Sporcu Beslenmesi Konulu Lisansüstü Tezlerin Bibliyometrik Olarak İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 2, 513 - 527, 30.08.2025

Şevki Ulema , Dilek Karakaş

https://doi.org/10.18506/anemon.1480278

Öz

Sporcu beslenmesi, sporcuların gelişimi için oldukça önemlidir. Literatür incelendiğinde sporcu beslenmesi üzerine yazılmış herhangi bir bibliyometrik çalışmanın bulunmadığı tespit edilmiştir. Bu bağlamda araştırmanın amacı, 1986-2024 yılları arasında Ulusal Tez Merkezi üzerinden “sporcu beslenmesi” üzerine yayınlanmış lisansüstü tezlerin bibliyometrik analizini yapmaktır. Bu tarih aralığını seçerken 1986’da yapılmış ilk çalışmalar ve şu ana kadarki son çalışmanın aralığı dikkate alınmıştır. Araştırmada mevcut durumu ortaya koymak hedeflenmiş ve durum çalışması desenine yer verilmiştir. Çalışma kapsamında 92 adet lisansüstü tez değerlendirilmiştir. Bu tezlerden 8’ine işlem kısıtı sebebiyle künyelerinden ulaşım sağlanmıştır. Tezlerin sınıflandırılmasında bazı parametreler kullanılmıştır. Bunlar; tezlerin yıllara, yayınlandığı dile, araştırma yöntemlerine, ana bilim dallarına, üniversitelere, enstitülere, konularına göre gibi parametrelerden oluşmaktadır. İlgili çalışmaların 87’sinin yüksek lisans, 5’ininse doktora tezi olduğu ve bunların 87’sinin anket tekniği kullanılarak yazıldığı tespit edilmiştir. Araştırma sonuçlarına bakıldığında sporcu beslenmesi üzerine yazılmış lisansüstü tezlerin 2017 yılıyla beraber bir artış gösterdiği ve çoğunlukla beslenme ve diyetetik ve spor konuları üzerinde yoğunlaşıldığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Spor , Sporcu , Beslenme , Bibliyometri , Bibliyometrik Analiz

Bibliometric Analysis of Graduate Thesis on Athlete Nutrition

Öz

Sports nutrition is very important for the development of athletes. When the literature was examined, it was determined that there was no bibliometric study written on sports nutrition. In this context, the aim of the research is to conduct a bibliometric analysis of postgraduate theses on "athlete nutrition" published through the National Thesis Center between 1986 and 2024. When choosing this date range, the first studies conducted in 1986 and the range of the last study so far were taken into account. The research aimed to reveal the current situation and a case study design was used. Within the scope of the study, 92 postgraduate theses were evaluated. 8 of these theses were accessed via their identifiers due to transaction restrictions. Some parameters were used to classify theses. These; It consists of parameters such as the years of the theses, the language in which they are published, research methods, main branches of science, universities, institutes and subjects. It was determined that 87 of the relevant studies were master's theses and 5 were doctoral theses, and 87 of them were written using the survey technique. Considering the research results, it was determined that postgraduate theses written on sports nutrition increased in 2017 and mostly focused on nutrition, dietetics and sports.

Anahtar Kelimeler

Sport , Athlete , Nutrition , Bibliometric , Bibliometric Analysis

Kaynakça

• Al, U., & Çoştur, R. (2007). Türk Psikoloji Dergisi’nin bibliyometrik profili. Türk Kütüphaneciliği, 21(2), 142¬¬-163.
• Arslan, M. (2018). Beslenme alışkanlıkları ve fiziksel aktivite düzeylerinin analizi: Marmara Üniversitesi öğretim üyeleri üzerine bir çalışma. Dicle Tıp Dergisi / Dicle Med J, 45 (1), 59-69. https://doi.org/10.5798/dicletip.407246
• Batman, O., Sarıışık, M., & Gökçe, A. (2015). Öğrencilerin beslenme alışkanlıklarına dair kısıtlar nelerdir? Yükseköğrenim öğrencileri üzerine bir araştırma. In International Conference On Eurasian Economies (257-265).
• Batmaz, H. (2018). Yetişkinler için beslenme bilgi düzeyi ölçeği geliştirilmesi ve geçerlik-güvenirlik çalışması. (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Baysal, A. (2018). Beslenme.18. Basım, Hatipoğlu Yayınları.
• Beck, K. L., Thomson, J. S., Swift, R. J., & Von Hurst, P. R. (2015). Role of nutrition in performance enhancement and postexercise recovery. Open Access Journal of Sports Medicine, 259-267. https://doi.org/10.2147/OAJSM.S33605
• Belli, E., & Saraçoğlu, Y. (2023). Espor başlıklı bilimsel araştırmaların bibliyometrik analizi. Sportive, 6(2), 52-66. https://doi.org/10.53025/sportive.1308802
• Burke, L., & Maughan, R. (2007). Nutrition for athletes: The benefits of eating well. International Association of Athletics Federations.
• Chmiliar, L. (2010). Multiple-Case Designs. In A. J. Mills, G. Eurepas & E. Wiebe (Eds.), Encyclopedia of Case Study Research (pp 582-583). USA: SAGE Publications.
• Creswell, J. W., & Poth, C. N. (2016). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches. Sage publications.
• Çakır, Z., & Coşkuntürk, O. S. (2022). Beden eğitimi ve spor yüksekokulunda öğrenim gören öğrencilerin sporcu beslenme bilgi düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Ulusal Spor Bilimleri Dergisi, 6(2), 105-118. https://doi.org/10.30769/usbd.1210763
• Donthu, N., & Kumar, S., Mukherjee, D., Pandey, N., & Lim, W. M. (2021). How to conduct a bibliometric analysis: An overview and guidelines. Journal of Business Research, 133, 285-296. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2021.04.070
• Erdi, E. (2022). Vücut geliştirme sporu ile ilgilenen antrenörlerin sporcu beslenmesi ile ilgili bilgi düzeyleri ve takviye edici gıda ürünleri kullanımı hakkında pratiklerinin saptanması. (Yüksek Lisans Tezi). Haliç Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Ersoy, G. (2013). Fiziksel uygunluk (fitness) spor ve beslenme ile ilgili temel öğretiler. Ata Ofset Matbaacılık.
• Ersoy, G. (2016). Fiziksel uygunluk (fitnes) spor ve beslenme ile ilgili temel öğretiler. Nobel Tıp Kitapevleri.
• Ersoy, G., & Hasbay, A. (2008). Sporcu beslenmesi. T.C. Sağlık Bakanlığı. Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Beslenme ve Fiziksel Aktiviteler Daire Başkanlığı. Klasmat Matbaacılık.
• Güneş, Z. (2005). Spor ve beslenme. Nobel Yayın Dağıtım.
• Güneş, Z. (2016.) Spor ve beslenme antrenör ve sporcu el kitabı. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Gürsoy, R., Aktaş, Ö., & Dane, Ş. (2001). Beslenme ve besinsel ergojenikler ı : karbonhidrat, yağ ve proteinler. Atatürk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 1(2), 19-27.
• Hamamcılar, O., Nefes, A., Kocahan, T., & Hasanoğlu, A. (2020). Sporcularda basit şeker tüketiminin ağız ve diş sağlığına etkisinin incelenmesi. Türkiye Klinikleri Journal of Sports Sciences, 12(1), 58-64. https://doi.org/10.5336/sportsci.2019-70418
• Insel, P., Turner, R. E., & Ross, D. (2004). Nutrition (2nd ed.). Jones and Bartlett Publishers. Jeukendrup, A. E. (2017). Periodized nutrition for athletes, Sports Med, 47(1), 51–63. https://doi.org/10.1007/S40279-017-0694-2
• Juzwıak, C. R. (2016). Reflection on sports nutrition: Where we come from, where we are, and where we are headed. Rev. Nutr., 29(3), 435-444. https://doi.org/10.1590/1678-98652016000300013
• Kaçar, M., & Yeşilkaya, B. (2020). Profesyonel kadın futbolcuların beslenme alışkanlıklarının araştırılması. Ulusal Spor Bilimleri Dergisi. 4(2), 116-26. https://doi.org/10.30769/usbd.783905
• Kårlund, A., Gómez-Gallego, C., Turpeinen, A. M., Palo-Oja, O. M., El-Nezami, H., & Kolehmainen, M. (2019). Protein supplements and their relation with nutrition, microbiota composition and health: is more protein always better for sportspeople? Nutrients, 11(4), 1-19. https://doi.org/10.3390/nu11040829
• Kavas, A. (2000). Sağlıklı yaşam için doğru beslenme. Literatür Yayıncılık. Kocatepe, D., & Tırıl, A. (2015). Sağlıklı beslenme ve geleneksel gıdalar. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 3(1), 55-63.
• Law, R., & Cheung, P. (2008). An analysis of publications in leading tourism journals and its implications. Journal of China Tourism Research, 4(1), 78- 97.
• McArdle, W. D., Katch, F. I., & Katch, V. L. (2007). Exercise physiology: Energy, nutrition, and human performance (6th ed.). Lippincott Williams & Wilkins.
• Merdol, T. K. (2004). Türkiye'ye özgü beslenme rehberi. Beslenme ve Diyet Dergisi, 33, 1-69. Morton, J. P., & Close, G. L. (2015). Current controversies in sports nutrition. European Journal of Sport Science, 15(1), 1-84.
• Murathan, G., Murathan, F., & Bozyılan, E. (2020). “Fiziksel aktivite” konulu tezlerin bibliyometrik analizi (2002-2019). Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 14(2), 158-167.
• Özdemir, G. (2010). Spor dallarına göre beslenme. Spormetre, 8(1),1-6. https://doi.org/10.1501/Sporm_0000000169
• Paker, H.S. (1996). Sporda beslenme. Gen Matbaacılık.
• Potgieter, S. (2013). Sport nutrition: A review of the latest guidelines for exercise and sport nutrition from the American College of Sport Nutrition, the International Olympic Committee and the International Society for Sports Nutrition. South African journal of clinical nutrition, 26(1), 6-16. https://doi.org/10.1080/16070658.2013.11734434
• Pritchard, A. (1969). Statistical bibliography or bibliometrics. Journal of Documentation, 25, 348-349. Rodriguez, G., Moreno, L. A., Blay, M. G., Blay, V. A., Garagorri, J. M., Sarría, A., & Bueno, M. (2004). Body composition in adolescents: Measurements and metabolic aspects. International Journal of Obesity, 28(3), S54-S58.
• Subaşı, M., & Okumuş, K. (2017). Bir araştırma yöntemi olarak durum çalışması. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(2), 419-426.
• Süel, E., Şahin, İ., Karakaya, M. A., & Savucu, Y. (2006). Elit seviyedeki basketbolcuların beslenme bilgi ve alışkanlıkları. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Tıp Dergisi, 20(4), 271-275.
• Şakar, Ş. (2010). Sporcularda sağlıklı beslenme. Turkiye Klinikleri Cardiology-Special Topics, 3(2), 42-52.
• Şanlıer, N., Adanur, E., Uyar, G. Ö., Elibol, E., Coşkun, A. B, Erdoğan, R., & Bozbaş, E. (2017). Gençlerin beslenme ve gıda güvenliğine ilişkin bilgi ve davranışlarının değerlendirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(3), 941-956.
• Üstdal, K. M., & Köker, H. A. (1991). Spor dallarında beslenme ve yüksek performans bilgisi. Can Ofset Matbaacılık.
• Yaraş, A., & Göksel, A. G. (2023). Sporda insan kaynakları konusunda yayınlanmış lisansüstü tezlerin bibliyometrik analizi. Turkish Studies-Social Sciences, 18(1), 313-330.
• Yersüren, S., & Özel, Ç. H. (2020). Boş zaman ve rekreasyon konulu tezler üzerine bibliyometrik bir çalışma. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(2), 1139-1159. http://dx.doi.org/10.26677/TR1010.2020.387
• Yıldırım, O. (2021). Ulusal alan yazında spor turizminin gelişimi: Lisansüstü tezler üzerine bibliyometrik bir analiz. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (43). https://doi.org/10.30794/pausbed.758640
• Yılmaz, G. (2017). Restoranlarda bahşiş ile ilgili yayınlanan makalelerin bibliyometrik analizi. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 14(2), 65-79. https://doi.org/10.24010/soid.335082
• Yılmaz, E., Kumartaşlı, M., & Koçyiğit, B. (2020). Elit boksörlerin beslenme alışkanlıkları ve bilgi düzeylerinin incelenmesi. Akdeniz Spor Bilimleri Dergisi, 3(2), 269-279. https://doi.org/10.38021/asbid.807851
• Yurdakul, M., & Bozdoğan, A. E. (2022). Web of Science veri tabanına dayalı bibliyometrik değerlendirme: Fen eğitimi üzerine yapılan makaleler. Türkiye Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 7(1), 72-92.