Ibn Qutayba's Approach to The Controversial Hadiths -In the Example of Work Ta’vîlü Mukhtelif al-Hadîth-

Yıl 2021, , 33 - 43, 31.07.2021

Bayram Kanarya

https://doi.org/10.18506/anemon.906714

Öz

One of the authors who examined the hadith discussions about the third century of hijri and before is Ibn Qutayba, who died in 276/889. Ibn Qutayba examined the discussion topics of the period regarding the hadith in her work titled Ta’vîlü Mukhtelifi al-Hadith. This work was written after the systematic pressure applied by Mu'tezile, who gained a political power in a certain period of the Abbasids, against Ahl al-Hadith. The most fundamental issue emphasized in the work can be summarized as "responding to the criticism of Ahl al-Hadith". The author stated that the arguments put forward by some individuals and groups based on the contradiction between hadiths were not correct and argued that these narrations could be reconciled. In this context, the methods of evaluating the hadith of Ahl al-Ray, Rafizi, Mürcii and Ahl al-Kalam were criticized.

Anahtar Kelimeler

Ibn Kutayba, Controversial Hadith, Ahl al-Hadith, Ahl ar Ray

İbn Kuteybe’nin İhtilaflı Hadislere Yaklaşımı -Te’vîlü Muhtelifi’l-Hadîs Eseri Örnekliğinde-

Öz

Hicri üçüncü asır ve öncesine dair hadis tartışmalarını inceleyen müelliflerden birisi, 276/889 yılında vefat etmiş olan İbn Kuteybe’dir. İbn Kuteybe, Te’vîlü Muhtelifi’l-Hadîs isimli eserinde, dönemin hadise yönelik tartışmalarını ele almıştır. Bu eser, Abbasîlerin belli bir döneminde siyasi bir güç kazanan Mu’tezile’nin iktidar erkini de kullanarak Ehli Hadis’e yönelik uyguladığı sistematik baskılardan sonra kaleme alınmıştır. Eserde üzerinde durulan ve savunulan tez, “Ehli Hadis’e yönelik eleştirilere cevap vermek” şeklinde özetlenebilir. Müellif kelamcılar, Ehli Rey ve Mu’tezile gibi bazı kesimlerin hadisler arasındaki teârüzden hareketle ileri sürdükleri argümanlarının doğru olmadığını belirtmiş ve bu rivayetlerin uzlaştırılabileceğini savunmuştur. Bu çerçevede Ehli Rey, Mu’tezile, Râfızîler, Mürciîler ve Ehli Kelam’ın muhtelif gibi görünen rivayetleri değerlendirme yöntemleri tenkit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İbn Kuteybe, İhtilaflı Hadisler, Ehli Hadis, Ehli Rey

Kaynakça

• Buhârî, M. (1992). Sahîhu’l-Buhârî. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Darimî, E. (1992). Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Dülber, H. (2008). İbn Kuteybe ve Hadis Anlayışı. Ankara: AÜSBE.
• __________. (2017). Hadislerde Yorum “Tevil” Geleneği: İbn Kuteybe Örneği. Asos Journal: The Journal of Academic Social Science, 5 (53), 114-137.
• Ebû Davud, S. (1992). Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Erman, U. (2017). Ehl-i Hadîs ve Ehl-i Re’y Arasında Yaşanan Polemiklerin Cerh ve Ta’dîl İlmine, Dönemin Te’lîfâtına ve Sosyal/Beşerî İlişkilere Yansıması (Hicrî III. Asır). e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi. IX (18), 990-1010.
• el-Firyâbî, E. (1989). Kitâbu Fedâili'l-Kur'an. thk. Yûsuf Osman Fadlullah Cibrîl. Riyâd: Mektebetu'r-Rüşd.
• İbn Balabân, A. (1993). Sahîhu İbn Hibbân bi Tertîbi İbn Balabân. thk. Şuayp el-Arnaût. Beyrut: Müessesetü’r-Risale.
• İbn Hacer, A. (1986). Lisanü’l-Mizan. Beyrut: Müessesetü’l-A’lami.
• İbn Hanbel, A. (1995). Müsned, thk. Şuayp el-Arnaût, Beyrut: Müessesetü’r-Risale.
• İbn Huzeyme, M. (1980). Sahîhu İbn Huzeyme. thk. Muhammed Mustafa el-A’zami. Beyrut: el-Mektebü’l-İslami.
• İbn Kuteybe, A (t.y.). Te’vîlü Muhtelifi’l-Hadîs. Beyrut: Darü’l-Kitabi’l-Arabi.
• __________. (1999). Te’vîlü Muhtelifi’l-Hadis. thk. Muhammed Muhyiddin el-Asfer. Beyrut: el-Mektebü’l-İslami.
• __________. (2009). Te’vîlu Muhtelifi’l-Hadîs. thk. Ebu Usame Selim b. Îdü’l-Hilal. Kahire: Daru İbn Affan.
• __________. (t.y.). el-Maarif. thk. Servet Ukaşe, Kahire: Darü’l-Maarif.
• __________. (2017). Hadis Müdafaası. çev. M. Hayri Kırbaşoğlu. Ankara: Otto Yayınları.
• İbn Mâce, E. (1992). Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• İstemi, F. (2017). Hicri IV. Yüzyıla Kadar Hadis İlmi ve Tarih İlminin Birbirleriyle Olan Tarihsel Münasebeti. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi. 9 (17), 44-68.
• Kanarya, B. (2017). İhtilaflı Hadisler İmam Şafii’nin Yaklaşımı. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Kaya, A. (2015). Mihne Hadisesi ve Hadis İlmine Etkileri Bakımından Mihne’nin Sonuçları. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 19 (1), 7-32.
• el-Kudât, Ş. (2018). Muhtelifü’l-hadîs İlmi, Usûlü ve Kuralları. çev. Halil İbrahim Doğan. Journal of Analytic Divinity. 2 (2), 116-148.
• Lecomte, G. (1981). Şâfiînin İhtilâfü’l-Hadîsinden İbn Kuteybe’nin Muhtelifü’l-Hadîsine. çev. İbrahim Kafi Dönmez, İslam Medeniyeti Mecmuası. 5 (1), 3-37.
• Lowry, J. (2004). The Legal Hermeneutics of Al-Shafi'i and Ibn Qutayba: A Reconsideration. Islamic Law and Society. 11 (1), 1-41.
• Melchert, C. (2018). Kûfe’de Hanefîliğin Ortaya Çıkışı Ve Medine Hadisçiliği. çev. Tuğba Altuncu. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 5 (8), 261-294.
• Müslim, E. (1992). Sahîhu Müslim. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• el-Kudâî, M. (1985). Müsnedü’ş-Şihâb. thk. Hamdi b. Abdülmecid es-Silefi. Beyrut: Müessesetü’r-Risale. es-Suyûtî, C. (1979). Büğyetü’l-Vu’ât fi Tabakâti’l-Lügaviyyîne ve’n-Nuhât. thk. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrahim. Beyrut: Darü’l-Fikr.
• eş-Şafii, M. (1993). İhtilâfü’l-Hadîs. thk. Amir Ahmet Haydar. Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekafiyye.
• Şahyar, A. (2013). Bid’at Ehlinden Hadis Rivayeti Kapsamında Mihne Sürecinin Cerh ve Ta’dile Etkisi. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Journal of Divinity Faculty of Hitit University. 12 (24), 29-57.
• et-Tahâvî, A. (1984). Şerhu Ma’âni’l-Âsâr. thk. Muhammed Zehri en-Neccar ve Muhammed Seyyid Cad el-Hakk. Beyrut: Alemü’l-Kütüb.
• et-Tebrîzî, H. (1979). Mişkâtu'l-Mesâbîh. thk. Muhammed Nasiruddin el-Elbânî. Beyrut: el-Mektebü'l-İslamî.
• Tirmizî, E. (1992). Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Nuri, T. (2005). Mihne Olaylarını Doğuran Tartışmalarının Hadis Rivâyetine Yansıması (Buhârî Özelinde Bir Değerlendirme). Dinî Araştırmalar. 8 (23),153-170.
• Varol, H. (1986). İbnu Kuteybe ve Eserleri. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. (6), 141-153.
• Yazıcı, H.. Birışık, A. Yavuz, Y. Ş. (1999). İbn Kuteybe. Diyanet İslam Ansiklopedisi. (20). İstanbul: TDV Yayınları. 145-152. Yücel, A. (2014). Hadis Tarihi. İstanbul: İfav Yayınları.
• ez-Zehebî, M. (1983). Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ. thk. Şuayp el-Arnaût. Beyrut: Müessesetü’r-Risale.
• ez-Ziriklî, H. (2002). el-A’lâm Kâmusu Terâcim. Beyrut: Darü’l-İlm.