Yağlıboya Tablolarda Kopya ve Sahtecilik: Bilimsel Analizlerle Özgünlük Tespitinin Araştırılması ve Uygulama Örneği

Yıl 2025, Sayı: 31, 80 - 106

Betül Küçük , Gülder Emre

https://doi.org/10.33404/anasay.1614702

Öz

Bu çalışmada, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi koleksiyonuna ait, ressamı ve tarihi bilinmeyen, bir yüzeyinde manzara diğer yüzeyinde ise nü kadın portresi bulunan imzasız bir yağlı boya tablonun tarihlendirilmesi ve özgünlük tespiti yapılmıştır. Tablonun her iki yüzeyinin incelenmesinde görünür ışık (VIS), eğimli ışık (RAK), morötesi (UV) ve kızılötesi (IR) ışık kaynakları kullanılarak görsel incelemeleri yapılmıştır. Organik ve inorganik pigment analizleri için Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografisi (HPLC) ve Taramalı Elektron Mikroskobu-Enerji dağılımlı X-ışını spektroskopisi (SEM-EDX), bağlayıcı ve astar tabakası analizi için Fourier Dönüşümlü Kızılötesi Spektroskopisi (FTIR), lif analizi için stereo mikroskoptan yararlanılmıştır. Ayrıca dendrokronoloji analizi ile de tablonun şasesinin ahşap türü ve yaş tayini gerçekleştirilmiştir. Sanat tarihi araştırmaları ile sanatçısı ve yılı bilinmeyen tabloda üslup, ressamın kullandığı teknik ve kurguladığı kompozisyonun sanatsal özellikleri incelenmiştir. Pigment araştırmaları kapsamında yapılan HPLC analizleri, tabloda organik pigment olmadığını ortaya koymuştur ve SEM-EDX analizleri ile ultramarin, kadmiyum kırmızı, manganez oksit, guignet yeşili, kurşun kırmızısı (minium), sülyen, çinko beyazı, kurşun beyazı, Verona yeşili, fildişi/kemik siyahı, litopon, molibdat kırmızı, permanent beyazı, Prusya mavisi, Brunswick yeşili, zirkonyum oksit ve siyah demir oksit tespit edilmiştir. FTIR analizleri ile de tabloda kullanılan boyalarının bağlayıcısının bezir yağı olduğu anlaşılmıştır. Mikroskop ile yapılan lif analizinde tuvalin keten olduğu saptanmıştır. Şase üzerinde yapılan dendrokronoloji analizlerinde ise 1913 tarihine ulaşılmış ancak işlenmiş odunun tarihlemesinin yapılamayacağı belirtilmiştir. Tüm analiz sonuçları değerlendirilerek tablo için yaklaşık tarihleme yapılmış ve ayrıca benzer eserler veren ressamların resimleri karşılaştırmak için çalışma kapsamında sunulmuştur

Anahtar Kelimeler

özgünlük tespiti, SEM, FTIR, HPLC, dendrokronoloji, tarihlendirme, yağlı boya tablo

Proje Numarası

37788

Copying and Forgery in Oil Paintings: Researching and Application Example of Identification of Authenticity by Scientific Analysis

Öz

In this study, an unsigned oil painting from the Istanbul University Faculty of Letters collection, featuring an unknown painter and date, was subjected to dating and authentication processes. The painting exhibits a landscape on one surface and a nude female portrait on the other. Both surfaces were examined using visible light (VIS), raking light (RAK), ultraviolet (UV), and infrared (IR) light sources. For organic and inorganic pigment analyses, High Performance Liquid Chromatography (HPLC) and Scanning Electron Microscopy-Energy Dispersive X-ray Spectroscopy (SEM-EDX) were employed. Fourier Transform Infrared Spectroscopy (FTIR) was utilized for binder and primer layer analyses, and a stereo microscope was used for fiber analysis. Additionally, Dendrochronology analysis was conducted to determine the type of wood and age of the painting's chassis. Art historical research provided insights into the painting's stylistic and technical aspects, as well as the artistic features of the composition, despite the unknown artist and year. HPLC analysis within the scope of pigment research indicated the absence of organic pigments, while SEM-EDX analysis identified ultramarine, cadmium red, manganese oxide, guignet green, lead red (minium), zinc white, lead white, Verona green, ivory/bone black, lithopone, molybdate red, permanent white, Prussian blue, Brunswick green, zirconium oxide, and black iron oxide. FTIR analyses have determined that the binder used in the paints of the painting is linseed oil. Fiber analysis determined that the canvas was made of linen. Dendrochronology analysis of the chassis dated it to 1913, although it was noted that processed wood could not be precisely dated. All analytical results were evaluated to establish an approximate date for the painting. Additionally, comparisons were drawn with painters who produced similar works, providing further context for the painting's authentication.

Anahtar Kelimeler

authenticity determination, oil painting, SEM, FTIR, HPLC, Dendrochronology, dating

Etik Beyan

No ethics committee approval is required.

Destekleyen Kurum

Scientific Research Projects Coordination Unit of Istanbul University

Proje Numarası

37788

Teşekkür

This study was funded by the Scientific Research Projects Coordination Unit of Istanbul University, Project Number: 37788. The authors are deeply grateful to the Scientific Research Projects Coordination. Within the scope of the study, we would like to extend our gratitude to Prof. Dr. Ahmet Kamil Gören and Assistant Prof. Dr. Ahmet Özel for their contributions to art history examinations, to Prof. Dr. Ünal Akkemik, Head of the Department of Forest Engineering, Faculty of Forestry, Istanbul University, for performing and interpreting dendrochronology analyses, and to Prof. Dr. Recep Karadağ for sharing his expertise in conducting and interpreting scientific analyses such as HPLC, FTIR-ATR, SEM-EDX, and fiber analysis.

Kaynakça

• Baytar, M. (2014). 1839-1960 Batı Anlayışına Dönük Türk Resim Sanatında Sanatın Nesnesi ve Öznesi Olarak Dönem Sanatçılarının İnsan Figürüne Yaklaşımı. (Sanatta Yeterlilik Eser Çalışması). İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat ve Tasarım Ana Sanat Dalı.
• Bilici Genç, B., Eskici, B. & Caner, E. (2021). Duvar Resimlerinin İncelenmesinde Yeni Yaklaşımlar: Multispektral Görüntüleme Yöntemleri, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 25(3), 667-684.
• Çağlar Eryurt, B. (2017). Ankara Devlet Resim ve Heykel Müzesi Koleksiyonu’nda Bulunan Bir Grup Yağlı Boya Tuval Resminin Korunmasına Yönelik Araştırma ve Uygulama Çalışmaları [Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Ankara.
• Çoban, İ. & Hasan I. (2019). Cumhuriyet Sonrası Türk Resminde Konya’yı Tema Edinen Sanatçılar ve Eserleri. İdil, 64, 1869-1894.
• Eastaugh, N., Walsh, V., Chaplin, T., & Siddall, R. (2008). Pigment Compendium: A Dictionary and Optical Microscopy of Historical Pigments, Routledge.
• Giray, K. (2004). Cumhuriyet’in İlk Ressamları, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Feller, R. L., (Ed). (2012). Artist’s Pigments: A Handbook of Their History and Characterisctics, Volume 1, London: Washington Archetype Publications.
• Fitzhugh, E. W. (Ed). (1997). Artist’s Pigments: A Handbook of Their History and Characterisctic, Volume 3, London: Washington Archetype Publications.
• Flescher, S. (2020). The challenges of provenance research. (Ed.: Tompkins, A.). Provenance Research Today: Principles, Practice, Problems In (s. 39-52). Lund Humphries.
• Fuster-Lopez, L., Izzo, F. C., Andersen, C. K., Murray, A., Vila, A., Picollo, M., Stefani, L., Jimenez, R. & Aguado-Guardiola, E. (2020). Picasso’s 1917 Paint Materials And Their Influence on the Condition of Four Paintings, Sn Applied Science, 2, 1-14.
• Gümüş, İ. S. (2023). Görsel Sanat Yapıtlarını Okumak: İkonografi, İkonoloji ve Göstergebilim, International Academic Social Resources Journal, 8(53), 3750-3756.
• Herbst, W. & Hunger, K., Wilker, G., Ohleier, H. & Winter, R. (2004). Industrial Organic Pigments: Production, Properties, Application, Weinheim: Wiley‐VCH Verlag GmbH & Co. KGaA.
• IFAR. (2024). Provenance Guide. https://www.ifar.org/provenance.php (Access Date 11.11.2024).
• Janssens, K., Van der Snickt, G., Vanmeert, F., Legrand, S., Nuyts, G., Alfeld, M., Monico L., Anaf, W., De Nolf, W., Vermeulen, M., Verbeeck, J. & De Wael, K. (2016). Non-Invasive and Non-Destructive Examination of Artistic Pigments, Paints, and Paintings by Means of X-Ray Methods. Analytical Chemistry for the Study of Paintings and the Detection of Forgeries, 374(81), 1-52.
• Karrels, N. (2017) Provenance: A Forensic History of Art, https://kam.illinois.edu/resource/provenance-forensic-history-art#_ednref14 (Access Date 19.11.2024).
• Keijzer, M. (1990). A Brief Survey of the Synthetic Inorganic Artists’ Pigments Discovered in the 20th Century, Icom Committee For Conservation, 1, 214-219.
• Keskin, C. (2014). Erken Cumhuriyet Dönemi Türk Resminde toplumsallıktan Bireyselliğe Geçiş Süreci, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi (TSA), 181/181, 87-101.
• Orna, M. V. (2013). The Chemical History of Color, New York: Springer.
• Roy, A. (2012). Artist’s Pigments: A Handbook of their History and Characteristics, Volume 2, London: Washington Archetype Publications.
• Schenatto, J., Campos, P. & Rizzutto, M. A. (2022). Non-Destructive Methods Of Analysis To Characterize An Easel Painting By Victor Meirelles. Journal of Physics: Conference Series, 2340(1), 1-6.
• Stolberg, M. & Lehmann, A. (2020). Best-Practice Guidelines, Research Methods And Tools. (Ed.: Tompkins, A.). Provenance Research Today: Principles, Practice, Problems In (s. 54-67). Lund Humphries.
• Spring, M., Grout, R., & White, R. (2003). Black Earths’: A Study of Unusual Black and Dark Grey Pigments Used by Artists in the Sixteenth Century, National Gallery Technical Bulletin, 24, 96-114.
• Şerbetçi, F. (2008). D Grubu Sanatçılarının Türk Resim Sanatının Gelişim Sürecine Kazandırdığı Farklı Bakış Açıları. (Yüksek Lisans Tezi), Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Turan, C. (2020). İkonografik ve İkonolojik Sanat Eleştirisi Yöntemine Göre Marc Chagall’ın “Beyaz Çarmıha Geriliş” Adlı Eserinin Analizi, International Social Science Studies Journal, 6(69), 3967-3976.
• "Türk Resminde Çıplak", Galeri Baraz, İstanbul, 1981", Salt Araştırma, https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/212161 .
• Varlık Şentürk, L. (2012). Analitik Resim Çözümlemeleri. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Yasa Yaman, Z. (Ed). (2012). İmparatorluk'tan Cumhuriyet'e Sanat. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
• Yaşayan, G. (2014). Yağlı Boya Tablo Koruma ve Onarımında Yüzey Temizliğinin Etkilerinin Araştırılması. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yöndem, İ. A. (2018). Gerçek Mi Yoksa Kalpazanlık Ürünü Mü: Resim Sanatında Sahteciliğin Bilimsel Tespit Yöntemleri. 21. Yüzyılda Türk Sanatı: Meseleler ve Çözüm Önerileri Milletlerarası Sempozyum Bildirileri Kitabı, 104-114.
• https://www.istanbulsanatevi.com/turk-ressamlar/cemal-tollu-hayati-ve-eserleri-1899-1968/ (Access Date 14.09.2023).
• https://www.istanbulsanatevi.com/turk-ressamlar/cemal-tollu-hayati-ve-eserleri-1899-1968/ (Access Date 15.09.2023).
• https://artam.com/muzayede/331-online-muzayede/halil-dikmen-1906-1964-peyzaj (Access Date 18.09.2023).
• https://artam.com/muzayede/335-online-muzayede/halil-dikmen-1906-1964-oturan-kadin (Access Date 28.09.2023).