Kemik Objelerde Sembolik Uygulamalar: Prehistorik Çağların Gizli Kalmış Sembolizmi

Yıl 2021, Sayı: 47, 201 - 223, 20.12.2021

Hande Bulut

https://doi.org/10.36891/anatolia.903924

Öz

Doğum, yaşam ve ölüm… Bu hayatî döngüye tanıklık eden insan, tam olarak anlamlandıramadığı pek çok travmatik gerçeklikle yüzleşmek zorunda kalmıştır. Bu gerçeklikler şüphesiz ki bilinmeyenden, anlam verilemeyenden, hiçlikten, yok olmaktan, boşluktan doğan algılarla pekişmiş ve çeşitli reaksiyonlara sebebiyet veren bir sistematiğin yolunu açmıştır. Pek tabiidir ki bu zorunlu gerçekle yüzleşme mahkumiyeti insan doğasında birtakım değişim ve gelişimlere sebebiyet vermiştir. Bilinmezlik mahkûmiyeti karşısında eli kolu bağlanan insan, doğası gereği kendine savunma duvarları inşa etmiş ve bir bakıma korkularını- kaygılarını dizginlemenin, kendini teselli etmenin ve sakinleştirmenin yollarını bulmuştur. Bu arayışın yansımaları ise sembolizasyonda, ritüellerde, inançta, dualarda kendini göstermiş gibidir.

Anahtar Kelimeler

Sembol, Sembolizm, Ritüel, Kemik, Düşünce Sistemi, İnanç, Bilişsellik

Kaynakça

• Alpagut 1985 B. Alpagut, “Fosil Kemiklerde Tarihleme Metotları”, Uluslararası Kazı, Araştırma ve Arkeometri Sempozyumu, Arkeometri Sonuçları Toplantısı, I, (1985), 35- 42. Aronson ve diğ. 1977 J. L. Aronson - T. J. Schmitt - R. C. Walter - M. Taieb - J.J. Tiercelin - D.C. Johanson - C. W. Naeser – A. E. M. Nairn, “New Geochronologic And Palaeomagnetic Data for The Hominid-Bearing Hadar Formation of Ethiopia”, Nature, 267, (1977), 323–327.
• Arsuaga ve diğ. 1997 J. L. Arsuaga – I. Martinez – A. Gracia – J. M. Carretero – C. Lorenzo – N. Garcia, “Sima de los Huesos (Sierra de Atapuerca, Spain) the Site”, Journal of Human Evoloution, 3, (1997), 109-127.
• Arsuaga ve diğ. 2003 J. L. Arsuaga – E. Carbonell – J. M. Bermudez de Castro, The First Europeans from the Hills of Atapıerca (2003), New York: AMerican Mseum of Natural History / Junta de Castilla y Léon.
• Bachofen 1967 J. J. Bachofen, Myth, Religion and Mother-Right (1967), London: Routledge and Kegan Pauli.
• Backwell – d’Errico 2014 L. Backwell – F. d’Errico, “Paleolithic Bone Tools” Encyclopedia of Global Archaeology, (Springer), (2014), 950-962.
• Barnard 2012 A. Barnard, Simgesel Düşüncenin Doğuşu (Çev. M. Doğan), (2012), Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Bednarik 1998 R. G. Bednarik, “The Australopithecine Coddle from Makapansgat, South Africa” The South African Archaeological Bulletin (53), (1998), 4-8.
• Bednarik 2003 R. G. Bednarik, “A Figurine from the African Acheulian” Current Anthropology, 44 (3), (2003), 405-412.
• Bejenaru ve diğ. 2010 L. Bejenaru – D. Monah – G. Bodi, “A Deposit of Astragali at The Copper Age Tell of Poduri-Dealul Ghindaru. Romania” Antiquity, 323 (84), (2010).
• Beyene ve diğ. 2013 Y. Beyene – S. Katoh – G. Woldegabriel – W. K. Hart – K. Uto – M. Sudo – M. Kondo – M. Hyodo – P. R. Renne – G. Suwa – B. Asfaw, “The characteristics and Chronology of the Earliest Acheulean at Konso. Ethiopia”, Proceedings of the National Academy of Sciences, 29-110 (5), (2013), 1584-91.
• Bıçakçı ve diğ. 2009 E. Bıçakçı – S. Balcı- Ç. Algül, “Tepecik-Çiftlik 2007 Yılı Çalışmaları” Kazı Sonuçları Toplantısı, 30 (4), (2009), 205-218.
• Bıçakçı 2012 E. Bıçakçı, “Tepecik-Çiftlik Kazısı 2010 Yılı Çalışmaları”, Kazı Sonuçları Toplantısı, 33(1), (2012), 69-90.
• Bickerton 2013 D. Bickerton, Adem’in Dili- İnsan Lisanı Nasıl Yarattı – Lisan İnsanı Nasıl Yarattı, (2013), Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Bordaz 1969 J. Bordaz, “A Preliminary Report of the 1969 Excavations at Erbaba, a Neolithic Site near Beyşehir, Turkey”, Türk Arkeoloji Dergisi, 18, (1969), 59-64.
• Bozbay 2012 H. Bozbay, “Aşık Kemiğinin Tarihi”, Arkeoloji ve Sanat, 141, (2012), 1-12.
• Bulut 2018a H. Bulut, Prehistorik Dönemlerde Anadolu’da Kemik Alet Endüstrisi: Bölgesel Sentezler ve Karşılaştırmalı Değerlendirmeler, (Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2018).
• Bulut 2018b H. Bulut, “Kanlıtaş Höyük Erken Kalkolitik Dönem Kemik Aletleri Tekno-Tipolojik Analizler ve Genel Değerlendirmeler”, Kütahya Müzesi 2017 Yıllığı (5), (2018), 179-190.
• David – Lefrére 2013 B. David – J. J. Lefrére, İnsanlığın En Eski Muamması (2013).
• d’Errico – Nowell 2000 F. d’Errico – A. Nowell, “A New Look at theBerekhat Ram Figurine: Implications fort he Origins of Symbolism” Cambridge Archaeological Journal, 10, (2000), 123-167.
• Dewez 1974 M. C. Dewez, “New Hypothesis Concerning Two Engraved Bones from La Grotte de Remouchamps, Belgium”, World Archaeology 5 (3), (1974), 337–345.
• Dandoy 1996 J. Dandoy, “Astragali, The Ubiquitous Gaming Pieces”, Expedition 38 (1), (1996), 51–58.
• Dietrich – Notroff 2017 O. Dietrich – J. Notroff, “A Decorated Bone “Spatula” from Göbekli Tepe. On the Pitfalls of Iconographical Interpretations of Early Neolithic Art Neo-Lithics”, A Newsletter of Southwest Asian Lithics Research 1(16), (2017), 22-31.
• Duhard 1993 J.P. Duhard, “Upper Paleolithic Figures as a Reflection of Human Morphology and Social Organization”, Antiquity, 67, (1993), 83-91.
• Erek 2017 C. M. Erek, “Direkli Mağarası Epi-paleolitik Dönem Yaşamsal Alan Düzenlemeleri Üzerine Bir Değerlendirme” Seleucia VII (Nisan-Mayıs), (2017), 377-395.
• Favro 2018 D. Favro, “Obelisk Bones”, Seleucia VIII, (2018), 11-26.
• Fischer 2013 S. R. Fischer, Dilin Tarihi (2013).
• Gamble 1982 “Interaction and Alliance in Paleolithic Society”, Man 17 (1), (1982), 92-107.
• Giacobini 2007 G. Giacobini, “Richness and Diversity of Burial Rituals in the Upper Paleolithic”, Diogenes, 54 (2), (2007), 19-39.
• Gimbutas 1982 M. Gimbutas, The Goddesses and Gods of Old Europe (1982).
• Gould 1980 R. Gould, Living Archaeology (1980).
• Griffitts 2006 J.L. Griffitts, Bone Tools And Technologıcal Choıce: Change And Stabılıty On The Northern Plaıns, (A Dissertation Submitted to the Faculty of the Department Of Anthropology In Partial Fulfillment of the Requirements For the Degree of Doctor Of Phılosophy In the Graduate College The Unıversıty of Arızona 2006).
• Harding 1976 J.R. Harding, “Certain Upper Paleolithic ‘Venus’ Statuettes Considered in Relation to the Pathological Condition Known as Massive Hypertrophy of the Breasts.” Man 11, (1976), 271-272.
• Henshilwood ve diğ. 2004 C. Henshilwood – F. d’Errico – M. Vanhaeren – K. van Niekerk- Z. Jacobs, “Middle Stone Age Shell Beads from South Africa”, Science 304, (2004), 404.
• Ibáñez ve diğ. 2014 J. J. Ibáñez – J. Gonzales-Urguijo – F. Braemer, “The human face and the origins of the Neolithic: The carved bone wand from Tell Qarassa North, Syria”, Antiquıty 88, (2014), 81–94.
• Joordens ve diğ. 2015 J. Joordens – F. d’Errico – F. Wesselingh – S. Munroa- J. de vos Wallinga – C. Ankjærgaard – T. Reimann – J. R. Wijbrans – K. F. Kuiper- H. J. Mu ̈cher – H. Coqueugniot- V. Prie ́ – I. Joosten – B. van Os – A. S. Schuşp- M. Panuel – V. van der Haas – W. Lustenhouwer – J. J. G. Reijmer – W. Roebroeks, “Homo Erectus at Trinil on Java Used Shells for Tool Production and Engraving”, Nature, 518, (2015), 228–231.
• Kolankaya Bostancı 2012 N. Kolankaya Bostancı, “Anadolu’da Erken Prehistorik Dönem Kırmızı Aşı Boyası Kullanımı”, Anadolu /Anatolia 38, (2012), 29-51.
• Kolankaya Bostancı 2014 N. Kolankaya Bostancı, “Paleolitik Çağ Kadınları”, Engin Özgen’e Armağan, Studies in Honor of Engin Özgen, (2014), 191-204.
• Kolankaya Bostancı 2019 N. Kolankaya Bostancı, “Paleolitik Çağ’da Ölüm ve Sembolizm” Momento Mori. Ölüm ve Ölüm Uygulamaları, (2012), 189- 215.
• Levy 1948 G. R. Levy, The Gate of Horn: A Study of the Religious conceptions of the Stone Age, and Their İnfluence upon European Thought (1948).
• Majkić ve diğ. 2017 A. Majkić – S. Evans – V. Stepanchuk – A. Tsvelykh – F. d’Errico, “A decorated raven bone from the Zaskalnaya VI (Kolosovskaya) Neanderthal site, Crimea”, PLoS ONE (2017), 12(3): e0173435. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0173435.
• Marquet – Lorblanchet 2003 J. Marquet – M. Lorblanchet, “A Neandertal Face? The Proto-Figurine from La Roche-Cotard, Langeais (Indre-et-Loire, France)” Antiquity, 77, (2003), 661-670.
• Marshack 1972 A. Marshack, The Roots of Civilization. The Cognitive Beginnings of Man’s First Art, Symbol and Notation (1972).
• Marshack 1991 A. Marshack, “The Female Image: A ‘Time-factored’ Symbol. A Study in Style and Aspects of Image Use in the Upper Paleolithic”, Proceedings of the Prehistoric Society, 57(1), (1991), 17-31.
• Mellaart 2003 J. Mallaart, Çatalhöyük Anadolu’da Bir Neolitik Kent (2003).
• Meriç 2007 E. A. Meriç, Metropolis Ana Tanrıça Kült Mağarası, (Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2007).
• Miyake 2013 Y. Miyake, “Dicle´nin İlk Köyü. Hasankeyf Höyük / Batman”, ArkeoAtlas 8, (2013), 40-47.
• Özdoğan 2013 M. Özdoğan, “Neolithic Sites in the Marmara Region Fikirtepe, Pendik, Yarımburgaz, Toptepe, Hoca Çeşme and Aşağı Pınar”, The Neolithic in Turkey New Excavations & New Research Northwestern Turkey and İstanbul (2013), 167-269.
• Özkaya – Coşkun 2011 V. Özkaya – A. Coşkun, “Körtik Tepe” The Neolithic in Turkey 3, (2011), 89-127.
• Özkaya ve diğ. 2013 V. Özkaya – A. Coşkun – N. Soyukaya, Körtik Tepe Uygarlığın Diyarbakır’daki İlk Adımları (2013).
• Pettitt 2011 P. B. Pettitt, The Paleolithic Origins of Human Burial, (2011).
• Pettitt ve diğ. 2015 P. B. Pettitt – M. Richards – R. Maggi – V. Formicola, “The Gravettian Burial Known as the Prince (“Il Principe”): New Evidence for his Age and Diet” Antiquity, 77-295, (2015), 15-19.
• Petrognani – Robert 2019 S. Petrognani – E. Robert, “Symbolic Territories in pre-Magdalenian Art?” Quaternary International 503, (2019), 210-220.
• Rabinovich ve diğ. 2012 R. Rabinovich – O. Ackermann – E. Aladjem – R. Barkai - R. Biton – I. Milevski – N. Solodenko – O. Marder, “Elephants at the Middle Pleistocene Acheulian open-air site of Revadim Quarry, Israel”, Quaternary International XXX, (2012), 1-15.
• Radovčić ve diğ. 2015 D. Radovčić – A. O. Sršen – J. Radovčić – D. W. Frayer, “Evidence for Neandertal Jewelry: Modified White-Tailed Eagle Claws at Krapina”, Public Library of Science (PLOS ONE) 10(3), (2015), 1-14.
• Randolph-Quinney 2015 P. S. Randolph-Quinney, “A New Star Rising: Biology and Mortuary Behaviour of Homo naledi”, South African Journal of Science 111(9/10), (2015), 1-4.
• Russel 1998 P. Russel, “The Paleolithic Mother-Goddess: Fact or Fiction?” Reader and Gender Archaeology, (1998), 261-268.
• Russel 2016 N. Russel, “Anatolian Neolithic Bone Tools”, Anatolian Metal VII, (2016), 125-134.
• Rosenberg 2011 M. Rosenberg, “Hallan Çemi” The Neolithic in Turkey New Excavations & New Research The Tıgrıs Basın 1, (2011), 61-78.
• Sidéra – Maret 2016 I. Sidéra – P. Maret, “An Ideal Bone For Tradıtıonal Dolls. Rumınants Metapodıa Fıgurınes: Archaeologıcal And Ethnographıcal Examples From Afrıca And Europe”, Close To The Bone- Current Studies ın Bone Technologies, (2016), 315-323.
• Svoboda 2008 J. A. Svoboda, “The Upper Paleolithic Burial Area at Prˇedmostı´: Ritual and Taphonomy”, Journal of Human Evolution, 54, (2008), 15-33.
• Türkçe Sözlük 1979 Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlük, (1979), Sayı: 413.
• Twiss ve diğ. 2007 K. Twiss – A. Demirergi – N. Russell – L. Martin – S. Frame – K. Powlowska- E. Henton – D. Orton-C. Anderung – A. Götherström, “Çatalhöyük Animal Bones 2007 / Hayvan Kemikleri”, http://www.catalhoyuk.com/downloads/Archive_Report_2007.pdf.
• Türkcan 2011 A. U. Türkcan, “Kanlıtaş Höyük ve Civarı (İnönü, Eskişehir) Yüzey Araştırması”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 28 (I), (2011), 303-328.
• Varner 2008 G. R. Varner, The History & Used of Amulets, Charms and Talismans, (2008).
• Weber 1949 M. Weber, The Methodology of the Social Sciences, (1949).
• Zutovski – Barkai 2016 K. Zutovski – R. Barkai, “The use of elephant bones for making Acheulian handaxes: A fresh look at old bones”, Quaternary International 406, (2016), 227-238.
• İnternet Kaynakları https://tr.wikipedia.org/wiki/Sembol. https://www.youtube.com/watch?v=cVjlWXfKu2g&list=PLcK4c2anPP-v0eUcaY2mgxeLSAJkyHVdY&index=58. http://www.biologus.eu/Pekarna.html; https://donsmaps.com/venuspekarna.html