Cyme in the Hellenistic Era: Relations with Pergamon

Yıl 2025, Sayı: 31, 1 - 24

Hüseyin Üreten

https://doi.org/10.33404/anasay.1533070

Öz

The Hellenistic Era, first coined and defined by the German historian Droysen in the mid-19th century and subsequently embraced by historians, commences with the conquest of the Persian Empire by Alexander the Great, extending as far as the Indus River, and concludes with Octavian’s abolishment of the Ptolemaic monarchy in Hellenistic Egypt. In essence, this era, spanning approximately 300 years (321-31 BCE), witnesses the amalgamation and synthesis of Eastern and Western cultures, giving rise to a novel blended cultural milieu.
Turning the gaze to the Anatolian region during the Hellenistic Era, in the Early Hellenistic Period (323-133 BCE), within a certain timeframe leading up to the Battle of Magnesia (190 BCE), which notably prompted Rome to become closely acquainted with Anatolia, a rapid process unfolds that alters the socio-political and cultural fabric of the Iron Age civilizations and the period of Persian dominion. With the demise of Alexander the Great in 323 BCE, a series of disputes, wars, reconciliations, and alliances transpire among factions including the Ptolemies, the Seleucids, Cappadocia, Pontus, Bithynia, Pergamon, and the Galatians. A prime exemplar of such dynamics is the relationship between Cyme and Pergamon.
In this concise study, the discourse will revolve around the association between Cyme, an Aeolian city in Western Anatolia, and the Kingdom of Pergamon, one of the Hellenistic realms, spanning roughly a century, from the Battle of Kurupedion to the Battle of Magnesia (281-190 BCE). This research sheds light on the interplay between these entities during this period.

Anahtar Kelimeler

Hellenistic Era, Western Anatolia, Cyme, Attalids

Hellenistik Çağ'da Kyme: Pergamon İle İlişkileri

Öz

Alman tarihçi Droysen tarafından 19. yüzyılın ortalarında ilk kez kullanılıp tanımlanan ve biz tarihçiler tarafından da benimsenen Hellenistik Çağ, Büyük İskender’in Pers İmparatorluğu’nu yıkıp Indus Nehri’ne kadar büyük bir Asya coğrafyasını fethetmesiyle başlar; Octavianus’un Hellenistik Mısır krallığı Ptolemaioslar monarşisini ortadan kaldırmasıyla da sona erer. Özetle, yaklaşık 300 yıl süren bu çağda (İÖ 323-31), Doğu ve Batı kültürleri karışıp kaynaşarak yeni bir sentez kültür ortaya çıkar.
Hellenistik Çağ Anadolu’suna bakacak olursak, Erken Hellenistik Çağ (İÖ 323-133) tamamlandığında, özellikle Roma’nın Anadolu’yu yakından tanımaya başlamasına neden olan Magnesia Savaşı’na (İÖ 190) kadar geçen belli bir zaman diliminde, Demir Çağı uygarlıkları ile Pers hâkimiyeti döneminin sosyo-politik ve kültürel yapısını değiştirecek hızlı bir süreç yaşanır. Büyük İskender’in İÖ 323 yılında ölmesiyle tarafları Ptolemaioslar, Seleukoslar, Kappadokya, Pontos, Bithynia, Pergamon ve Galatların olduğu birçok anlaşmazlıklar, savaşlar, barışlar ve ittifaklar gerçekleşir. En iyi örnek de Kyme-Pergamon ilişkisidir.
İşte bu kısa çalışmada, Kurupedion Savaşı’ndan Magnesia Savaşı’na kadar olan süreçte, başka bir deyişle İÖ 281-190 yılları arasındaki yaklaşık 100 yıllık zaman diliminde, Batı Anadolu’da bir Aiolis kenti olan Kyme ile Hellenistik krallıklardan biri olan Pergamon Krallığı arasında yaşanan ilişkiden söz edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Hellenistik Çağ, Batı Anadolu, Kyme, Attaloslar

Kaynakça

• Antik Kaynaklar:
• Appianus. (1912-1913). Syriake. Kullanılan Metin ve Çeviri: Appian’s Roman History. With an English Translation by H. White. I-IV. Cambridge: Landon, 1912-1913 (The Loeb Classical Library).
• Arrianus. (2005). Anabasis Alexandrou. Kullanılan Metin ve Çeviri: Arrian. With an English Translation by P. A. Brunt, Cambridge – London, 1976-1983 (The Loeb Classical Library); İskender’in Seferi (Aleksandrou Anabasis), Çevirmen: Furkan Akderin, İstanbul: Alfa Yayınları, 2005.
• Cig (1825). Corpus Inscriptionum Graecorum (ed. A. Boeckhius), Berlin.
• Diodoros. Bibliotheca historica. Kullanılan Metin ve Çeviri: Diodori Bibliotheca historica, F. Voggel – K. T. Fischer, Leipzig: Teubner, 1888-1906.
• Herodotos. (2006). Historiai. Kullanılan Metin ve Çeviri: Tarih, Çeviren: Müntekim Ökmen, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Hesiodos. (2014). İşler ve Günler. Kullanılan Metin ve Çeviri: İşler ve Günler – Tanrıların Doğuşu, Eski Yunancadan Çeviren: Furkan Akderin, İstanbul: Say Yayınları.
• Ksenophon. (2001). Anabasis. Kullanılan Metin ve Çeviri: Anabasis (Onbinlerin Dönüşü). Çeviren: O. Yarlıgaş, İstanbul: Alfa Yayınları.
• Ksenophon. (1999). Hellenika. Kullanılan Metin ve Çeviri: Yunan Tarihi. Çeviren: Suat Sinanoğlu, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ogis (1903-1905). Orientis Graeci Inscriptiones Selectae I-II (ed. W. Dittenberger), Leipzig.
• Pausanias. (1918-1935). Periegesis tes Hellados. Kullanılan Metin ve Çeviri: Pausanian Description of Greece. With an English Translation by W. H. Jones, I-V. London, New York, (The Loeb Classical Library).
• Polyanios. (1887). Strategemata. Kullanılan Metin ve Çeviri: Polyaeni strategematon libri VIII. Eds. E. Woelfflin and J. Melber, Leipzig: Teubner.
• Plutarkhos. Alexandros. Kullanılan Metin ve Çeviri: Büyük İskender: Hayatı ve Savaşları, İstanbul: Kastaş Yayınları.
• Plutarkhos, (1959a). Demetrios. Kullanılan Metin ve Çeviri: Plutarch’s Lives. With an English Translation by B.
• Perrin, I-XI. London, New York, (The Loeb Classical Library).
• Plutarkhos, (1959b). Pyrrhos. Kullanılan Metin ve Çeviri: Plutarch’s Lives. With an English Translation by B. Perrin, I-XI. London, New York, (The Loeb Classical Library).
• Strabon. Geographika. Kullanılan Metin ve Çeviri: Geographica, Leipzig: Teubner, 1877; Geographika: Antik Anadolu Coğrafyası Kitap XII-XIII-XIV. Çeviren: Prof. Dr. Adnan Pekman, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Thukydides. (1969). Peloponnesos’lularla Atina’lıların Savaşı, Üçüncü Kitap, Aslından Türkçeye çeviren: Halil Demircioğlu, Ankara: Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• Modern Kaynaklar:
• Arslan, M. (2019). Anadolu’da Helenistik Dönem’de Resmi Yazışmalar: Kraliyet Mektupları, Kent Kararnameleri, Anlaşmalar. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Arslan, M. (2022). Aiolis Kentleri ve Mimari Öğeleri. Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas.
• Austın, M. (2006). The Hellenistic World from Alexander to the Roman Conquest (A Selection of Ancient Sources in Translation). Cambridge: Cambridge University Press.
• Bettallı, M. (2019). Hellenistik Krallıklar: Ptolemaios, Seleukos ve Attalos Hanedanları. Antik Yunan, U. Eco (Ed.), L. Tonguç Basmacı (Çev.), İstanbul: Alfa, ss. 199-207.
• Boyana, H. (1989). Attika-Delos Deniz Birliği ve Ionia Şehir Devletleri İlişkileri. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Boyana, H. (2006). Vergi Listelerine Göre Attika-Delos Birliği ve Ionia İle İlişkiler. Tarih İncelemeleri Dergisi, 21 [1], ss. 19-48.
• Boyana, H. (2007). Delos Birliği’nin Anayasası ve Atina Hegemonyası. Tarih İncelemeleri Dergisi, 22 [2], ss. 11-20. Doger, E. (2017). Aliağa Tarihi: İlk Çağdan 21. Yüzyıla. İzmir: Aliağa Belediyesi.
• Ferruccı, S. (2018). Dönüşümler, Hellenistik Çağda Yunanistan: Diadokhoslar. Antik Yunan, U. Eco (Ed.), L. Tonguç Basmacı (Çev.), İstanbul: Alfa, ss. 190-199.
• Grımal, P. (1997). Mitoloji Sözlüğü: Yunan ve Roma. Sevgi Tamgüç (Çev.) İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• Hansen, E. V. (1953). The Attalids of Pergamon. AJPh, 74 [2], ss. 210-212.
• Hesselmeyer, E. (1885). Die Ursprünge der Stadt Pergamos in Kleinasien. Tübingen: Verlag und Druck von Franz Fues.
• İplikçioğlu, B. (1997). Eskibatı Tarihi I: Giriş, Kaynaklar, Bibliyografya. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kaya, M. A. (2019). Türkiye’nin Eskiçağ Tarihi III: Hellenistik Dönem. İstanbul: Bilge-Kültür Sanat.
• Kaya, M. A. (2022). Ege ve Eski Yunan Tarihi II: Klasik ve Hellenistik Çağlar. İstanbul: Bilge-Kültür Sanat.
• Magıe, D. (2001). Anadolu’da Romalılar 1: Attalos’un Vasiyeti. N. Başgelen ve Ö. Çapar (Çev.), İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Magıe, D. (2003). Anadolu’da Romalılar 3: Batı Anadolu Kent Devletleri. N. Başgelen ve Ö. Çapar (Çev.), İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Malay, H. (1992). Hellenistik Devirde Pergamon ve Aristonikos Ayaklanması. İzmir: Bergama Belediyesi Kültür Yayınları.
• Mansel, A. M. (1999). Ege ve Yunan Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Morkholm, O. (2000). Erken Hellenistik Çağ Sikkeleri: Büyük İskender’in tahta çıkışından Apameia Barışı’na kadar (İ.Ö. 336-188). O. Tekin (Çev.), İstanbul: Homer Kitabevi.
• Newell, E. T. (1936). The Pergamene Mint Under Philetaerus, Numismatic Notes and Monographs. New York: American Numismatic Society.
• Pekman, A. (1970). Eskiçağda Bazı Anadolu Şehirlerinin Tanrı ve Kahraman Ktistes’leri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Radt, W. (2001). Pergamon: Antik Bir Kentin Tarihi ve Yapıları. S. Tammer (Çev.), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Rostovtzeff, M. (1930). Pergamum. CAH, 8 [1], ss. 590-918.
• Sarıkaya, S. (2018). Anadolu’da Persler: Daskyleion Satraplığı. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Sevin, V. (2001). Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Taşpınar, P. (2019). Kyme Antik Kenti. Aliağa ve Çevresindeki Antik Kentler. M. Çekilmez (Ed.), İzmir: Aliağa Belediyesi, ss. 17-42.
• Tekin, O. (2016). Eski Yunan ve Roma Tarihine Giriş. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Üreten, H. (2004). Kyzikoslu Bir Kadın Euergetes: Kraliçe Apollonis. Tarih Araştırmaları Dergisi, 23 [36], ss. 251-261.
• Üreten, H. (2007). Mamurt Kale’de Meter Aspordene Kültü. Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 46 [1], ss. 211-222.
• Üreten, H. (2011). Mamurt Kale: Philetairos ve Kent Dışı Philetairos Vakfı. Uluslararası Bergama Sempozyumu (7-9 Nisan 2011) Bildiriler. I. Cilt, Yrd. Doç. Dr. E. Önen, Prof. Dr. M. Mutluer, N. Çetin (Ed.), İzmir: Bergama Belediyesi Yayınları, ss. 95-106.