerine bir inceleme (Yüksek Lisans Tezi). Başkent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Akkor, Y. (2013). Gelenekten Evrensele Osmanlı Mutfağı, Alfa Kitap, İstanbul.
• Arlı, M. ve Gümüş, H. (2007). Türk mutfak kültüründe çorbalar. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, (143-158), Ankara.
• Düzgün, E. ve Durlu Özkaya, F. (2015). Mezopotamya’dan Günümüze Mutfak Kültürü. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 3/1, 41-47.
• Engin, S. (2019). Yusufeli Mutfak Kültürü. Zafer Medya Yayınları, Erzurum.
• Güldemir, O., Haklı, G. ve Işık, N. (2018). Türk Mutfağında Kahvaltıda Tüketilen Çorbalar ve İllere Göre Dağılımı. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (39), 56-66.
• Güler, S. (2010). Türk Mutfak Kültürü ve Yeme İçme Alışkanlıkları. Dumlupınar Sosyal Bilimler Dergisi,26, 24-30.
• Gümüş, H. (2011). Türk mutfak kültüründe çorba (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Gürsoy, D. (2018). Midenin Cilası Çorba. Oğlak Yayıncılık: İstanbul.
• Gürsoy, D. (2021). Tarihin Süzgecinde Mutfak Kültürümüz (5. Baskı). İstanbul: Oğlak Yayınları.
• Işın, P. M. (2021). Avcılıktan Gurmeliğe Yemeğin Kültürel Tarihi (4. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Kılıç, S. ve Albayrak, A. (2012). İslamiyetten Önce Türklerde Yiyecek ve İçecekler. Turkish Studies- International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(2),707-716.
• Kızıldemir, Ö., Öztürk, E. ve Sarıışık, M. (2014). Türk Mutfak Kültürünün Tarihsel Gelişiminde Yaşanan Değişimler. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(3), 191-210.
• Koday, Z., Erhan, K. (2010). “Yusufeli İlçesinin İdari Coğrafya Analizi”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (2), 231-241.
• Közleme, O. (2012). Türk Mutfak Kültürü ve Din. İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Maviş, Fermani (2003). Endüstriyel Yiyecek Üretimi, Detay Yayıncılık, Ankara.
• Oğan, Y. (2021). Artvin ilinin gastronomi değerleri; yiyecek içecek hizmeti sunan işletmeler ve satın alan turistler üzerine bir inceleme (Doktora Tezi). Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Ankara.
• Oğan, Y. ve Durlu Özkaya, F. (2011). Gastro Artvin, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• Önçel, S. (2015). Türk Mutfağı ve Geleceğine İlişkin Değerlendirmeler. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 3(4), 33-44.
• Önen, N. (2022). Geleneksel Artvin yemekleri (Yüksek Lisans Tezi). Artvin Çoruh Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Artvin.
• Özdemir Yaman, Z. (2022). Türk Mutfak Tarihinde Çorba Kültürü. Y. Oğan (Ed.), Gastronomi Alanında Tematik Araştırmalar, 20-30. Çizgi Kitabevi: İstanbul.
• Polat, P. (2023). Yusufeli’nde (Artvin) Baraj Öncesi Doğal Çevre Özelliklerinin CBS Yöntemleri ile Belirlenmesi ve Ekolojik Hassasiyet, NDVI, NDMI Analizleri. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(1),1-24.
• Seçı̇m, Y. (2018). Selçuklu ve Osmanlı Mutfağının Gastronomi Açısından Değerlendirilmesi. Journal of Tourism Theory and Research 4(2), 122-32.
• Şengül, S., Çakır, A. ve Çakır, G. (2015). Yöresel mutfaklar. Ankara: Beta Yayınları.
• Talas, M. (2005). Tarihi Süreçte Türk Yemek Kültürü ve Mehmet Eröz’e Göre Türk Yemekleri. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı:18, 273-283, Konya.
• TDK, (1988), Türkçe sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tez, Z. (2012). Lezzetin Tarihi Geçmişten Bugüne Yiyecek, İçecek ve Keyif Vericiler, Hayy kitap, İstanbul.
• Tıraş, M. (1994). Yusufeli ve yakın çevresinin coğrafi etüdü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yerasimos, M. (2019). 500 Yıllık Osmanlı Mutfağı (14.Baskı). İstanbul: Boyut Yayın Grubu.
• Varnalı, K. (2012). Dijital Kabilelerin İzinde: Sosyal Medyada Netnografik Araştırmalar. İstanbul: Kapital Medya Hizmetleri Anonim Şirketi.