DOĞU ANADOLU BÖLGESİ URARTU DÖNEMİ DOKUMA ALETLER

Yıl 2019, Sayı: 45, 33 - 56, 18.11.2019

Bilcan Gökce Gökan Bilen

Öz

Bu
çalışma Urartu Dönemi yerleşmeleri ile nekropollerinden ele geçmiş ve dokuma
aletlerine ilişkin yazılı kaynakları, buluntuları ve tasvirli eserleri kapsar.
Dokuma aletleri arasında dokuma tezgâhları, kirkitler, dikiş iğneleri,
spatulalar, taraklar, mekikler, makaralar, tezgâh ağırlıkları ve ağırşaklar yer
almaktadır. Söz konusu dokuma aletlerinin üretiminde başta bronz ve kemik olmak
üzere pişmiştoprak, taş ve kireçtaşı kullanılmıştır. Şimdilik ahşaptan dokuma
aletleri ele geçmemiştir. Olasılıkla bunlar toprak altında çürüdü ve günümüze
ulaşmadı. Çalışmada ele almış olduğumuz dokuma aletleri ağırlık, form ve ölçü
olarak çeşitlilik göstermektedir. Böylelikle işlenen kumaşın cinsi, kalınlığı ve
kalitesinin dokuma aletlerinin özelliklerine yansıdığı düşünülebilir. İncelemiş
olduğumuz dokuma aletlerinde sayısal olarak en fazla tezgâh ağırlıkları ve bunu
ağırşaklar izlemektedir. Bu durum diğer dokuma aletlerinin fazla kullanılmadığı
anlamına gelmemelidir. Dokuma aletlerindeki çeşitlilik Urartu tekstil
sektöründe bir iş bölümünün de var olduğunu göstermektedir.   

Anahtar Kelimeler

Urartu, Dokuma, Makara, Dokuma Tezgahı, Kadın

Kaynakça

• Ballard M. ve diğ. 2012 M. Ballard – B. Burke – E., Simpson, “Gordion Dokumaları”, içinde: T. T. Sivas – H. Sivas (ed.), Frigler; Midas’ın Ülkesinde, Anıtların Gölgesinde (İstanbul 2012) 365-368.
• Barnett 1959 R. D. Barnett, “Further Russian Excavations in Armenia (1949-1953)”, Iraq 21, 1959, 1-19.
• Belli - Ceylan 2004 O. Belli– A. Ceylan, “2002 Yılı Aşağı ve Yukarı Anzaf Urartu Kaleleri Kazısı”, 25. Kazı Sonuçları Toplantısı 2, 2004, 29-41.
• Belli - Ceylan 2005 O. Belli– A. Ceylan, “2003 Yılı Aşağı ve Yukarı Anzaf Urartu Kaleleri Kazısı”, 26. Kazı Sonuçları Toplantısı 1, 2005, 175-189.
• Bilen 2017 G. Bilen, Urartu’da Dokumacılık, (Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), 2017, Van.
• Burney 1966 C. A. Burney, “A First Season of Excavations at the Urartian Citadel of Kayalıdere”, Anatolin Studies 16, 1966, 55-111.
• Cecchini 2000 S. M. Cecchini, “The Textile Industry in Northern Syria during the Iron Age According to the Evidence of the Tell Afis Excavations”, İçinde: G. Bunnens (ed.), Essays on Syrian in the Irpn Age, Ancient Near Eastern Studies Supplement 7 (Virginia 2000), 223-225.
• Çelik 2014 H. Çelik, Eski Çağ’da Anadolu’da Dokuma, (Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), 2014, Denizli.
• Çifçi 2012 A. Çifçi, “Textiles in The Urartian Kingdom”, Aramazd 2, 2012, 36-48.
• Çilingiroğlu 1990 A. Çilingiroğlu, “Van-Dilkaya Höyüğü Kazıları, 1988,” 11. Kazı Sonuçları Toplantısı 1, 1990, 240-250.
• Çilingiroğlu - Erdem 2010 A. Çilingiroğlu– Ü. A. Erdem, “Ayanis Kalesi Kazıları, 2006-2008” 31. Kazı Sonuçları Toplantısı 1, 2010, 1-27.
• Çilingiroğlu - Sağlamtimur 2003 A. Çilingiroğlu – H. Sağlamtimur, “Van-Ayanis Kalesi 2001 Yılı Çalışmaları”, 24. Kazı Sonuçları Toplantısı 1, 2003, 465-473. Diakanoff 1989 I. M. Diakanoff, “On Some New Trends in Urartian Philology and Some New Urartian Texts”,Archäologische Mitteilungen aus Iran 22, 1989, 77-102.
• Erdem 2016 A. Erdem Ümit, “Bayraklı/Smyrna Makaraları ve Ege Arkeolojisindeki Yeri”, TÜBA-AR 19, 2016, 69-79.
• Erzen 1978 A. Erzen, Çavuştepe I/M.Ö. 7.-6. Yüzyıl Urartu Mimarlık Anıtları ve Ortaçağ Nekropolü (Ankara 1978).
• Gökce 2016 B. Gökce, “Urartu Giyim Kuşamına Sosyo-Kültürel Bir Bakış”, Tarih İncelemeleri Dergisi XXXI/2, 2016, 421-444.
• Gümüş - Gümüş 2016 S. K. Gümüş – D. Gümüş, “Türk Dokuma Sanatında Sözlük Denemesi: Aksaray-Taşpınar Halıları Sözlüğü Örneği”, Akademik Bakış Dergisi 55, 2016, 560-572. Kellner 1991 H. J. Kellner, Gürtelbleche aus Urartu, Prähistorische Bronzefunde Abteilung XII. Band 3 (Stuttgart: Steiner 1991).
• Martirosjan 1974 A. J. Martirosjan, Argištichinili (Yerevan 1974).
• MEB 2011 MEB, Kirkitli Dokuma Tezgahları (Ankara 2011).
• Tütüncüler 2005 Ö. Tütüncüler, M.Ö. 2. Bin Ege Bölgesi Dokuma Aletleri, (Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), 2005, Ankara.
• Yıldırım 1989 R. Yıldırım, Urartu İğneleri (Ankara 1989).Yılmaz 2016 D. Yılmaz, “Geç Tunç Çağı’nda Batı Anadolu’da Tekstil Üretimi: Çine-Tepecik Höyüğü Tezgah Ağırlıkları”, TÜBA-AR 19, 2016, 93-113.