Hitit Kültüründe Hayvan-Adamlar

Yıl 2024, Sayı: 30, 58 - 70

Hasan Tuncer

https://doi.org/10.33404/anasay.1564326

Öz

Prehistorik devirlerden bu yana insanlar hayvanlarla ilişki içinde olmuş, gerek avcılık yoluyla gerek hayvanları kutsal saymaları gerekse evcilleştirmeleri ile hayatlarının bir parçası haline getirmişlerdir. Neolitik Çağ’da görülen hayvan tasvirleri hem günlük yaşamın hem dönemin insanının ritüelinin bir parçası olmalıdır. Yazılı devirlere gelindiğinde hayvanların hayvancılık, av gibi kayıtların dışında ritüellerde gerçek anlamlarıyla tanrılarla özdeşleştirilip kullanıldığı kimi zaman da onlara metaforik anlamlar yüklendiği bilinmektedir. Hititlere ait yazılı belgelerde hayvan ismiyle anılan insanlar söz konusudur. Bu kimseler çeşitli araştırmaların konusu olmuştur ve bu kişilerin işlevleri ile ilgili farklı görüşler söz konusudur. Hitit metinlerinde direkt olarak “hayvan-adam” tabiri ile karşılaşılmamıştır. Ancak tarafımızca çeşitli hayvan isimleriyle anılan kimseler genel olarak bu tabirle ifade edilecektir. Bu çalışmada da konuya bir kez daha değinilip söz konusu görevlilerin işlevleri yorumlanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hititler, hayvan-adamlar, kurt-adamlar, köpek-adamlar, aslan-adamlar, leopar-adamlar, ayı-adamlar.

Animal-men in Hittite Culture

Öz

Since prehistoric times, people have been in contact with animals and have made them a part of their lives through hunting, sacred animals and domestication. The animal depictions seen in the Neolithic Age must have been a part of both daily life and the rituals of the people of the period. When we come to the written periods, it is known that animals were used in rituals in addition to records such as animal husbandry and hunting, and sometimes metaphorical meanings were attributed to them. In the Hittite written documents, there are people mentioned by animal names. These people have been the subject of various studies and there are different opinions about the functions of these people. The term ‘animal-man’ was not directly encountered in Hittite texts. However, we will generally use this term to refer to people who are called by various animal names. In this study, the subject will be touched upon once again and the functions of these officials will be interpreted.

Anahtar Kelimeler

Hittites, animal-men, wolf-men, dog-men, lion-men, leopard-men, bear-men.

Kaynakça

• Archi, A. (1975). Il Culto del Focolare Presso Gli Ittita. SMEA 16, 77-87.
• Arıkan, Y. (2002). Hitit Metinlerinde Geçen MUNUSzintuhi- ve LÚzinhuri- Görevlileri, Archivum Anatolicum 5, 11-51.
• Badali, E.-Zinko, C. (1989). Der 16. Tag des AN.TAH.ŠUM Fest: Text, Übersetzung, Kommentar, Glossar, Scintia 20, Innsbruck: Scientia.
• Collins, B. J. (1989). The Representation of Wild Animals in Hittite Texts. Ann Arbor: UMI Dissertation Services.
• Collins, B. J. (2002). Animals in the Religion of Anicent Anatolia. B. J. Collins (Ed.), A History of the Animal World in the Ancient Near East, (ss. 309-332), Leiden: Brill.
• Collins, B. J. (2006). Pigs at the Gate: Hittite Pig Sacrifice in Its Eastern Mediterranean Context, JANER 6, 155-188.
• Çilingir Cesur, S. (2021). Hitit Kültüründe Kurt ve Kurt Adamlar. Tarih İncelemeleri Dergisi, 36/2, 465-496.
• de Martino, S. (2001). A Fragment of a Festival of Old Hittite Tradition. Kulturgeschichten Altorientalistische Studien für Volkert Haas zum 65. Geburtstag, (ss. 73-80), T. Richter, D. Prechel, J. Klinger (Eds.), Wiesbaden: Saarbrücker Druckerei und Verlag.
• Eliade, M. (2003). Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi I, A. Berktay (çev.), İstanbul: Kabalcı.
• Ertem, H. (1965). Boğazköy Metinlerine Göre Hititler Devri Anadolu’sunun Faunası. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Ertem, H., Boğazköy Metinlerine Göre Hititler Devri Anadolu’sunun Faunası, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1965.
• Groddek, D. (2002). Hethitische Texte in Transkription KUB 55, DBH 4, Dresden: Verlag der TU Dresden.
• Haas, V. (1994). Geschichte der hethitischen Religion, Leiden: Brill.
• Hazenbos, J. (2003). The Organization of the Anatolian Local Cults during the Thirteenth Century B.C. An Appraisal of the Hittite Cult Inventories. Leiden: Brill.
• hethiter.net/: CTH 402 (INTR 2016-03-23). (2010). A. Mouton (Ed.), (Portal Mainz).
• Hodder, I. (2013). Sembolik ve Yapısalcı Arkeoloji. C. Renfrew-P. Bahn (Ed.), S. Somuncuoğlu (çev.) Arkeoloji. Anahtar Kavramlar, (ss. 234-239), İstanbul: İletişim Yayınevi.
• Hoffner, H. A.(1972). Note On Texts and Fragments (62), JCS 24, 84-86.
• Jakob-Rose, L. (1966). Ze einigen hethitischen Kultfunktionaren. Orientalia Nova Series (OR), 35, 417-422.
• Jakob-Rose, L. (1972). Das Ritual der Malli aus Arzawa gegen Behexung (KUB XXIV 9+). Heidelberg: Carl Winter.
• Kırçıl, Z. N. (2023). Hititçe Çiviyazılı Kaynaklara Göre Tetešhapi ve Kültü. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Klinger, J. (1996). Untersuchungen zur Rekonstruktion der hattischen Kultschicht. StBoT 37, Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
• Masalcı-Şahin, G. (2020). Hititlerde Müzik, Müzik Aletleri ve Müzisyenler. Ankara: Bilgin Kültür Sanat.
• McMahon, G.(1991). The Hittite State Cult of the Tutelary Deities. Chicago: Oriental Institute of the University of Chicago.
• Miller, J. L. (2006). Joins and Duplicates among the Boğazköy Tablets (1-10), Zeitschrift für Assyriologie 96, 235-241.
• Mouton, A. (2021). Dog-man, Bear-man, and the Others: Men Acting as Animals in Hittite Festival Texts. L. Recht-C. Tsouparopoulou (Ed.). Fierce Lions, Angry Mice and Fat-tailed Sheep: Animal Encounters in the Ancient Near East, (ss. 79-94) Cambridge: McDonald Institute for Archaeological Research.
• Mouton, A. (ed.), hethiter.net/: CTH 402 (INTR 2016-03-23), 2010 (Portal Mainz).
• Neu, E. (1980). Althethitische ritualtexte in Umschrift, StBoT 25, Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
• Neu, E. (1974). Der Anitta-Text, StBoT 18, Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
• Otten, H. (1971). Ein Hethitisches Festritual (KBo XIX 128), StBoT 13. Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
• Pecchioli-Daddi, F. (1982). Mestieri, Professioni e Dignita Nell’Anatolia Ittita, Roma: Edizioni Dell’ateneo.
• Pecchioli-Daddi, F. (1992). Osservazioni su alcuni teonimi hattici. Hittite and Other Anatolian and Near Eastern Studies in Honour of Sedat Alp, H. Otten, H. Ertem, E. Akurgal, A. Süel (Eds.), (ss. 97-108), Ankara: Anadolu Medeniyetlerini Araştırma ve Tanıtma Vakfı Yayınları 1, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Popko, M. (1994). Zippalanda: Ein Kulzentrum im Hethitischen Kleinasien. Heidelberg: Universitätsverlag C. Winter.
• Singer, I. (1984). The Hittite KI.LAM Festival. StBoT 28, Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
• Sir-Gavaz, Ö. (2012). Hitit Krallarının Kült Gezileri: Ayinler, Ziyaret Merkezleri, Yollar ve Lokalizasyonla İlgili Yeni Gözlemler. Çorum: Tekofset.
• Taggar-Cohen, A. (2006). Hittite Priesthood, Heidelberg: Universitätsverlag Winter.
• The Hittite Dictionary of the Oriental Institute of the University of Chicago. (2002), Vol. Š/1, G. Güterbock, Harry A. Hoffner, Theo P. J. van den Hout (Eds.), Chicago.
• Tischler, J. (2001). Hethitisches Handwörterbuch. Innsbruck: Innsbrucker Beiträge zur Sprachwissenschaft.
• Ünal, A. (2016). Hititçe-Türkçe Türkçe-Hititçe Büyük Sözlük: Hattice, Hurrice, Hiyeroglif Luvicesi, Çivi Yazısı Luvicesi ve Palaca Sözcük Listeleriyle Birlikte, Ankara: Bilgin Kültür Sanat.
• Ünal, A. (2019). Büyük Şölen: Eski Anadolu’nun 3500 Yıllık Yemek ve İçkileri. Ankara: Bilgin Kültür Sanat.
• Yiğit, T. (2002). Hititçe Çivi Yazılı Belgelere Göre Çoban. Belleten, 66/247, 765-788.