Türkiye’de Tüketici Güven Endeksini Etkileyen Faktörlerin Analizi

Yıl 2021, , 1259 - 1278, 25.10.2021

Ali Cüneyt Çetin

https://doi.org/10.18506/anemon.891302

Öz

Tüketici güven endeksleri iktisadi faaliyetlerin izlenmesi için tüm gelişmiş ülkelerde ilgiyle takip edilen öncü bir göstergedir. Bu çalışmanın amacı Tüketici Güven Endeksini etkilediği düşünülen altın fiyatı, Borsa İstanbul 100 getiri endeksi, TÜFE bazlı reel kur endeksi ve tüketici fiyat endeksi değişkenlerini VAR modeli ile analiz etmektir. Analizde Türkiye’nin söz konusu değişkenlere ait 2004:02-2020:11 dönemi aylık verileri kullanılmıştır. VAR modelden elde edilen bulgular incelendiğinde, enflasyonun Tüketici Güven Endeksinin nedeni olduğu, Tüketici Güven Endeksinin ise altın fiyatlarının nedeni olduğu belirlenmiştir. Ayrıca Tüketici Güven Endeksi ve enflasyonun reel kur endeksinin nedeni olduğu gözlenmiştir. Etki-tepki analiz sonuçlarına göre, incelenen dönemde Tüketici Güven Endeksinin enflasyondaki artışa aynı yönde tepki verdiği, daha sonra enflasyondaki düşüşe uyum sağladığı ve son dönemde enflasyondaki artışa artış yönünde tepki verdiği görülmüştür. Tüketici Güven Endeksinde meydana gelen bir şok, altın fiyatlarını ilk dört dönem boyunca artırmış, sonra bir dönem azaltarak son dönemde sıfıra yakınsamıştır. Tüketici Güven Endeksi, TÜFE bazlı reel kur endeksini ilk üç dönem azaltmış, son dönemde şokun etkisi hafiflemiştir. Varyans ayrıştırma sonuçlarına göre, uzun dönemde Tüketici Güven Endeksinin %10.38’inin TÜFE bazlı reel kur, %5.94’ünün tüketici fiyatları tarafından belirlendiği, Tüketici Güven Endeksinin incelenen dönem boyunca altın fiyatları üzerindeki ağırlıklı etkisinin giderek arttığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Tüketici Güven Endeksi, BIST-100 Endeksi, Reel Kur Endeksi, Tüketici Fiyat Endeksi, VAR Modeli

Analyzing the Factors That Influence Consumer Confidence Index in Turkey

Öz

Consumer confidence indices are a leading indicator that is followed with interest in all developed countries in order to monitor economic activities. The purpose of this study is to analyze the variables of gold price, BIST-100 index, CPI-based real exchange rate index, and consumer price index, which are thought to affect the Consumer Confidence Index using VAR model. Monthly data of the abovementioned variables of Turkey were used in the analysis for period of 2004:02-2020:11. The findings obtained from the VAR model revealed that the inflation was the cause of the Consumer Confidence Index, while the Consumer Confidence Index was the cause of gold prices. It was observed that the Consumer Confidence Index and inflation were the reasons for the real exchange rate index. According to the results of the impulse-response analysis, it was observed that the Consumer Confidence Index reacted in the same direction to the increase in inflation, and then it adapted to the decrease in inflation and reacted to the increase in inflation in the last period. A shock in the Consumer Confidence Index increased gold prices during the first four periods, and then decreased by one period, converging to zero in the last period. The Consumer Confidence Index decreased the CPI-based real exchange rate index for the first three periods, and the impact of the shock lessened in the last period. According to the variance decomposition results, it was observed that in the long run, 10.38% of the Consumer Confidence Index was determined by the CPI-based real exchange rate and 5.94% by the consumer prices, and the weighted effect of the Consumer Confidence Index on gold prices gradually increased throughout the period examined.

Anahtar Kelimeler

Consumer Confidence Index, BIST-100 Index, Real Exchange Rate Index, Consumer Price Index, VAR Model

Kaynakça

• Afshar, T. (2007). Stock return, consumer confidence, purchasing manager’s index and economic fluctuations. Journal of Business & Economics Research, 8(5), 97-106.
• Alacahan, N. D., & Yavuz, R. A. (2017). The relationship of consumer confidence with real exchange rates: analysis of Turkey. IIBN International Refereed Academic Social Sciences Journal, 8(25), 22-40.
• Albayrak, Ş. G. (2018). Türkiye’de reel kesim güven endeksi ile imalat sanayi kapasite kullanım oranı arasındaki ilişki üzerine ampirik bir uygulama (2007-2017). Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(5), 18-27, https://dergipark.org.tr/tr/pub/asbider/issue/41362/500080.
• Arısoy, İ. (2012). Türkiye ekonomisinde iktisadi güven endeksleri ve seçilmiş makro değişkenler arasındaki ilişkilerin VAR analizi. Maliye Dergisi, 162, 304-315.
• Arısoy, İ., & Aytun, C. (2014). Türkiye’de tüketim harcamaları, krediler ve tüketici güveni arasındaki ilişkilerin analizi. Business and Economics Research Journal, 5(2), 33-45.
• Aslanoğlu, E., & Çelik, S. (2010). An analysis of two leading ındicators of economic growth in Turkey: monthly manufacturing industry output and CNBC-e consumption indices. İktisat İşletme ve Finans, 25, 9-31.
• Ayuningtyas, R., & Koesrindartoto, D. P. (2014). The relationship between business confidence, consumer confidence, and ındexes return: empirical evidence in ındonesia stock exchange. International Conference on Trends in Economics, Humanities and Management (ICTEHM'14), 13-14 August, Pattaya (Thailand).
• Beşel, F., & Yardımcıoğlu, F. (2016). Tüketici güven endeksi ile makro değişkenler arasındaki ilişki. Uluslararası Politik, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Kongresi içinde (s. 475-487). İstanbul: Uluslararası Politik, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Kongresi.
• Bicil, İ. M., Başarır, Ç., & Yılmaz, Ö. (2018). Tüketici güven endeksi ile seçilmiş finansal ve makroekonomik göstergeler arasındaki ilişki. ICOAEF'18 Full Paper Proceeding içinde (s. 732-740), Kuşadası: IV. International Conference on Applied Economics and Finance & Extended With Social Sciences.
• Canöz, İ. (2018). Borsa İstanbul 100 endeksi ile tüketici güven endeksleri arasındaki nedensellik ilişkisi: Türkiye örneği. Fiscaoeconomia, 2(1), 136-153.
• Chen, S. S. (2011). Lack of consumer confidence and stock returns. Journal of Empirical Finance, 18(2), 225-236.
• Christ, K. P., & Bremmer, D. S. (2003). The relationship between consumer sentiment and stock prices. 78th Annual Conference of the Western Economics Association International, Denver, ABD.
• Eduardo, L., & Brito, L. (2004). Is the consumer confidence index a sound predictor of the private demand in the United States. Estudios de Economia Aplicada, 22(3), 1-15.
• Eyüboğlu, S., & Eyüboğlu, K. (2018). Hizmet güven endeksi ile hizmet sektör alt endeksleri arasındaki ilişkinin test edilmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), 271-282.
• Fisher, K. L., & Statman, M. (2003). Consumer confidence and stock returns. Journal of Portfolio Management, 30(1), 115-127.
• Göktaş, Ö. (2020). Uygulamalı ekonometri-II. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi (İSUZEM).
• Görmüş, Ş., & S. Güneş, S. (2010), Consumer confidence, stock prices and exchange rates: the case of Turkey. Applied Econometrics and International Development, 10(2), 103-114.
• Gündüz, İ. O., Sönmezler, G., & Akduğan, U. (2017). An analysis of the relationship between consumer confidence index and credit card expenditures in Turkey. IIB International Refereed Academic Social Sciences Journal, 8(27), 1-16.
• Hsu, C. C, Lin, H. Y., & Wu, J. Y. (2011). Consumer confidence and stock markets: the panel causality evidence. International Journal of Economics and Finance, 3(6), 91-98.
• Islam, T., & Mümtaz, M. N. (2016). Consumer confidence index and economic growth: an empirical analysis of EU countries. Euro Economica, 35(2), 17-22.
• Işık, T. T., Şahin, I., & Aydınkaya, I. (2016). Consumer confidence index, the relationship between growth and inflation: a case of Turkey. International Journal of Economics, Commerce and Management, 4(4), 295-306.
• İbicioğlu, M., Kapusuzoğlu, A., & Karan, M. B. (2013). Türkiye’deki tüketici güven endeksi ile döviz kuru arasındaki ilişkinin ampirik analizi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 5(1), 5-16.
• İpek E., & Akyazı, H. (2017). Expectations and household expenditures: the case of Turkey. Yönetim ve Ekonomi Araştırma Dergisi, 15(1), 27-39.
• İskenderoğlu, Ö., & Akdağ, S. (2017). Finansal hizmetler güven endeksinin geçerliliğinin incelenmesi: Türkiye örneği. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 3(4), 625-633.
• Kandır, S. Y. (2006). Tüketici güveni ve hisse senedi getirileri ilişkisi: İMKB mali sektör şirketleri üzerinde bir uygulama. Ç. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(2), 217-230.
• Karasoy, C., Gökçe, H., & Yüncüler, Ç. (2018). The explanatory power and the forecast performance of consumer confidence indices for private consumption growth in Turkey. Emerging Markets Finance and Trade, 54(9), 2136-2152.
• Kaygısız Durgun, A. (2019). Türkiye’de tüketici ve reel kesim güven endeksi ile seçilmiş makro değişkenler arasındaki ilişki: 2010-2018. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 17(1), 314-332.
• Kıran, B. (2020). Zaman serileri analizi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi (İSUZEM).
• Köse, A., & Akkaya, M. (2016). Beklenti ve güven anketlerinin finansal piyasalara etkisi: BIST 100 üzerine bir uygulama. Bankacılar Dergisi, 27(99), 3-15.
• Mumcu Küçükçaylı, F., & Yüce Akıncı, G. (2018). Tüketici güveninin makroekonomik belirleyicileri: bir zaman serisi analizi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 17. UİK Özel Sayısı, 459-472.
• Özdemir, G. Z. (2013). Tüketici güveninin tüketici kredileri ile ilişkisi ve öngörü gücü: Türkiye örneği (Uzmanlık yeterlilik tezi). Ankara: TCMB.
• Sum, V. (2014). Effects of business and consumer confidence on stock market returns: crosssectional evidence. Economics, Management, and Financial Markets, 9(1), 21-25.
• Tekin, B., & Cengiz, S. (2018). Pay senedi piyasası ile tüketici güven endeksi arasındaki nedensellik ve eşbütünleşme ilişkileri: borsa İstanbul’da bir uygulama. Journal of Social and Humanities Sciences Reseach, 5(29), 3837-3847.
• Topuz, Y. V. (2011). Tüketici güveni ve hisse senedi fiyatları arasındaki nedensellik ilişkisi: Türkiye örneği. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(1), 53-65.
• Tunalı, H., & Özkan, İ. E. (2016). Türkiye’de tüketici güven endeksi ve tüketici fiyat endeksi arasındaki ilişkinin ampirik analizi. İktisat Politikası Araştırmaları Dergisi, 3(2), 54-67.
• TÜİK, (2021). Türkiye İstatistik Kurumu Metaveri. (Erişim: 28.02.2021), https://tuikweb.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=33912.
• Usul, H., Küçüksille, E., & Karaoğlan, S. (2017). Güven endekslerindeki değişimlerin hisse senedi piyasalarına etkileri: borsa İstanbul örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(3), 685-695.
• Yamak, R., & Korkmaz, A. (2005). Reel döviz kuru ve dış ticaret dengesi ilişkisi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, (2), 11-29.
• Yazıcı, S. (2019). Tüketici güven endeksinin tüketimi öngörü yeteneğinin ölçülmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.