Türkiye ve S-400 Hava Savunma Sistemleri: Türkiye-ABD-Rusya İlişkilerindeki Yeri

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 65 - 78, 30.06.2021

Hüseyin Yeltin

Öz

Soğuk Savaşın başlamasıyla birlikte Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Sovyetler Birliği’nin başını çektiği iki kutuplu sistemde, devletler arasındaki en büyük meselelerden biri güvenlik konusuydu. Bu doğrultuda hem ABD hem de Sovyetler Birliği kendi güvenlik örgütlerini oluşturmuştu. 1949 yılında Sovyet tehdidine karşı kurulan Kuzey Atlantik Antlaşma Örgütü (NATO), üye ülkelerinin güvenliğini sağlamaktan sorumlu bir örgüt niteliğindeydi. Soğuk Savaşın sona ermesinden sonra NATO, Sovyet tehdidinin ortadan kalkmasıyla birlikte varlık nedenini sorgulamaya başlamış ve kendine yeni misyonlar kazandırmayı amaçlamıştır. Bu süre zarfında hem bölgesel hem de küresel tehdit algılamalarında artış olduğunu hisseden Türkiye, NATO’dan ve ABD’den beklediği desteği alamamasından dolayı hava savunma sistemi ihtiyacını gidermek adına 2017 yılında Rusya ile S-400 füze savunma sistemleri konusunda anlaşmıştır. Sovyetlerin halefi olan Rusya ile NATO üyesi Türkiye’nin savunma sistemlerine dönük anlaşma sağlaması hem NATO bünyesinde hem de ABD tarafından olumsuz karşılanmıştır. Bu çalışma, Türkiye’nin Soğuk Savaş sırasındaki ve sonrasındaki değişen güvenlik algılamalarını konu alırken, S-400 anlaşmasından sonra Rusya, ABD ve NATO ile olan ilişkilerinde hangi alanlarda, ne gibi fırsatlar/tehditler/iş birlikleri doğurabileceğini sunmaya çalışacaktır. Ayrıca bu çalışmada, S-400 hava savunma sistemleri hususunda Türkiye’nin, ABD ve Rusya ile ikili ilişkilerinde nasıl bir denge politikası yürütmeye çalıştığı gösterilmeye çalışılacaktır. Denge politikalarını belirlerken Türkiye’nin ulusal güvenliğini nasıl ve nereye konumlandırdığı, yeni bir yol arayışı içerisinde olup olmadığı gibi konular da değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, ABD, Rusya, NATO, S-400, Güvenlik

Turkey and The S-400 Air Defense Systems: Place in Turkey-US-Russia Relations

Öz

In the bipolar system led by the USA and the Soviet Union with the beginning of the Cold War, one of the biggest issues between states was the security issue. In this direction, both the USA and the Soviet Union formed their own security organizations. Established in 1949 against the Soviet threat, NATO was an organization responsible for ensuring the security of its member countries. After the end of the Cold War, NATO started to question the reason for its existence with the disappearance of the Soviet threat and aimed to gain itself new missions. During this period, both regional and feel that the increase in global threat Turkey, with the inability to get the support that is expected from NATO and the United States because of the air defense system in order to obviate the need in 2017, the Russian S-400 has been agreed that missile defense systems. successor of the Soviet Union that are members of NATO and Russia to ensure turned agreement with Turkey's defense system within NATO have been met negatively by both the United States. In this study, Turkey's while subject to changing security perceptions in during and after the Cold War, after the S-400 deal, Russia which areas in their relations with the US and NATO What opportunities / threats / collaborations will try to provide might produce. Also in this study, in respect of S-400 air defense systems in Turkey, the US and how a balanced policy in bilateral relations with Russia will try to show that trying to run. Turkey's national security policy when determining how and where the equilibrium position will be evaluated on issues such as whether it is in search of a new way.

Anahtar Kelimeler

Turkey, USA, Russia, NATO, S-400, Security

Kaynakça

• Akbaş, Zafer, Çelik, Ahmet Hüsrev ve Duman Melih (2019). "İkinci Yüzyılında İşbirliği ve Çatışma Sarmalında Türk- Amerikan İlişkileri". Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi. Cilt 13. Sayı 19.
• Alabarda, Yusuf (2019). "Türkiye’nin Hava Savunmasında S-400 Sistemlerinin Yeri ve Önemi". Kriter Dergisi. Sayı 37. https://kriterdergi.com/dis-politika/turkiyenin-hava-savunmasinda-s-400-sistemlerinin-yeri-ve-onemi
• Alnuaimy, Luqman Mahmood and Mohamad Arafat (2011). "The Turkish-Russian Relations in The Era of AKP". Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. Vol:13. No:2.
• Aslan, Murat (2019). "ABD'nin Yaptırım Programları Kapsamında CAATSA: Türkiye'nin Durumu". İRAM İran Araştırmaları Merkezi. Analiz.
• Atmaca, Ayşe Ömür (2011). “Yeni Dünyada Eski Oyun: Eleştirel Perspektiften Türk-Amerikan İlişkileri”. Ortadoğu Etütleri. Cilt 3. Sayı 1. s.157-191.
• Aydın, Mustafa, Ereker, Fulya (2014). “Türkiye’de Güvenlik: Algı, Politika, Yapı”. Uluslararası İlişkiler. Cilt 11. Sayı 43. s. 127-156.
• Aydıntaşbaş, Aslı (2016). "With Friends Like These: Turkey, Russia, And The End of An Unlikely Alliance". European Council on Foreign Relations. Policy Brief: 178.
• Baharçiçek, Abdülkadir ve C. Emek İnan (2013). “Dış Politika’nın Belirlenmesinde Ulusal Güvenlik Algısının Rolü”. Akademik Yaklaşımlar Dergisi. Cilt 4. Sayı 1. s.101-120.
• Bakan, Selahaddin ve Sonay Şahin (2018). "Uluslararası Güvenlik Yaklaşımlarının Tarihsel Dönüşümü ve Yeni Tehditler". The Journal of International Lingual, Social and Educational Sciences. Cilt 4. Sayı 2.
• Balta, Evren (2017). "Çıkar Çelişkileri İçinde Türkiye-Rusya İlişkileri", https://www.stratejikortak.com/2017/07/turkiye-rusya-iliskileri.html
• Balta, Evren (2019). "Fırtınalı Diplomasi: Türkiye-Rusya İlişkileri". http://www.tuses.org.tr/userfiles/files/Turkiye%20ve%20Rusya%20Evren%20Balta%20pdf.pdf
• Bayır, Erler Özgün (2013). "Soğuk Savaş Sonrasında Güvenliğe Yönelik Teorik Tartışmalar". Hasret Çomak ve Caner Sancaktar (ed.). Uluslararası İlişkilerde Teorik Tartışmalar. Beta Yayınları. İstanbul.
• Baylis, John (2008). "The Concept of Security in International Relations". Brauch H.G. vd. (ed.). Globalization and Environmental Challenges. Hexagon Series on Human and Environmental Security and Peace. Cilt 3. Berlin.
• Booth, Ken (2012). Dünya Güvenlik Kuramı. Çağdaş Üngör (çev.). Küre Yayınları.
• Buzan, Baryy (1984). "Peace, Power, and Security: Contending Concepts in the Study of International Relations". Journal of Peace Research. Cilt 2. Sayı 2. s.109-125.
• Çakmak, Cenap (2016). "Turkish–Syrian relations in the wake of the Syrian conflict: back to securitization?". Cambridge Review of International Affairs. s.1-23.
• Çalış, Şaban (2021). "Ontological Concerns, Historical Realities and Conjunctural Developments: Continuity and Change in Turkey’s Relations with Russia". Bilig Dergisi. No:96.
• Çelik, Gökhan (2019). "Türkiye-Rusya ilişkileri S-400'lerin alınmasıyla yeni bir faza geçti". https://www.dha.com.tr/son-dakika/turkiyerusya-iliskileri-s400lerin-alinmasiyla-yeni-bir-faza-gecti/haber-1692511
• Çelik, Hüseyin ve Özgöker, Uğur (2020). "Johnson Mektubundan Trump Mektubuna Türkiye-ABD İlişkileri”. Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi. Cilt 8. Sayı 1.
• Çelikpala, Mitat (2015). “Rekabet ve İşbirliği İkileminde Yönünü Arayan Türk-Rus İlişkileri”. Bilig Dergisi. Sayı 72.
• Çetinsaya, Gökhan (2007). "A Tale of Two Centuries: Continuities in Turkish Foreign and Security Policy". Contentious Issues of Security and the Future of Turkey. Nurşin Ateşoğlu Güney (ed.). Ashgate E-Book.
• Davutoğlu, Ahmet (2011). Stratejik Derinlik Türkiye’nin Uluslararası Konumu. Küre Yayınları. 61. Baskı.
• Davutoğlu, Ahmet (2020). Sistemik Deprem ve Dünya Düzeni Dışlayıcı Popülizme Karşı Kapsayıcı Demokrasi. Küre Yayınları. 2. Baskı.
• Dedeoğlu, Beril (2020). Uluslararası Güvenlik ve Strateji. Yeniyüzyıl Yayınları. 4. Baskı.
• Drorian, Sevgi (2005). "Turkey: Security, State and Society in Troubled Times". European Security. Cilt 14. Sayı 2. s.255-275.
• Efe, İsmail (2019). “NATO’ya Üyelik Sürecinde Türkiye-ABD İlişkileri ve Türk Kamuoyundaki Akisleri”. History Studies. Cilt 11. Sayı 2.
• Egeli, Sıtkı (2018). "Making Sense of Turkey’s Air and Missile Defense Merry-go-round". All Azimuth. doi: 10.20991/allazimuth.470640
• Ersoy Öztürk, Tuğçe (2011). Yeni Dönem Türkiye-ABD İlişkileri: Fırsatlar ve Riskler. Rapor No:48. TASAM Yayınları.
• Erşen, Emre (2016). "Suriye Sorunu Gölgesinde Türkiye-Rusya İlişkilerinde Normalleşme Süreci". Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi. Cilt 3. Sayı 2.
• Evlüce, Oktay (2020). "Change of The Security Perception During the Post-Cold War Era". https://www.gencdiplomatlar.com/defense-and-security/change-of-security-perception-of-the-post-cold-war-era.html
• Gül, Murat (2016). "Güvenlikteki Kavramsal Değişim ve Türkiye’nin Güvelik Yaklaşımı ve Politikalarına Etkileri". Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. Cilt 21. Sayı 1.
• Güler, Yavuz (2004). "II. Dünya Harbi Sonrası Türk-Amerikan İlişkileri (1945-1950)". Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi. Cilt 5. Sayı 2. s.209-224.
• İsyar, Ömer Göksel (2005). "An Analysis of Turkish-American Relations From 1945-2004: Initiatives and Reactions in Turkish Foreign Policy". Alternatives: Turkish Journal of International Relations. Cilt 4. Sayı 3. s.21-52.
• Kardaş, Tuncay (2020). “Güvenlik”. Şaban Kardaş ve Ali Balcı (ed.). Uluslararası İlişkilere Giriş Tarih, Teori, Kavram ve Konular. Küre Yayınları. 11. Baskı.
• Kasapoğlu, Can (2017). "Türkiye'nin S-400 İkilemi". EDAM Dış Politika ve Güvenlik Kağıtları Serisi. Sayı 5.
• Kavkaza, Vestnik (2019). "Mustafa Kibaroglu: Turkey needs both U.S. and Russia". https://openaccess.mef.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.11779/1056/Mustafa%20Kibaro%20lu_%20_T%FCrkiye'nin%20ABD%20ve%20Rusya'ya%20%20htiyac%20%20Var_%20_%20Vestnik%20Kavkaza.pdf;jsessionid=8A585DEC19361E28B4977D2D14F9F197?sequence=2
• Molla, Alptekin (2019)."Sorgulanan Müttefiklik: S-400 Füze Krizi Çerçevesinde Türk-Amerikan İlişkileri". II. International Conference on Empirical Economics and Social Sciences (ICEESS’ 19).
• Özalp, Mustafa (2018). "Fayda ve Zararlar: Çıkmakla Kalmak Arasında Türkiye-NATO İlişkileri". Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Cilt 3. Sayı 2.
• Özdal, Habibe, Özertem, Hasan Selim, Has, Kerim ve Demirtepe, Turgut (2013). “Türkiye-Rusya İlişkileri Rekabetten Çok Yönlü İşbirliğine”. USAK Avrasya Araştırmaları Merkezi. Rapor No: 13-06.
• Öztürk, Tuğçe Ersoy (2011). Yeni Dönem Türkiye-ABD İlişkileri: Fırsatlar ve Riskler, Rapor No:48. TASAM Yayınları.
• Rachel Prager, Rachel (2003). Turkish-American Relations: Historical Context and Current Issues. Georgetown University.
• Russ, Olivia (2020). "5 Soru: F-35 Programı ve Türkiye". https://www.setav.org/5-soru-f-35-programi-ve-turkiye/
• Sancak, Kadir (2013). "Güvenlik Kavramı Etrafındaki Tartışmalar ve Uluslararası Güvenliğin Dönüşümü". Sosyal Bilimler Dergisi. Sayı 6.
• Sayarı, Sabri (2013). "New Directions in Turkey–USA Relations". Journal of Balkan and Near Eastern Studies. Vol: 15. No:2.
• Smith, Michael E. (2020). Uluslararası Güvenlik. Ramazan Gözen (çev.). Erhan Büyükakıncı (çev. ed.). Felix Kitap.
• Sokullu, Ebru Canan (2013). “Introduction: Debating Security in Turkey: Challenges and Changes in the Twenty-First Century”. Debating Security in Turkey: Challenges and Changes in the Twenty-First Century. Ebru Canan-Sokullu (ed.). Lexington Books.
• Stefanovic, David (2019). "Turkey’s perennial strategic importance and the S-400 Saga". Austria Institut Für Europa-Und Sicherheitspolitik. No: 10.
• Tarcan, Burçin Hafize, Akgüller Hilal ve Işık, Kübra (2018). "Ahmet Davutoğlu Dönemi Türk Dış Politikası". Econder International Academic Journal. Cilt 2. Sayı 2.
• Taşcı, Tekin Aycan (2019). "Türkiye-Rusya İlişkileri ve Üst Düzey İşbirliği Konseyi (ÜDİK)". KARE. Sayı 8.
• Trend Analizi (2020). "Hava ve Füze Savunma Sistemleri". Thinktech STM Teknolojik Düşünce Merkezi.
• Williams, Paul D. (2013). "Security Studies an Introduction", Security Studies an Introduction. Paul D. Williams (ed.). Routledge. 2. Baskı.
• Yapıcı, Utku (2011). Sovyet Sonrası Coğrafyada Devletler ve Milliyetçilik. Tan Yayınları.
• Yeltin, Hüseyin ve Işık, Kübra (2017). "Rekabetten İşbirliğine Giden Süreçte Türkiye-Rusya İlişkilerinde Bir Test: Suriye Krizi". Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi. Cilt 3. Sayı 3. s.39-50.
• Yılmaz, Salih ve Yakşi, Abdullah (2016). "Osmanlı Devleti'nden Günümüze Türk-Rus İlişkileri". TYB Akademi Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi. Yıl 6. Sayı 17.
• Yiğittepe, Levent (2018). “NATO ve Rusya Arasında Türkiye’nin Güvenlik Algılaması: S-400 Krizi Örneği”. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi. Cilt 16.
• Yücel, Hasan (2020). "Türk-Amerikan İlişkilerinde S-400 Krizi". SETA Analiz. Sayı 302.
• BBC News (2019). "Barış Pınarı Harekâtı: Türk-Amerikan ilişkileri son 10 yılda nereden nereye geldi?". https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-50086391
• BBC News (2021). "ABD'nin Türkiye'ye yönelik CAATSA yaptırımları yürürlüğe girdi" https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-56644932