Seyid Vakkas Romanında Şeyh Cüneyt ve Şiiliğe Bakış

Yıl 2024, Sayı: 27, 138 - 150, 29.02.2024

Emine Gut

https://doi.org/10.33404/anasay.1429519

Öz

Tarih ve roman ilişkisinin olağan bir sonucu olarak ortaya çıkan tarihî roman 19. yüzyıldan beri öğreticiliği, millî ruhu yeniden canlandırması ve aidiyet duygusunu geliştirmesi gibi sebeplerle rağbet gören bir tür olmuştur. Türk edebiyatında bu türde pek çok roman kaleme alınmıştır. Önemli gazeteci ve yazarlarından biri olan Şahabeddin Uzunkaya ulusal basına büyük emek vermiştir. Özellikle Giresun ve Samsun basınında ön plana çıkan bir isim olarak edebiyatla ilgilenmeyi de ihmal etmemiştir. Roman, hikâye ve şiir türlerinde varlık gösteren Uzunkaya’nın dört romanı bulunmaktadır. Bu romanlardan biri olan Seyid Vakkas, yazarın Giresun tarihine ışık tutmak amacıyla kaleme aldığı bir eserdir. Romanda Giresun’un Türkleşme sürecinde yaşanan tarihî olaylar önemli bir yer tutmaktadır. Bu olaylardan biri de Şeyh Cüneyt ve Şiî ordusunun Anadolu’daki faaliyetleridir. Bu çalışmada yazarın Şeyh Cüneyt ve Şiî ordusunu nasıl yansıttığı ve onlarla ilgili ifadelerinde nasıl bir üslup kullandığı üzerinde durulacaktır. Şahabettin Uzunkaya’nın romanda Osmanlı’dan tarafa yanlı bir tavır takındığı görülmektedir. Bu tavır zayıf olana bakışla da ilgilidir. Romanda elde edilen veriler örneklerle gösterilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Şahabeddin Uzunkaya, Şeyh Cüneyt, Şiilik, Safevîler, roman.

Perspective on Sheikh Cuneyt and Shiism in the Novel of Seyid Vakkas

Öz

Historical novel, which emerged as a normal result of the relationship between history and novel, has been a popular genre since the 19th century for reasons such as being didactic, revitalizing the national spirit and developing the sense of belonging. Many novels of this genre have been written in Turkish literature. Şahabeddin Uzunkaya, one of the important journalists and writers, contributed greatly to the national press. As a prominent name especially in the Giresun and Samsun press, he did not neglect his interest in literature. Uzunkaya, who works in the genres of novel, story and poetry, has four novels. Seyid Vakkas, one of these novels, is a work written by the author to shed light on the history of Giresun. Historical events that took place during the Turkification process of Giresun have an important place in the novel. One of these events is the activities of Sheikh Cüneyt and his Shiite army in Anatolia.
In this study, we will focus on how the author reflects Sheikh Cüneyt and the Shiite army and what style he uses in his statements about them. It is seen that Şahabettin Uzunkaya has a biased attitude towards the Ottoman Empire in the novel. This attitude is also related to the view of the weakness. The data obtained in the novel will be tried to be illustrated with examples.

Anahtar Kelimeler

Şahabeddin Uzunkaya, Sheikh Cüneyt, Shiism, Safavids, novel.

Kaynakça

• Aktaş, Ş. (1998). Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş, (3. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Bulut, H. İ. (2022). Şiilik, Sosyal Bilimler Ansiklopedisi, (4. Cilt (S-Z)), (Başeditör Yekta Saraç), İstanbul: TÜBİTAK Bilim Yayınları, s. 192.
• Çelik, Y. (2002). Tarih ve Tarihi Roman Arasındaki İlişki-Tarihi Romanda Kişiler, Bilig, Yaz, S. 22, s. 49-68.
• Durma, A. (2013). Evliyalar Şehri Giresun. Ankara: Yenigün Matbaacılık.
• Emecen, F. M. (2008). Mitler ve Gerçekler Arasında: Giresun’da Seyyid Vakkas Efsanesi ve Giresunlu Seyyid Mehmed Paşa, Uluslararası Karadeniz İncelemeleri Dergisi, S. 5, Aralık, s. 77-92.
• Göğebakan, T. (2004). Tarihsel Roman, Tarih ve Kurmaca, Tarihsel Roman Üzerine. Ankara: Akçağ Yayınları, s. 23-38.
• Gürsoy, N. (2022). Şahabeddin Uzunkaya Hayatı-Gazeteciliği-Romancılığı, Çanakkale: Hars Akademi Yayınları.
• Hınz, W. (1992). Uzun Hasan ve Şeyh Cüneyd XV. Yüzyılda İran’ın Millî Bir Devlet Haline Yükselişi, (Çev. Tevfik Bıyıklıoğlu), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Karakuş, A. (2022). Tarih, Roman ve Gerçeklik (Cariye Romanı Üzerine Bir Gerçeklik İncelemesi), (2. Baskı), İstanbul: Kitabevi.
• Özdemir, A. R. (2018). Türk Hakanı Şah İsmail. Ankara: Kripto.
• Plisnier, C. (2003). Roman Üzerine Düşünceler, (Çev. Hilmi Uçan). Ankara: Hece.
• Shukurov, R. (2010). Şeyh Cüneyd Safevi’nin Trabzon Seferi, (Çev. Murat Keçiş), Uluslararası Karadeniz İncelemeleri Dergisi, S. 9, s. 145-156.
• Stevick, P. (2004). Roman Teorisi, (2. baskı), (Çev. Sevim Kantarcıoğlu). Ankara: Akçağ.
• Sümer, F. (1992). Safevî Devletinin Kuruluşu ve Gelişmesinde Anadolu Türklerinin Rolü. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• TDK, “serseri”, (https://sozluk.gov.tr/ [Erişim tarihi: 05.01.2023]).
• Tellioğlu, İ. (2007). Osmanlı Hakimiyetine Kadar Doğu Karadeniz’de Türkler, (2. Baskı), Trabzon: Serander Yayınları.
• Tural, S. K. (1993). Doğumunun Yüzellinci Yılında Namık Kemal (Tarihi Roman Geleneği veya Cezmi). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Türk, H. (2018). Şahabeddin Uzunkaya: Seyid Vakkas Romanı, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, Bahar, S. 24, s. 269-290.
• Uzunkaya, Ş. (t.y.). Seyid Vakkas. Giresun: Gündüz Matbaası.
• Yazıcı, T. (1993). Cüneyd-i Safevî, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 8, s. 123-124.