Soğuk Savaş Sonrası Dönemde ABD ve Rusya’nın Güney Kafkasya Politikaları

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 1, 15 - 36, 30.11.2019

Meryem Koca

Öz

Güney Kafkasya bölgesi jeopolitik ve stratejik özellikleriyle dünya politikasında önemli bir yere sahiptir. Tarih boyunca çeşitli güçlerin egemenliği altına giren bölge, 18. Yüzyıl’da Rus hâkimiyeti altına girmiştir. Sovyet çekilmesinin ardından ise, güney Kafkasya’da güç ve etki boşluğunu kimin dolduracağı sorunu ortaya çıkmıştır. Gerek sahip olduğu enerji kaynakları ve gerekse jeopolitik konumu nedeniyle küresel ve bölgesel güçlerin ilgi odağı olan Güney Kafkasya’daki güç mücadelesi, bölgenin istikrarsızlaşmasına katkı sağlamaktadır. Çatışan çıkarlar ve kurulan ittifaklar bölgede kutuplaşmaya sebep olmaktadır. Bunun doğal bir sonucu olarak ise Güney Kafkasya’daki çatışma alanı küresel bir boyut kazanmıştır. Bu çalışmada, Güney Kafkasya’daki küresel güç mücadelesi neo-realizm perspektifinden ele alınmıştır. Ayrıca Güney Kafkasya bölgesindeki istikrarsızlığın nedenleri araştırılırken jeopolitik unsurlara geniş ölçüde atıflar yapılmıştır. Çalışma genelinde, süreç takibi yöntemiyle vaka analizi yapılmıştır. Uluslararası İlişkiler, Siyaset Bilimi ve Uluslararası Hukuk’a dair literatür taraması gerçekleştirilirken, konuyla ilgili güncel gelişmeler de takip edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Güney Kafkasya, Enerji Kaynakları, Jeopolitik, Güvenlik, Güç Mücadelesi, Çatışma

Kaynakça

• Acar, D.Ş.(2006). Küreselleşen Dünyada Diplomasi. Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 1-2, 417-440. http://sbmyod.selcuk.edu.tr/ Acar, D.Ş. (2009). Kafdağı’nın Ardında Saklı Kalan Komşuluk: Avrupa Birliği ve Güney Kafkasya. Karadeniz Araştırmaları, 22, 51-42. http://www.karam.org.tr/ Acar, D.Ş., Çemrek M. (2006). Kaskasya’nın Kronikleşen Çatışma Alanı: Dağlık Karabağ Özerk Bölgesi. Karadeniz Araştırmaları, 8, 114-136. http://www.karam.org.tr/ AĞIR, S. (2015). Güvenlik Kavramını Yeniden Düşünmek: Küreselleşme, Kimlik ve Değişen Güvenlik Anlayışı. Güvenlik Stratejileri, 22, 97-131. https://dergipark.org.tr/ Akengin, H. (2015). Siyasi Coğrafya: İnsan ve Mekân Yönetimi. Ankara: Pegem Akademi. Akpınar, B.G. (2012). Azar’ın Sürüncemeli Toplumsal Uyuşmazlıklar Modeline Göre: Gürcistan-Güney Osetya Çatışma Analizi. Uluslararası Kafkasya Kongresi 26-27 Nisan. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Yayınları. Akşar, K. (2019). Soğuk Savaş Sonrası Dönemde Büyük Güçlerin Kafkasya’da Nüfuz Kazanma Mücadeleleri-Kırzgızistan Lale Devrimi. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trakya. AK, T. (2013). Çevre ve Güvenlik İlişkisi Bağlamında Çevresel Güvenlik Kavramı, Atılım Sosyal Bilimler Dergisi, 1-2, 99-115. https://www.atilim.edu.tr/ Aliyev, T. (2006). Dağlık Karabağ Sorunu ve Uluslararası Örgütler. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Aliyev, Z. (2016). Rusya ve İran Arasında 1828 Yılında Türkmençay Anlaşmasının Gizli Taraflarına Işık Tutan Tarihi Belgeler Üzerine. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 23, 324-331. http://www.asosjournal.com/ Al Ö. (2014). Soğuk Savaş Sonrası Uluslararası Güvenlik Sorunlarının Çözümünde Birleşmiş Milletler’in Rolü. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Arıbaş K. (2007). Küresel Çağda Siyasi Coğrafya: Strateji. Rekabet, Küreselleşme. Konya: Çizgi Kitabevi. Arıcıoğlu, A. (2010). Kafkasya Bölgesinin Türkiye Enerji (Petrol ve Doğal gaz) Güvenliğinde Yeri ve Önemi.(Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi) Ege Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir. Arı T. (2010). Orta Asya’da Siyasal, Toplumsal ve Ekonomik Yapılar, güvenlik Sorunları ve İşbirliği Girişimleri. Tayyar Arı (Der.). Orta Asya ve Kafkasya, Rekabetten İşbirliğine. Bursa: MKM. Arı, T., Pirinçci F. (2011). Soğuk Savaş Sonrasında ABD’nin Balkan Politikası. Alternatif Politika, 1, 1-30. http://alternatifpolitika.com/ Arı T. (2015). Geçmişten Günümüze Orta Doğu, Siyaset. Savaş ve Diplomasi. Bursa: Dora Yayıncılık. Ataş, A. (2006). Rusya Federasyonu ve ABD’nin Güney Kafkasya Politikaları (1990 Sonrası). (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Ateş, D. (2016). Uluslararası Örgütler. Bursa: Dora yayıncılık. Aydemir, S. (2006). Soğuk Savaş Sonrası Uluslararası Terörizm. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Kırıkkale Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale. Azadlıq Radiosu. (2010). Barak Obamanın İlham .(Çevrimiçi). https://www.azadliq.org/a/2064271.html (25.26.2019) Batır, K. (2011). Soğuk Savaş Sonrası Dönemde Amerikan Müdahaleciliği ve Uluslararası Hukuk, Yönetim Bilimleri Dergisi, 1, 115-134. https://dergipark.org.tr/ Baycan, K. (2009). Soğuk Savaş Sonrası Dönemde ABD ve Rusya Federasyonu’nun Güney Kafkasya Politikası ve Gürcistan Krizi. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. BBC. (2018). Hazar Denizi›ne Hukuki Statü: Rusya, İran, Azerbaycan, Türkmenistan ve Kazakistan 20 Yıl Sonra Anlaştı.(Çevrimiçi). https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-45161710 (26.11.2019) Beşikçi, S. Ö. (2016). Bağımsızlık Sonrası Dönemde Azerbaycan Dış Politikasındaki Stratejik Değişimler ve Yönelimler. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 2, 237-252. https://dergipark.org.tr/tr/ Bıyık, U. (2009). Amerika Birleşik Devletleri’nin Kafkasya ve Orta Asya’daki Enerji Politikaları. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Ufuk Üniversitesi Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Brzezınskı, Z. (2005). Büyük Satranç Tahtası. Yelda Türedi (Çev.). İstanbul: İnkılap Kitabevi. Cabbarlı, H. (2008). Ermenistan Dış Politikası (1991-2005). (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Canar, B. (2006). Soğuk Savaş Sonrasında Amerika Birleşik Devletler ve Rusya Federasyonu’nun Güney Kafkasya Politikaları (1991-2005). (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Ceylan, M. (1999a). Kosova’ya NATO Müdahalesi ve Yeni Uluslararası Sistem. Yeni NATO Soğuk Savaş’tan Sıcak Savaş. Ankara: A Ajans Tesisleri. Ceylan, M. (1999b). Soğuk Savaş’ın Sonu, Yeni NATO ve Türkiye. Yeni NATO Soğuk Savaş’tan Sıcak Savaş. Ankara: A Ajans Tesisleri. Çalış, Ş.H., Özlük, E. (2007). Jeo-Politik: Mekânın Siyasallaştırılması ve Suistimali. Zeynep Dağı(Der.). Uluslararası Politikayı Anlamak, İstanbul: Alfa Yayınları. Çapraz, H. (2012). Abaza-Gürcü Çatışmasında Tarih. Uluslararası Kafkasya Kongresi 26-27 Nisan. Kocaeli Üniversitesi Yayınları, Kocaeli. Çelik, N. (2014). Kırılgan-Başarısız Devlet Olgusu ve Terörizm Açmazı.(Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). İzmir: Ege Üniversitesi. Çelikpala, M. (2010). Türkiye ve Kafkasya: Reaksiyoner Dış Politikadan Proaktif Ritmik Diplomasiye Geçiş. Uluslararası İlişkiler Dergisi. 25, 93-126. https://www.uidergisi.com.tr/ Çevik, A. (2015). Tek Kutupluluktan Çok Kutupluluğa Doğru Yeni Dünya.(Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Başkent Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Çıkrıkçı, T. (2012). Realist ve Pragmatik Düşünceler Ekseninde Türkiye’nin Soğuk Savaş Sonrası Güney Kafkasya politikası: “Güç” , “ Denge” ve “Aşılamayan Sorunları”. Uluslararası Kafkasya Kongresi 26-27 Nisan. Kocaeli Üniversitesi Yayınları, Kocaeli. Dağı, Z. (1998). Rusya’nın Yakın Çevre Politikası ve Türkiye. Türk Dış Politikasında Gelenek ve Değişim. Ankara: Siyasal Kitabevi. Sönmezoğlu, F. (1996). SSCB’nin Dağılmasından Sonra Türkiye-Azerbaycan İlişkileri. Değişen Dünya ve Türkiye. Ankara: Bağlam Yayıncılık, Demir, İ. (2008). “Enerji”, Bölgesel Sorunlar ve Türkiye, Sorunlar-Tehditler-Fırsatlar. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Yayını, Kahramanmaraş. Demir, S. (2012). Karadeniz,Kafkasya ve Hazar Bölgeleri Enerji Kapasitelerinin Türkiye’nin Enerji Kaynağı Açısından Önemi. Uluslararası Kafkasya Kongresi 26-27 Nisan. Kocaeli Üniversitesi Yayınları, Kocaeli. Deniz, T. (2014). Siyasi Coğrafya Penceresinden Güney Kafkasya’nın Zorunlu Dönüşümü, Ankara: Pegem Akademi. Denizhan, E. (2010). Türkiye’nin Kafkasya ve Orta Asya Politikası ve TİKA, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 1, 17-23. http://www.sobiad.org/ Dikkaya, M. (2010). Türkiye-Ermenistan İlişkileri ve Kafkaslar. Türkiye’nin Değişen Dış Politikası. Ankara: Nobel Yayıncılık. Elmas, M.S. (2010). Güvenlik Paradigmasının Değişimi: Küresel Risk Toplumu. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Polis Akademisi, Ankara. Emeklier, B. (2010). Soğuk Savaş Sonrası Uluslararası Sistemin Analizi. http://www.bilgesam.org/ Eraydın, Ö. (1996). Avrupa’nın Yeni Güvenlik Düzeni ve Türkiye, Değişen Dünya ve Türkiye. Ankara: Bağlam Yayıncılık. Ersun, Ö. (2005). Ermenistan, Soykırım İnadı ve Kaybedilen Gelecek. Stratejik Analiz. 60, 16-27. https://makaleler.mkutup.gov.tr/ Ersungur, M., Karabulut, K. (2008). Türkiye-Ermenistan İlişkilerinin Sosyo-Ekonomik Analizi. Bölgesel Sorunlar ve Türkiye, Sorunlar-Tehditler-Fırsatlar. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Yayını. Fouskas, K.V. (2004). Balkanlar Ortadoğu Kafkasya. Ali Çakıroğlu (Çev.). İstanbul: Aykırı Yayıncılık. Girgin, K. (2009). Gürcistan Stratejik Durumu ve Türkiye ile İlişkileri. http://www.tasam.org/ Gökırmak, M.A. M. (1996). “Yeni Dünya Düzeni” Kavramı ve Uluslararası Sistem. Değişen Dünya ve Türkiye. Ankara: Bağlam Yayıncılık. Güner, U. (2008). Soğuk Savaş Sonrası Dönemde Değişen Güvenlik Algılamaları ve Bir Güvenlik Sorunu Olarak Başarısız Devletler. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. Gök, G. O. (2016). Kimin Güvenliği? Uluslararası Göç-Güvenlik İlişkisi ve Uluslararası Örgütlerin Rolü. KOSBED. 31, 65-82. http://kosbed.kocaeli.edu.tr/ Gönlübol, M. (1996). Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1995). Ankara: Siyasal Kitabevi. Gürbüz, V. (2008). Dağlık Karabağ Sorununda Taraf Ülkeler. Bölgesel ve Küresel Güçler, Bölgesel Sorunlar ve Türkiye, Sorunlar-Tehditler-Fırsatlar. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Yayını. Gürel, M.M. (2008). Küreselleşen Dünya ve Terörizm. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Kadir Has Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Gürsel, S. (2012). Kafkasya’da Güvenlik Sorunu ve Bunun Türk Dış Politikasında Yansımaları. Uluslararası Kafkasya Kongresi 26-27 Nisan. Kocaeli Üniversitesi Yayınları, Kocaeli. Gürsoy, B. (2004). Soğuk Savaş Sonrasında Çok Yönlü Tehdit Algılamaları: Asimetrik Tehdit. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir. Haber 7. (2017). Azeri Petrolünde Ortaklık 2050’ye Kadar Uzatıldı.(Çevrimiçi). http://ekonomi.haber7.com/turkiye-ekonomisi/haber/2424139-azeri-petrolunde-ortaklik-2050ye-kadar-uzatildi (24.11.2019) Hacıoğlu, N. (2018). 5 ülke Hazar’ı Paylaştı. Hürriyet. (Çevrimiçi). http://www.hurriyet.com.tr/dunya/5-ulke-hazari-paylasti-40926515 (25.11.2019) Hasanoğlu, M., Cemilli E. (2006). Güney Kafkasya’da ABD Politikası. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık. Hasanov, İ. (2013). Haydar Aliyev Döneminde Azerbaycan’ın Dış Politikası (1993-2001) . (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Hatipoğlu, E. (2008). Güney Kafkasya ve Orta Asya’da Büyük Güçler Arasındaki Oyun: Bölgesel Örgüt ve Oluşumların Rolü. Orta Asya ve Kafkasya’da Güç Mücadelesi. Turgut Demirtepe (Der.). Ankara: USAK Yayınları. Heywood, A.(2014). Küresel Siyaset. Nasuh Uslu (Çev.). Haluk Özdemir. Ankara: Adres Yayınları. Hilalov, F. (2012). Rusya Dış Politikasında Yeni Avrasyacılık. Uluslararası Kafkasya Kongresi 26-27 Nisan. Kocaeli Üniversitesi Yayınları, Kocaeli. Hürriyet. (2010). Azerbaycan Hazar’da Yeni Doğalgaz Yatağı Bulundu.(Çevrimiçi). http://www.hurriyet.com.tr/dunya/azerbaycan-hazarda-yeni-dogalgaz-yatagi-buldu-16371958 (26.11.2019) İlhan, S. (1989). Jeopolitik Duyarlılık. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları İlhan, S. (1999). Kafkasya’nın Gelişen Jeopolitiği. Ankara: Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayınları. İsmayılov, E. (2012). Azerbaycan ve Ermenistan Arasında Dağlık Karabağ Sorunu ve Arabulucu Devletlerin Neo-Emperyalist Yaklaşımları. Uluslararası Kafkasya Kongresi 26-27 Nisan. Kocaeli Üniversitesi Yayınları, Kocaeli. Kafkasyalı, E.G. (2007). ABD-Rusya Hegemonya Mücadelesinde Gürcistan ve “Gül Devrimi”. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Kanbolat, Hs. (2005). Kafkasya’nın Jeopolitiğinde Değişim Sinyalleri. Stratejik Analiz, Ankara, 60. https://21yyte.org/ Kantarcı, Ş. (2013) Soğuk Savaş Sonrası Uluslararası Sistem: Yeni Sürecin Adı Koalisyonlar Dönemi mi?. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 16, 47-85. https://dergipark.org.tr/ Karabayram, F. (2007). Rusya Federasyonu’nun Güney Kafkasya Politikası. Ankara: Lalezar Kitabevi. Karabayram, F. (2011). Güney Kafkasya Jeopolitiğinde Rusya Gerçeği. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık. Karabulut, B. (2009). Küreselleşme Sürecinde Güvenliği Yeniden Düşünmek. (Yayınlanmış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Karaosmanoğlu, A.L. (2011). Yirmi birinci Yüzyılda Savaşı Tartışmak: Clausewitz Yeniden. Uluslararası İlişkiler, 29, 5-25. https://www.uidergisi.com.tr/ Karaosmanoğlu, A.L. (2014). NATO’nun Dönüşümü. Uluslararası İlişkiler, 40, 3-38. https://www.uidergisi.com.tr/ Kasım, K. (2010). Ermenistan. Tayyar Arı (Der.). Orta Asya ve Kafkasya, Rekabetten İşbirliğine. Bursa: MKM Kasım, K. (2011). Soğuk Savaş Sonrası Kafkasya. Ankara: USAK Yayınları. Kaya, Z. (2010). Terörizmin Küreselleşmesi: El-Kaide Örneği.(Yayınlanmış Doktora Tezi). Kara Harp Okulu, Ankara. Kılıçoğlu, G., Kekevi, S. (2008). Kafkasya. Bölgesel Sorunlar ve Türkiye, Sorunlar-Tehditler-Fırsatlar. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Yayını. Kocaman, M.E. (2018). Hazar Havzasının Hukuki Statüsü. Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, 1, 99-114. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/416129 Köktaş, N.A. (2015). Saakaşvili Dönemi Gürcistan: İç ve dış Politika Üzerine Bir Değerlendirme. Ardahan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2, 95-110. https://www.ardahan.edu.tr/iibfdergi/ Mammadov, R. (2008). ABD’ nin Güney Kafkasya Politikası. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Mandacı, N., Özerim, G. (2013). Uluslararası Göçlerin Bir Güvenlik Konusuna Dönüşümü: Avrupa’da Radikal Sağ Partiler ve Göçün Güvenlikleştirilmesi. Uluslararası İlişkiler, 3, 105-130. https://www.uidergisi.com.tr/ Marshall, T. (2015). Prisonersof Geography: Ten MapsThat Explain Everything Aboutthe World. New York: Scribner. Mehmetoğlu, D. (2012). Geçmişten Günümüze Karabağ Sorunu. Uluslararası Kafkasya Kongresi 26-27 Nisan. Kocaeli Üniversitesi Yayınları, Kocaeli. Memmedov, Z. (2004). INOGATE Projesi Çerçevesinde Avrupa Birliği-Güney Kafkasya Ülkeleri İlişkileri . (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Mikail, E.H. (2012). ABD’nin Kafkasya Politikası’nın Güvenlik Boyutu. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 2, 87-97. https://dergipark.org.tr/. Oğuzlu, T. (2012). NATO’nun Dönüşümü ve Geleceği. Ortadoğu Analiz, 40, 8-18. https://orsam.org.tr/ Özcan, A. (2015). Azerbaycan’da Petrolün Üretimi, Pazarlanması ve Kullanılması. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Giresun Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Giresun. Özey, R. (1999). Dünya ve Türkiye Ölçeğinde Siyasi Coğrafya. İstanbul: Aktif Yayınevi. Özkan, A. (2016). Güvenlik Paradigmasında Sınır Aşan Bir Çevre Sorunsalı: “Nükleer Zarar”. Alternatif Politika, 1, 128-159. http://alternatifpolitika.com/ Özkan, G.N. (2012). Nükleer Enerji ve Nükleer Güvenlik Açısından Kafkasya. Uluslararası Kafkasya Kongresi 26-27 Nisan. Kocaeli Üniversitesi Yayınları, Kocaeli. Özlük, E., Duygu, Ö. (2014). NATO’yu Anlamak: Dönüşümü, Yeni Kimlikleri ve Uyum Süreçleri. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31, 209-225. http://dergisosyalbil.selcuk.edu.tr/ Sabah. (2018). Doğalgaz Rezervi En Fazla Olan Ülkeler. (Çevrimiçi). https://www.sabah.com.tr/galeri/ekonomi/dogalgaz-rezervi-en-fazla-olan-ulkeler (26.11.2019) Socar Gas. (2019). Azerbaycan’ın Gaz Yolculuğu.(Çevrimiçi). http://www.socargas.com/azerbaycanin-gaz-yolculugu/ (25.11.2019) Sputnik News. (2018). En fazla petrol ve doğalgaz rezervine sahip olan ülkeler. (Çevrimiçi). https://tr.sputniknews.com/infografik/201812031036447006-opec-gaz-petrol-venezuella-suud-arabistan-iran-rusya-abd/ (26.11.2019) Şıhalıyev, E. (2012). Uluslararasi İlişkiler Boyutuyla Ermenistan-Azerbaycan Çatışması. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3, 139-160. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/254148 Şıhalıyev, E. (2013). Kars Antlaşması, Nahçıvan’la Bağlı Siyasi Meseleler Üzerine Yeni Bir Değerlendirme ve Ermeni İddiaları. Çankırı Karatekin Üniversitesi Uluslararası Avrasya Stratejisi Dergisi, 1, 15-26. https://arastirmax.com/ Taflıoğlu, S. (2012). İran ve Rusya; Stratejik İttifak mı? Batı’ya Karşı Koz mu?. Uluslararası Kafkasya Kongresi 26-27 Nisan. Kocaeli Üniversitesi Yayınları, Kocaeli. TANAP. (2019). Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı Projesi.(Çevrimiçi). https://www.tanap.com/tanap-projesi/tanap-nedir/ (24.11.2019) Taşçı, T.A. (2012). İki Farklı Pencereden Güney Osetya Sorunu. Uluslararası Kafkasya Kongresi 26-27 Nisan. Kocaeli Üniversitesi Yayınları, Kocaeli. Telli, A. (2012). Yeni Dünya Düzeni’nin Domino Etkisi Yaratan Devrimleri: Gürcistan Gül Devrimi ve Mısır Lotus Devrimi. Uluslararası Kafkasya Kongresi 26-27 Nisan, Kocaeli Üniversitesi Yayınları, Kocaeli. Torun, A. (2012). Ulusal Güvenlik ve Küreselleşme: Türkiye’nin Ulusal Güvenlik Politikasının Dönüşümünde Küreselleşmenin Rolü. (Yayınlanmış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. TRT Haber. (2019). Dünyada en fazla doğal gaz rezervi Rusya’da.(Çevrimiçi). https://www.trthaber.com/haber/dunya/dunyada-en-fazla-dogal-gaz-rezervi-rusyada-419428.html (25.11.2019) Turgutoğlu, K. (2006). Rusya Federasyonu’nda Yeltsin ve Putin Dönemlerinde İzlenen Dış Politikaların NATO ile İlişkiler Düzleminde Karşılaştırması. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Tüysüzoğlu, G. (2012). Karadeniz Havzasında Rekabet Analizi; İşbirliği Söylemlerinin Bölgesel Çatışma Beklentilerine Yansıması. (Yayınlanmış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Ülger, İ.K. (2012). Kafkasya’da Azınlık Sorunları. Uluslararası Kafkasya Kongresi 26-27 Nisan. Kocaeli Üniversitesi Yayınları, Kocaeli. Veliev, C., Aslanlı, A. (2011). Güney Kafkasya: Toprak Bütünlüğü, Jeopolitik Mücadeleler ve Enerji, Ankara: Berikan Yayınevi. Vogler, J. (2003). Küreselleşmenin Çevresel Boyutları ve Güvenlik Stratejilerine Etkileri. Küreselleşme ve Uluslararası Güvenlik. SAREM Birinci Uluslararası Sempozyum Bildirileri, İstanbul. Yalçınkaya, A. (2006). Kafkasya’da Siyasi Gelişmeler: Etnik Düğümden Küresel Kördüğüme. Ankara: Lalezar Kitabevi. Yeni Şafak. (2019). Dünyada en fazla doğal gaz rezervi Rusya’da.(Çevrimiçi). https://www.yenisafak.com/ekonomi/dunyada-en-fazla-dogal-gaz-rezervi-rusyada-3494951 (25.11.2019) Yıldırım, M. (2012). Karadeniz’in Hukuki Durumunun Kafkaslar Üzerine Etkisi. Uluslararası Kafkasya Kongresi 26-27 Nisan. Kocaeli Üniversitesi Yayınları, Kocaeli. Yoldaş, F. (2010). Soğuk Savaş Sonrası Rusya’nın Kafkasya Politikası. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Kocaeli.