CURTAIN DEPICTIONS IN DENIZLI MOSQUES

Yıl 2022, Sayı: 22, 397 - 457, 30.11.2022

Yeşim Dalkılıç

https://doi.org/10.33404/anasay.1184475

Cited By: 1

Öz

This study was created with the aim of examining the curtain motifs in the decoration program of twenty-two mosques built between the 17th and 20th centuries in Denizli. The curtain is among the Turkish ornamental motifs used in architecture since early times. In the Westernization Period, floral motifs, geometric shapes, landscape paintings were often used in the walls of the harim, mihrab niches and covers on the facades of the mosques. This tradition was continued in the mosques of the 20th century.
Although the usage area of the curtain motif in Denizli Mosques varies, it usually attracts attention with its use in mihrab decorations. In the text, the structures with curtain motifs are listed alphabetically according to the districts and introduced. The plan and architectural features of the mosques are briefly introduced, while the mihrabs with curtain motifs are introduced in detail. The plans of the structures were supported with drawings and visuals with photos attached.

Anahtar Kelimeler

decoration, mosque, curtain motif in mosques, mihrab

DENİZLİ CAMİLERİNDE PERDE BETİMLEMELERİ

Öz

Bu çalışma Denizli’de 17. ve 20. yy. arasında inşa edilen yirmi dört caminin süsleme programında yer alan perde motiflerini incelemek amacı ile oluşturulmuştur. Perde, erken devirlerden itibaren mimaride kullanılan Türk süsleme motifleri arasında yer almaktadır. Batılılaşma Döneminde bitkisel motifler, geometrik şekiller, manzara resimleri ile birlikte cami cephelerinde harim duvarlarında, mihrap nişlerinde, örtülerde sıklıkla kullanılmıştır. 20. yy. camilerinde de bu gelenek devam ettirilmiştir.
Denizli Camilerinde perde motifinin kullanım alanı farklılık gösterse de genellikle mihrap süslemelerinde kullanımı ile dikkat çekmektedir. Metinde perde motifli yapılar ilçelere göre alfabetik olarak sıralanıp, tanıtılmıştır. Camilerin plan ve mimari özellikleri kısaca, perde motifli mihraplar ise detaylı bir şekilde tanıtılmıştır. Yapıların planları, fotoğrafları eklenmiş çizim ve görsellerle çalışma desteklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Denizli, süsleme, cami, camilerde perde motifi, mihrap., decoration, mosque, curtain motif in mosques, mihrab

Kaynakça

• Altınay, R. (1973), Lale Devri, İstanbul: Başbakanlık Kültür.
• Aral Bahtiyaroğulları, B. (2021) Orta Asya Uygur Resim Sanatında Biçim ve Anlam, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.
• Arel, A. (1975), Onsekizinci Yüzyıl İstanbul Mimarisinde Batılılaşma Süreci, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Arık, R. (1988) Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Aslanapa, O. (1973), Türk ve İslam Sanatı, İstanbul: İnkılâp ve Aka Yayınevi.
• Aslanapa, O. (2004), Osmanlı Devri Mimarisi, İkinci Baskı, İstanbul: İnkılâp Yayınevi.
• Baykal, F. (1996) Denizli İli’nde 19. yy.’da Yapılan Duvar Resimli Yapılar, Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Denizli.
• Baykal, S. E. & Çiftçi, O. (2010). Sarıkavak Köyü Cami, Denizli Müze Müdürlüğü Arşivi, Denizli.
• Ceylan, A. & Baysal, H. H. (1985). Düvenönü Cami, Denizli Müze Müdürlüğü Arşivi, Denizli.
• Çakmak, Ş. (1991) Denizli İli’ndeki Türk Anıtları, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• Çakmak, Ş. (2017). “Denizli-Çivril Menteş Köyü Camisi”, (Ed. Hacer Sibel Ünalan Özdemir, Mükerrem Kürüm, Nurdan Akbulut), Uluslararası XVIII. Ortaçağ Ve Türk Dönemi Kazıları Ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, 22-25 EKİM 2014, Aydın: Efeler Belediyesi Kültür Yayınları 3, 1. Baskı, 169-178.
• Çirtil, S. (2007) “Çivril Bayat Köyü Cami”, (Ed. M. Denktaş & O. Eravşar) Prof. Dr. Haşim Karpuz’a Armağan, Kayseri, 115-124.
• ÇOK, B. (2010) Isparta ve İlçeleri Camii Süslemeleri, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
• Çoruhlu, Y. (2007), Erken Devir Türk Sanatı, Birinci Baskı, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Ekmekçi, A. (2014) Muğla Cami ve Mescitleri, Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Denizli.
• Erçin Koçer, S. (2019) Salihli/Damatlı Köyü Eski Cami’nin Kalem İşi Bezemeleri (Manisa), Turkish Studies, 6, 3211-3226.
• Eyice, S. (1995) “Empire”, İslam Ansiklopedisi (T.D.V.), C.11, İstanbul, 163.
• Gürbüz, S. & Kök, Ş. (2017). Bayat Köyü Cami, Denizli Müze Müdürlüğü Arşivi, Denizli.
• Gürsoy, E. (2015). Uşak‟ta Perde Motifli Mihraplar, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10, 146- 157.
• Halıcı, E. & Yurttaş, H. (2022). Barok Rokoko Üslupların Mimari Süslemedeki Gücü, Anasay Dergisi, 19, 3-28.
• Hasol, D. (2020). Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, İstanbul: Yem Yayınları.
• İnce, K. (2001) Yukarı Cami/Akköy Denizli, Yüzüncüyıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 65-79.
• İnce, K. (2006). “Tavas ve Çevresindeki Osmanlı Mimari Eserleri”, Uluslararası Denizli ve Çevresi, Tarih ve Kültür Sempozyumu, (Ed. Ayfer Özçelik vd.), I-II, Denizli: Tarih Bölümü Yayınları I, 164-173.
• Kaplan, K. (2019). Osmanlı Dönemi Amasya ve Tokat Yapılarında Duvar Resimleri. Karabük Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, , Karabük.
• Köseoğlu, G. (2019). Varka ve Gülşâh Mesnevisi Minyatürlerinde Renk, Biçim Ve Kompozisyon, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• Mahir, B. (2012). Osmanlı Minyatür Sanatı, Birinci Baskı, İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Mavuşoğlu, N.İ. (2008). Savranşah Köyü Camisi Restorasyon Projesi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Oral Patacı, Ö. (2017). Ampı̇r Üslûbu’nda Bı̇r Sultan Camı̇ı̇: Nusretı̇ye, Akademik Bakış Dergisi, 59, 169-207.
• Ödekan, A. (1993) “Ampir Üslubu”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.1, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Yayınları, 247-248.
• Özkan Tekneci, Z. (2018). Batılılaşma Dönemi Osmanlı Mimarisinde İstanbul Minareleri (1703-1922), Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• Pektaş, K., & Genel Altındirek, H., (2011) “Çivril Bulgurlar Köyü Cami Üzerine”, (Ed. B. Söğüt), Eumeneıa, Şeyhlü – Işıklı, (s.s. 323-331).
• Pektaş, K. & Aktuğ, E. (2012) “Kale’de Osmanlı Dönemi Camilerine İki Örnek: Esenkaya ve Künar Köyü Camileri”, (Ed. Turgut Tok, Özgür Kasım Aydemir), Kaledavaz Sempozyum Bildirileri, 02-03 Nisan 2012, Denizlİ, 89-99.
• Çakmak, Ş. & Demiralp, Y. & Kuyulu Ersoy, İ. (2012) “Kale-i Tavas (Tabae) Cami ve Mescitleri” (Ed. Turgut Tok, Özgür Kasım Aydemir), Kaledavaz Sempozyum Bildirileri, 02-03 Nisan 2012, Denizlİ, 28-38.
• Pektaş, K. (2013) “Çardak ve Çevresindeki Türk Devri Eserleri Üzerine Bir Araştırma”, Uluslararası Araştırma Dergisi, C:6, S. 25, 419-459.
• Pınar, M. (2011) Nevşehir Mihrapları, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kayseri.
• Polat, S. (2011) İzmir’deki Geç Dönem Osmanlı Camileri, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• Sayılı Küçük, Z. (2019) 19. Yüzyıl Osmanlı Dini Yapılarında Duvar Resimleri: İkonografik Bir Yaklaşım, Karabük Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Karabük.
• Sevinç, C. & Kök, Ş. (2004). Tabakhane Cami, Denizli Müze Müdürlüğü Arşivi, Denizli.
• Sözlü, H. (2014) Balıkesir Burhaniye’de Ağarcık Köyü Cami ve Tasvirleri, Turkish Studies, 9/1, 495-508.
• Taş, E. (2021). Türk Tezyinatında Perde. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 45, s.271-294.
• Uçar, S. G., Hacı Kaplanlar Cami, Aydın Vakıflar Bölge Müdürlüğü Arşivi, Aydın.
• Ülker, M. & Kök, Ş. (1995). Belenardıç (Torapan) Köyü Cami, Denizli Müze Müdürlüğü Arşivi, Denizli.
• Yıldırım S. (vd.) (2013). Hacı Kaplanlar Cami, Denizli Müze Müdürlüğü Arşivi, Denizli.
• İnternet Kaynakları
• https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/denizli/kulturenvanteri/sarikavak-camisi (Erişim Tarihi 10.01.2021).
• https://docplayer.biz.tr/110009500-Kale-i-tavas-tabae.html (Erişim Tarihi 11.10.2021).
• https://sanattarihi.ege.edu.tr/files/sanattarihi/icerik/6%20tavas%20reduced.pdf (Erişim Tarihi 05.09.2021).
• https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/denizli/gezilecekyer/nikfer-hasan-feyzi-efendi-camii (Erişim 21.05.2021).