Kürtçe’nin Serhat Şivesi Üzerinde Türkçe’nin Etkisi: Muş Malazgirt Ağzı Örneği

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: UMS'20, 61 - 70, 30.12.2020

Kenan Subaşı

https://doi.org/10.18506/anemon.832149

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmada konuşma pratiği esas alınarak Kürtçeyi asimilasyonunun bir boyutu ortaya koyuldu. Makalemizde çalışma sahası; Kürtlerin yerleşik olduğu Serhat bölgesinde yer alan Muş ilinin Malazgirt ilçesi seçilmiştir. Bu çalışmanın amacı, Türkçenin, Kürtçenin Serhat şivesine olan etkisini Malazgirt örneği ile göstermektir. Araştırma yöntemi, bireylerle diyalog esaslı, yani mülakat tekniğine dayanmaktadır. Yaptığımız mülakatta katılımcıları dört kategoride bölüştürdük. Bu kategoriler yaş, eğitim, cinsiyet ve ikamet yeri olarak tanımlandı. Bu çalışmanın neticesinde Kürtçenin Serhat şivesinin Türkçeye epey maruz kaldığı tespit edilmiştir. Ayrıca göze çarpan sonuçlardan biri de Türkçeye maruz kalan tarafın en çok leksîkal alan olduğudur. Gramatikal yani morfolojik, fonolojik ve sentaks bağlamında da ödünç alımların olduğu görülmüş ve dil değişimi başta olmak üzere Kürtçe konuşanların dilinde birçok farklı sonuçları ortaya çıkardığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Malazgirt, Türkçe’nin Etksi, Serhat Şivesi, Kürtçe, Asimilasyon

Tesîra Zimanê Tirkî Li Ser Devoka Serhedê: Wekî Nimûne Milazgirta Mûşê

Öz

Em ê hêleke asîmîlasyonê ya Kurdî digel pratîka axaftinê di vê gotarê de pêşkêş bikin. Di vê gotarê de bajarokê Milazgirtê yê li ser bajarê Mûşê ku li herêma Serhedê ya li bakurê Kurdistanê dikeve, wekî qada xebatê hatîye hilbijartin. Di vê xebatê de armanc ew e ku tesîra zimanê Tirkî ya li ser vê devokê û li vê herêmê çêbûye, bi nimûneya Milazgirtê bê nîşandan. Rêbaza vekolînê, wekî guftûgoya digel kesan bingeh hatîye girtin. Ev guftûgo di çar kategorîyan de pêk tê; wekî temen, xwendayetî, zayend û cihê jîyanê. Wekî encam di vê gotarê de dixuye ku ev devok di bin tesîra zimanê Tirkî de maye. Herwiha hat dîtin qada ku herî zêde tirkîfîke bûye qada lêksîkal e. Ji alîyê morfolojîk, fonolojîk û sentaksê ve jî qerzkirinên berbiçav hene.

Anahtar Kelimeler

Milazgirt, Tesîra Tirkî, Devoka Serhedê, Zimanê Kurdî, Pişaftin

Influence of Turkish on Serhed Region Dialect of Kurdish: As a Sample Malazgirt Town of Mus

Öz

We will try to show the assimilation of Kurdish in this study based on the practice of speaking. In this article, Malazgirt town of Muş is located in the Serhed region of northern Kurdish Homeland, is selected such as the area of work. The aim in this study is to shown Turkish influence on this dialect and in this region, by sample of Malazgirt. The research guide, the interview with the people, is just the basis of the origin. This interview occurs in four categories. These categories are classified as age, literate, gender and place of life. As a result of this article, it appears that these dialects are influenced by Turkish language. In addition, one of the most striking results is that the part exposed to Turkish is the most lexical area. It has been observed that there are borrowings in the context of morphological, phonological and syntax.

Anahtar Kelimeler

Malazgirt, Turkish Influence, Serhed Dialect, Kurdish Language, Acculturation

Kaynakça

• Akın, S. (2013). Lêkolînên Zimannasîya Kurdî. İstanbul: Avesta.
• Aksan, D. (2009). Her Yönüyle Dil: Ana Çizgilerîyle Dilbilim. 3. Cilt, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Al, S. (2016). Barış ve Çatışma Arasında: Türkîye ve Ortadoğu’da Kürt Sorununu Anlamlandırmak – Şubat/Mayıs 2016 Dîyarbakır – Şanlıurfa – Mardin – Erbil Saha Araştırması Raporu. İzmir Ekonomi Üniversitesi.
• Balî, A. (2008). Bingeha Perwerdehîyê bi Yekzimanî Dest Pê Dike. C. Oğuz & D. Rêbiwar (amd.) Duzimanî. İstanbul: Hîvda İletişim, 75-78.
• Bedirxan, C. A. & Lescot, R. (2012). Kürtçe Gramer. İstanbul: Avesta.
• Berg, B. L. (2009). Qualitative Research Methods for the Social Sciences, Boston: Allyn & Bacon.
• Çîçek, C. (2013). Zimanek Çima Tê Qedexekirin? Polîtîkayên Zimanî û Rewşa Kurdî li Tirkîyeyê ji Înkarê Ber bi Nasînê. İstanbul: Peywend.
• Hassanpour, A. (2005). Kürdistan’da Millîyetçilik ve Dil 1978-1985. Bingöl, İ. & Gündoğan, C. (Çev.), İstanbul: Avesta.
• Keskin, M. (2014). Asimilasyon Politikasının Nesiler Üzerindeki Etkisine Bir Örnek. Boztuğ, A. ve Diğerleri (ed.) 2. Uluslararası Tunceli (Dersim) Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Tunceli Üniversitesi, 343-360.
• Matras, Y. (2009). Language Contact. New York: Cambridge University Press.
• Oğuz, C. & Rêbiwar, D. (amd.) (2008). Duzimanî. İstanbul: Hîvda İletişim.
• Öpengin, E. (2011). Rewşa Kurdî ya Sosyolenguîstîk li Tirkîyeyê. İstanbul: Avesta.
• Özyurt, C. (2004). Osmanlı’da Resmi Ulusçuluk ve Dil Politikası. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 3(3), 155-165.
• Rizgar, B. (2012). Uygulamalı Kürtçe Dersleri-DErsên Kurdî. (2. Baskı), İstanbul: Doz.
• Sarı, İ. (2013). Dil Etkileşimi Bağlamında Ses-Anlam Eşleşmesi ve Türkeçedeki Örnekleri. Türk Kültürü Araştırmaları Dergisi. Yıl: 51, Cilt: VI, Sayı: 1. 1-27.
• SDAM. (2019). Dünyaya Dağılan Bir Toplum Olarak Kürtler. Strateji Düşünce ve Analiz Merkezi.
• Skutnabb-Kangas, T. & Bucak, S. (1994). Killing a Mother Tongue – How The Kurds are Deprived of Linguistic Human Rights. Skutnabb-Kangas, T. & Phillipson, R. (eds.) in Collaboration With Mart Rannut. Linguistic Human Rights - Overcoming Linguistic Discrimination - Contributions to the Sociology of Language. Berlin & New York: Mouton de Gruyter, 347-370.
• Subaşı, Z. (2020). Hevpeyvîn, 67 Salî, Milazgirt/Şêbo.
• Tan, S. (2008). Duzimanî û Du Nîvziman. C. Oğuz & D. Rêbiwar (amd.) Duzimanî. İstanbul: Hîvda İletişim, 33-36.
• Tan, S. (2011). Rêzimana Kurmancî. (Çapa Berfirehkirî), Stenbol: Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê.
• Taş, Ç. (2013). Waneyên Rêziman û Rastnivîsa Kurmancî. Çapa Duyemîn, Stenbol: Dîwan.
• Yıldırım, K. (2012). Temel Alıştırma ve Metinlerle Kürtçe Dilbilgisi: Kurmancî Lehçesi, Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları.
• Yılmaz, M. (2016). Malazgirt İçesi’nin (Muş) Nüfus Coğrafyası. Tukish Studies: International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Ankara, 11(2), 1361-1388.
• Yonat, M. (2019). Kurmancî Kürtçesi Ağızları Hakkında Sosyolinguistik Bir İnceleme (Muş-Adıyaman-Şırnak Örneği). Dîyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kürt Dili ve Kültürü Anabilim Dalı Doktora Tezi. Yonat, M. (2020). Di Devokên Kurdîya Kurmancî de Zayenda Rewşên Morfolojîk (Mînakên Devokên Bakur, Başûrê Rojhilat û Başûrê Rojavayê). Mukaddime, 11(2), 410-445.
• Zeyneloğlu, S. & Sirkeci, I. & Civelek, Y. (2016). Language Shift Among Kuds in Turkey: A Spatial and Demographic Analysis. Kurdish Studies Journal. Transnational Press London, 4(1), 25-50.