Türkiye’de Köy Sosyolojisi Araştırmaları ile Köy Enstitüleri Fikrinin İlişkisel İncelenmesi

Yıl 2020, , 1959 - 1971, 11.12.2020

İlyas Sucu

https://doi.org/10.18506/anemon.803170

Öz

Köy Enstitüleri’nin kuruluş tartışmalarından kapatılmasına kadar devam eden süreçte Türk sosyolojinde yapılan üç farklı köy araştırma türü vardır. Bunlar Sosyal Bilim Ekolü’nün monografik köy araştırmaları (1936-1952); Mümtaz Turhan’ın köy araştırması (1936-1948) ile Niyazi Berkes ve Behice Boran’ın köy araştırmalarıdır (1939-1942). İlki, bireyci bir toplum yapısını hedefleyen ve bu amaçla kişisel girişkenliği esas alan bir toplumsal değişim önermektedir. İkincisi, toplumsal değişmede zihniyet unsurlarını öne çıkarmakta ve sentezci bir anlayışla köye ve köylü eğitimine yaklaşmaktadır. Üçüncüsü ise köyde altyapısal/teknolojik bir değişimi öncelemekte ve bu sürecin doğal sonucu olarak toplumsal değişimi öngörmektedir. Bu çalışmada enstitülerin hedeflediği toplumsal değişimle sosyolojideki köy araştırmalarının sonuçları arasındaki ilişki incelenmiştir. Sosyo-kültürel kurum inşasında toplumsal yapı araştırmaların önemi, Köy Enstitüleri deneyimiyle açığa çıkarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Köy Enstitüleri, Köy sosyolojisi, Toplumsal değişme

Relational Examination of Rural Sociology Research and the İdea of Village Institutes in Turkey

Öz

There are three different types of village research conducted in Turkish sociology in the process from the founding discussions of the Village Institutes to their closure. These, monographic village research of Social Science School (1936-1952), village research of Mümtaz Turhan (1936-1948) between village researchs of Niyazi Berkes and Behice Boran (1939 -1942). The first, proposes a social change aimed at an individualistic society and based on personal assertiveness. The second one emphasizes the elements of mentality in social change and approaches to village and peasant education with a synthesisist approach. The third one it prioritizes an infrastructural/technological change in the village and predicts social change as a natural result of this process. In this study, the relationship between the social change targeted by institutes and the results of village studies in sociology was examined. The importance of social structure research in socio-cultural institution building has been revealed by the experience of Village Institutes.

Anahtar Kelimeler

Village Institutes, Rural sociology, Social change

Kaynakça

• Akpolat, Y. (2009). Mümtaz Turhan’da Köy ve Kalkınma: Mevcut Durum ve Öneriler. İçinde: Aramızdan Ayrılışının 40. Yılında Prof. Dr. Mümtaz Turhan Sempozyumu Bildiri Kitabı (s. 362-379). Ankara: Gazi Üniversitesi Rektörlüğü.
• Alver, K. (2002). Türk Sosyolojisinde ‘Kırılma’ ya da Yeni Yönelim: 1940’lı Yıllar Örneği. AKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 184‐194.
• Anık, M. (2006). Bir Modernleş(tir)me Projesi Olarak Köy Enstitüleri. Divan İlmî Araştırmalar, (20) 1, 279-309.
• Arslan, H. (2019). Türkiye’de Kır Sosyolojisi Araştırmaları. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I-III (2006). Atatürk Araştırma Merkezi: Divan Yayıncılık.
• Aydemir, Ş. S. (1975). Toprak Uyanırsa. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Berkes, N. (1942). Bazı Ankara Köyleri Üzerinde Bir Araştırma. Ankara: Uzluk Basımevi.
• Berkes, N. (2015). Türk Düşününde Batı Sorunu. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Binark, İ. (2004). Türk Parlamento Tarihi (TBMM – VI. Dönem) II. Cilt. Ankara: TBMM Vakfı Yayınları.
• Boran, B. (1940a). Köy Davası ‘Şehirleşmek’ Davasıdır I. Siyasi İlimler Mecmuası, 111, 172-174.
• Boran, B. (1940b). Köy Davası ‘Şehirleşmek’ Davasıdır II. Siyasi İlimler Mecmuası, 113, 175-180.
• Boran, B. (1945). Toplumsal Yapı Araştırmaları (İki Köy Çeşidinin Mukayeseli Tetkiki). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Çetin, T. (1999). Cumhuriyet Döneminde Köycülük Politikaları: Köye Doğru Hareketi. İçinde: O. Baydar (Ed.), 75 Yılda Köylerden Şehirlere (s. 213-230). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Demirel, T. (2007). Mümtaz Turhan. İçinde: T. Bora & M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 3: Modernleşme ve Batıcılık (s. 228-233). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Demirkan, S. (1946). Köyün Sosyal Tetkikinde Monografya Usulü. İstanbul.
• Demirkan, S. (1958). Tanzimat’tan Günümüze Kadar Köycülüğümüz. İş ve Düşünce, (24)204–205, 4.
• Ertürk, R. (1997). Türk Sosyolojisinde ve Cumhuriyet Döneminde Köy Tartışmaları. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Geray, C. (1972). Toplum Kalkınması ve Köy Araştırmaları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 5(1), 3–49.
• Gökalp, Z. (2008). Türkçülüğün Esasları. İstanbul: Kitapzamanı.
• Kafadar, O. (2012). Cumhuriyet Dönemi Eğitim Tartışmaları. İçinde: U. Kocabaşoğlu (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 3: Modernleşme ve Batıcılık (s. 351-381). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kaplan, İ. (2002). Türkiye’de Milli Eğitim İdeolojisi. İstanbul: İletişim. Karaosmanoğlu, Y. K. (2020). Yaban. İstanbul: İletişim.
• Karaömerlioğlu, M. A. (2009). Köy Enstitüleri. İçinde: A. İnsel (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 2: Kemalizm (s. 268-293). İstanbul: İletişim.
• Karaömerlioğlu, M. A. (2009). Türkiye’de Köycülük. İçinde: A. İnsel (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 2: Kemalizm (s. 284-297). İstanbul: İletişim.
• Kazgan, G. (1983). Tarım. İçinde: Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi (Cilt 9, s. 2412-2429). İstanbul: İletişim.
• Kirby, F. (2018). Türkiye’de Köy Enstitüleri. İstanbul: Tarihçi Kitabevi.
• Kocacık, F. (1984). Köy Araştırmaları. İçinde: Prof. Dr. Aziz Köklü’nün Anısına Armağan (s. 265–276). Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi.
• Köymen, O. (1999). Köylü Sorunu Araştırma ve Tartışmaları. İçinde: O. Baydar (Ed.), 75 Yılda Köylerden Şehirlere (s. 133-140). İstanbul: Tarih Vakfı.
• Mardin Ş. (2008). Jön Türklerin Siyasi Fikirleri 1985-1908. İstanbul: İletişim.
• Planck, U. (1977). Türkiye’de Köy Sosyolojisi (Çev. M. Reşit Küçükboyacı). İşletme Dergisi, 2(4), 223‐240.
• Prens Sabahaddin (2007). Gönüllü Sürgünden Zorunlu Sürgüne Bütün Eserleri (Yayına Hazırlayan: Mehmet Ö. Alkan). İstanbul: Yapı Kredi.
• Sucu, İ. (2018). Prens Sabahaddin –Türk Sosyoloji Tarihinde Sosyal Bilim Ekolü–. İstanbul: Açılım.
• Tahir, K. (2016). Bozkırdaki Çekirdek. İstanbul: İthaki.
• Tekeli, İ. & Gülöksüz, Y. (1983). Kentleşme, Kentlileşme ve Türkiye Deneyimi. İçinde: Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi (Cilt 5, s. 1124-1238). İstanbul: İletişim.
• Tonguç, İ. H. (2019). Canlandırılacak Köy. İstanbul: İş Bankası Kültür.
• Turhan, M. (1959). Köy Enstitüleri Masalı. Türk Yurdu, 278, 23-24.
• Turhan, M. (1987). Kültür Değişmeleri. İstanbul: MÜ İlahiyat Fakültesi Vakfı.
• Turhan, M. (2015). Garplılaşmanın Neresindeyiz. Ankara: Altınordu.
• Tütengil, C. O. (1955). Yaşayan Prens Sabahattin Bey Çığırı ve Bir Temel Atma Merasimi. İş Mecmuası, 171, 160.
• Tütengil, C. O. (1999). Köycülük Üzerine. İçinde: O. Baydar (Ed.), 75 Yılda Köylerden Şehirlere (s. 199-212). İstanbul: Tarih Vakfı.
• Ülken, H. Z. (1950). La Sociologie Rurale en Turquie. Sosyoloji Dergisi, 6, 104-116.
• Ülken, H. Z. (1951). Türkiye’de Köy Sosyolojisi. İçinde: Sosyoloji Dünyası (s. 22-27). İstanbul: Türk Sosyoloji Cemiyeti Yayın Organı.
• Ülken, H. Z. (2001). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. İstanbul: Ülken.
• Yalçınkaya, Z. (2013). 1941-1944 Yılları Arası Yayınlanan “Yurt ve Dünya Dergisi”ndeki Köy ve Köylü Sorunları Üzerine Bir Analiz. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 161-174.
• Yıldırım, K. (2019). Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Çalışma Hayatının Gelişimi. İçinde: L. Sunar (Ed.), Türkiye’de Toplumsal Yapı ve Değişim (s. 221-245). Ankara: Nobel.