SWOT Analizi Yöntemiyle Karasu Nehri Yukarı Havzası’nın (Van) Arazi Kullanım Planlama Önerileri

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 1, 211 - 233, 30.04.2024

Mehmet Akif Seyitoğulları , Bülent Matpay

https://doi.org/10.18506/anemon.1287739

Öz

Çalışmaya konu olan Yukarı Karasu Havzası, Türkiye’nin doğusunda ve İran sınırına sıfır bir konumda olup Van Gölü Havzası içinde yer almaktadır. Dünyada her geçen gün artan nüfus ve ihtiyaçlar doğal ortam kaynakları üzerinde baskı oluşturarak dönüşü mümkün olmayan çevre sorunlarına neden olduğu bilinmektedir. Benzer biçimde çalışma alanı da artan nüfus, kontrolsüz ve bilinçsiz doğal kaynak kullanımı ve araziden faydalanmada yapılan yanlış tercihler doğal ortam tahribatına ve sorunlara neden olmaktadır. Keza bölgede son yıllarda kendini iyice gösteren kuraklık koşulları, ekolojik ortamda değişikliklere neden olduğu görülmüştür. Yöre insanının bu değişiklikleri fırsata dönüştürdüğü (örneğin kurumuş sulak alanların tarıma açılması gibi) zannedilse de aslında bunun kimi yerde tehdit olduğu anlaşılmıştır. Bu çalışmada Yukarı Karasu Havzası’nın SWOT (Güçlü yönler, Zayıf yönler, Fırsatlar, Tehditler) analizi ortaya konulmuştur. Bunun için arazi çalışmaları ve fotoğraflamaları, istatistiki veriler, çeşitli haritalar (1/25.000-100.000 ölçekli jeoloji, topoğrafya, arazi kullanımı), Uzaktan Algılama (UA) ve Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) teknikleri ve literatür çalışmalarından faydalanılmıştır. Bu verilerin sentezi sonucunda sürdürülebilir bir havza modeli için SWOT analizi önerilmiştir. Yapılan bu analizle Yukarı karasu Havzası’nın güçlü yönlerinin, Karasu ve Yücelen Derelerinin yukarı çığırlarının mera potansiyeli açısından zengin olduğu anlaşılmıştır. Zayıf yönlerinin arazinin bilinçsizce/yanlış bir şekilde kullanımı, havzada fırsat olarak, ulaşımda lojistik destek açısından önemli sahada bulunmasının (İran sınırına yakın olması) ön planda olduğu ve kır nüfusunun göçü ve doğal afet riskinin tehdit unsuru oluşturduğu anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yukarı Karasu Havzası, Dorutay Ovası, SWOT Analizi, Doğal Ortam

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Natural Environment Planning of Karasu River Upper Basin (Van) Using SWOT Analysis Method

Öz

The study area, Upper Karasu Basin, is located in the east of Turkey and bordering Iran and is located within the Van Lake Basin. It is known that the increasing population and needs in the world create pressure on natural environment resources and cause irreversible environmental problems. Similarly, the increasing population in the study area, the uncontrolled and unconscious use of natural resources and the wrong choices made in utilizing the land cause natural environment destruction and problems. In addition, it has been observed that the drought conditions, which have manifested themselves in the region in recent years, have caused changes in the ecological environment. Although it is thought that the local people turn these changes into opportunities (for example, the opening of dried wetlands to agriculture), it has been understood that this is actually a threat in some places. In this direction, SWOT (Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats) analysis of the Upper Karasu Basin was presented. For this, field studies and photographs, statistical data, various maps (1/25,000-100,000 scaled geology, topography, land use), Remote Sensing (UA) and Geographic Information Systems (GIS) techniques and literature studies were used. As a result of the synthesis of these data, SWOT analysis has been proposed for a sustainable watershed model. With this analysis, the strengths of the Upper Karasu Basin are that the upper reaches of the Karasu and Yücelen Rivers are rich in pasture potential, the weaknesses are the unconscious/wrong use of the land, the opportunity in the basin, and the fact that it is in an important area in terms of logistics support in transportation (close to the Iranian border). It has been understood that the migration of the rural population and the risk of natural disasters are a threat.

Anahtar Kelimeler

Upper Karasu Basin, Dorutay Plain, SWOT Analysis

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı. (2014). Açıklamalı afet yönetimi terimleri sözlüğü. Ankara: Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı.
• Aktan, C. (1999). 2000’li yıllarda yeni yönetim teknikleri (2) stratejik yönetim. TÜGİAD Yayını, İstanbul.
• Alaeddinoğlu, F. (2006). Van ili’nin turizm potansiyelinin belirlenmesi ve planlamaya yönelik öneriler. (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Bayram, B. Ç. & Üçüncü, T. (2016). A case study: assessıng the current sıtuatıon of forest products ındustry ın Taşköprü through swot analysıs and analytıc hıerarchy process. Kastamonu University Journal of Forestry Faculty, 16 (2) , 0-0. DOI: 10.17475/kastorman.289760
• Benzaghta, M. A., Elwalda, A., Mousa, M. M., Erkan, I., & Rahman, M. (2021). SWOT analysis applications: an integrative literature review. Journal of Global Business Insights, 6(1), 55-73. https://www.doi.org/ 10.5038/2640-6489.6.1.1148
• Deniz, O. ve Doğu, A.F. (2011). Türkiye-İran sınırı sınırın coğrafi durumu ve sınır köylerimizin sosyo-ekonomik yapıları. Doğu Coğrafya Dergisi, 13(19) , 49-72.
• Erinç S. (1972). Türkiye: insan ortam. Güney-Doğu Avrupa Araştırmalar Dergisi 1, İstanbul Edebiyat Fakültesi Basım Evi Ayrı Basım, 166-194
• Erinç, S. (1953). Doğu Anadolu coğrafyası. İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Erinç, S. (2001). Jeomorfoloji I. (A. Ertek, C. Güneysu, Güncelleştirenler) İstanbul: Der Yayınları.
• Erol, O. (1983). Türkiye’nin genç tektonik ve jeomorfolojik gelişimi. Jeomorfoloji Dergisi, 11, 11-22.
• Erol, O. (1985). Jeomorfoloji I. Ankara Üniversitesi: Ankara
• Erkal, T. ve Taş, B. (2022). Değişen Yeryüzü ve İnsanın Etkisi: Bir Uygulamalı Jeomorfoloji Yaklaşımı, Nobel Akademik Yayıncılık
• Gülersoy, A.E. (2014). Yanlış arazi kullanımı. Elektronik Sosyal Bilgiler Eğitimi Dergisi, 1(2), 49-128.
• IPBES. (2019). Global Assessment report on biodiversity and ecosystem services of the ıntergovernmental science-policy platform on biodiversity and ecosystem services. Bonn, Germany.
• IPCC. (2021). Climate Change 2021: The physical science basis. contribution of working group ı to the sixth assessment report of the ıntergovernmental panel on climate change. Cambridge University Press.
• İzbırak, R. (1983). Türkiye jeomorfolojisi. (fasikül 1), Ankara: Doğuş Matbaası.
• Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü. (1996). Van ili arazi varlığı il raporu. Ankara: Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
• Kuşçu, V. ve Tonbul, S. (2005). Samandağ ovası ve çevresinde doğal ortam insan ilişkileri. Ulusal Coğrafya Kongresi-2005, Türk Coğrafya Kurumu- İstanbul Üniversitesi, 29-30 Eylül 2005, 591-601,İstanbul.
• Maden Tetkik Arama. (1978). 1/100.000 ölçekli Türkiye jeoloji haritaları başkale h38 paftası (Pafta no: 64). Ankara: Maden Tetkik Arama.
• Maden Tetkik Arama. (2008). 1/100.000 ölçekli Türkiye jeoloji haritaları başkale k51 paftası (Pafta no: 64). Ankara: Maden Tetkik Arama.
• Özçağlar, A. (1996). Türkiye’de idari coğrafi bakımında köy, bucak, ilçe, il, belde kavramları üzerine düşünceler. A.Ü.D.T.C.F., Coğ. Arşt. Der. 12,7–24, Ankara.
• Özdemir, L. ve Polat, O. (2018). Sürdürülebilir kırsal kalkınma ve göçün önlenmesi için tarımsal eğitim önerisi (bir pilot araştırma). İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1),63-78.
• Polat, P., Ekinci,F, S,. (2022). Optimal tarım alanlarının planlanması sürecinde swot analizi kullanımına bir örnek: Erzincan ovası. Mavi Atlas, 10(2), 532-545.
• Sav, O. ve Sayın, C. (2015). Sebze tohumculuk sektörünün swot analizi ile incelenmesi: Antalya ili örneği. Tarım Ekonomisi Araştırmaları Dergisi,1(1), 17-28. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tead/issue/12730/155061
• Seyitoğulları, M. A. ve Doğu, A. F. (2022). Yukarı karasu havzasının jeomorfolojisi (dorutay ve yakın çevresi) . Vankulu Sosyal Araştırmalar Dergisi, (9), 10-31.
• Seyitoğulları, M.A,. (2022). Karasu Nehrinin yukarı havzasının (Dorutay ve çevresi) fiziki coğrafyası. (Yayımlanmamış doktora tezi). Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü.,Van.
• Sındır, R. (2003). Çaldıran Ovası ve çevresinde doğal ortam ile insan arasındaki ilişkiler. (Yayımlanmamış doktora tezi). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Sındır, R. (2018). Çaldıran ovası ve çevresinde doğal ortam insan ilişkileri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(78), 157-177
• Tarım ve Orman Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdürlüğü. (2018). Van Gölü Havzası kuraklık yönetim planı. Ankara: Tarım ve Orman Bakanlığı.
• Tarolli, P. & Sofia, G. (2016) Human topographic signatures and derived geomorphic processes across landscapes. Geomorphology, 255, 140–161.
• Taş, B. (2011). Tarım alanlarının planlaması sürecinde swot analizi kullanımına bir örnek: Sandıklı ilçesi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 9(2) , 189-208. DOI: 10.1501/Cogbil_0000000124
• Tunçdilek, N., (1985). Türkiye’ de relief şekilleri ve arazi kullanımı. İst. Üniv. Deniz Bilimleri ve Coğ. Ens. Yayınları, No 3, İstanbul.
• Turoğlu, H. (2000). Doğal ortam analizi ve düzenleme-planlama çalışmaları. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi, 8, 201-212.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2019). Adrese dayalı nüfus kayıt istatistikleri. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu.
• Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisi (2014). Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Ankara: Tarım ve Orman Bakanlığı.
• Yılmaz, M. (2013). Erçek gölü havzası’nın coğrafi etüdü. (Yayımlanmamış doktora tezi). Atatürk Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Yılmaz, M. (2017). Dorutay ovası ve yakın çevresindeki kırsal yerleşmelerin coğrafi özellikleri. Türk Coğrafya Dergisi, (68), 1-9.