Phaselis'te Bulunan Bronz Kandiller

Yıl 2024, , 225 - 236, 20.12.2024

Ünal Demirer

https://doi.org/10.36891/anatolia.1534687

Öz

Antalya İli Kemer İlçesi’nde bulunan Phaselis antik kentinde 2023 yılında sürdürülen arkeolojik kazı çalışmaları sırasında, kentin kuzeyindeki yamaçta yer alan Hellenistik Dor Tapınağı temenosu önündeki açmada açığa çıkarılan üç adet bronz kandil ve bir adet bronz çubuktan oluşan bir buluntu grubu bu çalışmanın konusudur. Kandillerden ikisi yuvarlak gövdeleri ve uzun burunlarıyla; biri de küresel gövdesi, kısa burnu ve geniş yağ deliği ile Hellenistik Dönem pişmiş toprak ve metal kandillerinin karakteristik özelliklerine sahiptirler. Dördüncü buluntu olan bronz çubuk kandillerle birlikte bulunmuş ve altında bir perçin deliği olan küresel gövdeli örnekle birlikte kullanılmış olabileceği düşünülmesine rağmen, buluntunun bir kandelabrum parçası olma ihtimali daha yüksektir. Eserlerin üretim atölyelerini belirlemek benzer eser azlığı nedeniyle zordur. Eserlerin bulunduğu karelajda ele geçen sikke ve pişmiş toprak figürinler gibi diğer küçük buluntular da Hellenistik Dönem’e tarihlenmektedirler. Dolayısıyla, yapıldıkları malzeme her dönem değerli bir metal olarak kabul edilerek kullanım dışı kaldıklarında eritilerek dönüştürüldükleri için, özellikle erken dönem örnekleri oldukça ender bulunan bu bronz eserler, Hellenistik Dönem’e tarihlenen benzer örneklerle karşılaştırıldıklarında tipolojik ve stilistik özellikleriyle özgünlükleri öne çıkan önemli bir eser grubudur.

Anahtar Kelimeler

Phaselis Kazısı, Bronz, Kandil, Hellenistik Dönem

Kaynakça

• Akyüz, E. 2019. Erythrai Cennettepe Roma ve Erken Bizans Dönemi Kandilleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi. Sosyal Bilimler Entitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı. Muğla.
• Arslan M. – N. Tüner-Önen. 2023, “2023 Yılı Phaselis Kazıları.” Phaselis IX: 107-148.
• Atasoy, S. 2005a. “Haluk Perk Koleksiyonu’ndan Bronz Kandiller.” Tuliya I, Ş. Dönmez (ed.) İstanbul: Haluk Perk Müzesi, 193-230.
• Atasoy, S. 2005b. Bronze Lamps in the Istanbul Archaeological Museum. Oxford: BAR Publishing.
• Atasoy, S. 2010. “Anadolu’da Maden Sanatı (MÖ 7. Yy – MS 4. Yy).” Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 12, 1: 52-59.
• Aydın-Tavukçu, Z. – E. Gülünay. 2018. “Afyonkarahisar Arkeoloji Müzesi’nden Bir Grup Demlik Formlu Kandil.” Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 22 (Özel Sayı): 2731-2743.
• Bailey D. M. 1975. A Catalogue of The Lamps in The British Museum I, Greek, Hellenistic, and Early Roman Pottery Lamps. London: British Museum Publications Ltd.
• Bailey D. M. 1996. A Catalogue of The Lamps in The British Museum IV, Lamps of Metal and Stone, and Lampstands. London: British Museum Press.
• Bison, G. 2013. “Lucerne in Bronzo.” A. Capodiferro (ed.), Museo Nazionale Romano, Evan Gorga, La collezione di archeologia, Mondadori Electa. Milano: Electa, 283-288.
• Bruyako, I. 2014. “Бронзовая лампа эллинистического времени из Нижнего Поднестровья/Bronze lamp of Hellenistic period from the Lower Dniester region.” Works of Numismatics & Toreutics Department of Odessa Archaeological Museum II. Odessa: Scientific and Publishing Activities of The National Academy of Sciences of Ukraine, 185-193.
• Bulba, M. 2019. “Kaunos Demeter Kutsal Alanı: Kandiller.” Phaselis V: 31-41.
• Bussière, J. – B. Lindros-Wohl, 2017. Ancient Lamps in the J. Paul Getty Museum. Los Angeles: Getty Publications.
• Chrzanovski, K. 2002. “Bullhead Lamps: An attempt at Typological and Chronological Classification.” D. Zhuravlev (ed.) Fire, Light and Light Equipment in the Graeco–Roman World, BAR 1019. London: BAR Publishing, 13-37.
• Coşkun, D. 2007. Konya – Ereğli Müzesi’nde Bulunan Roma Dönemi Kandilleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Klasik Arkeoloji Bilim Dalı. Konya.
• Demirel-Gökalp, Z. 2002. “Bizans Dönemine Ait Bronz Kandiller ve Bir Tipoloji Önerisi.” Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 1.3: 173-199.
• Franken, N. 2023. “Genial oder unpraktisch? – Bemerkungen zu hellenistischen Bronzelampen mit Drehdeckeln.” D. Bondoc – C. Timoc (eds.) In Honorem Constantin C. Petolescu. Craiova: Editura Antheo, 23-33.
• Günay–Tuluk, G. 2003. “Ionia Bölgesindeki Hellenistik Döneme Ait Kandiller.” Les céramiques en Anatolie aux époques hellénistiques et romaines. Actes de la Table Ronde d’Istanbul, 23–24 mai 1996. Istanbul, Institut Français d'Études Anatoliennes–Georges Dumézil, (Varia Anatolica, 15) Lyon: Publications de l'Institut Français d'Études Anatoliennes, 17–25.
• Kan-Şahin, G. 2008. Assos Arkaik, Klasik ve Hellenistik Dönem Kandilleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı. Çanakkale.
• Köroğlı, G. – O. Hetto. 2021. “Ayşe Mina Esen Koleksiyonu’ndan Geç Roma-Erken Bizans Dönemi Kandillerinden Örnekler.” 24. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Kitabı. (7-9 Ekim 2020). Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi. E. Kavalçalan – A. Arı (eds.) Nevşehir: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Yayınları, 405-427.
• Körsulu, H. 2015. “Nagidos Kazısından Ele Geçen Klasik ve Hellenistik Dönem Kandilleri: Attika ve Yerel Üretimler.” Olba XXIII: 199-234.
• Laflı, E. – M. Buora. 2014. “Roman, Early Byzantine and Islamic Bronze Lamps from Southern Anatolia.” ArchOrient 82: 431-458.
• Loeschcke, S. 1919. Lampen Aus Vindonissa, Ein Beitrag zur Gesthiche von Vindonissa und des Antiken Beleuchtungswesens. Zürich: In kommission bei Beer & Cie.
• Menzel, H. 1954. Antike Lampen im römisch– germanischen Zentralmuseum zu Mainz. Römisch-germanischen Zentralmuseum, Mainz: Philipp von Zabern.
• Metin, A. 2017. Fethiye Müzesi Metal Kandilleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Arkeoloji Anabilim Dalı. Burdur.
• Metin, H. – B. A. Polat–Becks, 2015. “Burdur Müzesi Metal Kandilleri.” Olba XXIII: 273-320.
• Metin, H. 2023. “Two Early Byzantine Bronze Lamps from Fethiye Museum.” Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23: 477-484.
• Özdemir, Y – M. T. Özdemir, 2023. “Konya Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Bronz Kandiller (MS I – MS VII. yüzyıllar).” Cedrus XI: 313-338.
• Özdilek, B. 2023. “The Uncovered Oil Lamps from the Bothros of Andriake Synagogue: Hellenistic, Roman and East Roman Oil Lamps.” Phaselis IX: 87-105.
• Rosenthal, R. – R. Sivan, R. 1978. “Ancient Lamps in the Schloessinger Collection.” Qedem 8: 3-179.
• Sahar, İ. 2023. Anemurium Antik Kenti 2018-2021 Yılı Kazılarında Bulunan Kandiller. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı Klasik Arkeoloji Bilim Dalı. Konya.
• Smith, R. H. 1964. “The Household Lamps of Palestine in Intertestamental Times”. The Biblical Archaeologist 27.4: 101-124.
• Sussman, V. 2006, “A Unique Bronze Oil Lamp and Bowl of the Hellenistic Period.” IEJ 56.1: 39-50.
• Walters, H. B. 1914. Catalogue of the Greek and Roman Lamps in the British Museum. London: Oxford University Press.