A Study on the Hadith Stating that Those Who Participated in the Battle of Badr were Forgiven

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 2, 689 - 703, 30.08.2024

Abdulalim Demir

https://doi.org/10.18506/anemon.1481891

Öz

After the Meccans violated the terms of the Treaty of Hudaybiyyah, the Prophet decided to conquer Mecca and made his preparations secretly to prevent bloodshed. Hâtib b. Abî Balta’ah, who learned the direction of the expedition, attempted to inform the Meccans about the situation in order to protect his family in Mecca. Learning about this, the Prophet assigned some of his companions to prevent the letter from reaching those concerned. Because of this mistake, Hâtib was exposed to accusations such as treason and hypocrisy. This event led to the saying of the hadith about the forgiveness of the Companions of Badr, which has been discussed in many aspects in the history of Islam, and the revelation of the first verse of the Surah al-Mumtahina. In the study, the hadith stating that those who participated in the Battle of Badr were forgiven will be examined in terms of meaning, hermeneutics and fiqh results. Also “Does the forgiveness of the Companions of Badr cover everything that concerns the life of this world and the hereafter?” answers to questions such as these will be sought. In order to help this, the study will touch upon the short biography of Hâtib and Sâra, the content of the letter, different variants of the hadith in question, its analysis in terms of meaning-hermeneutics and some fiqh conclusions to be drawn from it. For this purpose, the subject will be examined from a descriptive and analytical perspective, attention will be paid to the idea-event connection, and the documentation analysis method, one of the qualitative research methods, will be used.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Companions of Badr, Hâtib b. Abî Balta’ah, Companion, Forgiveness

Bedir Gazvesi’ne Katılanların Bağışlandığını Belirten Hadis Üzerine Bir İnceleme

Öz

Mekkelilerin Hudeybiye antlaşmasının şartlarını ihlal etmesi üzerine Hz. Peygamber Mekke’nin fethine karar vermiş ve kan dökülmesinin önüne geçmek için de hazırlıklarını gizli yapmıştır. Seferin yönünü öğrenen Hâtıb b. Ebû Beltea Mekke’deki ailesini korumak için Mekkelilere durumu haber verme girişiminde bulunmuştur. Bunu öğrenen Hz. Peygamber, ilgililere mektubun ulaşmaması için bazı sahâbîlerini görevlendirmiştir. Bu hatasından dolayı Hâtıb ihanet, münafıklık gibi suçlamalara maruz kalmıştır. Bu olay İslâm tarihinde birçok yönden tartışıla gelen Ashâb-ı Bedir’in bağışlandığını konu edinen hadisin vürûdüne ve Mümtehine sûresi birinci ayetin nüzûlüne vesile olmuştur. Çalışmada Bedir Gazvesi’ne katılanların bağışlandığını belirten hadis anlam, yorum-bilim ve fıkhî sonuçlar açısından inceleme konusu edinecektir. Ayrıca “Ashâb-ı Bedr’in bağışlanmış olması dünya ve ahiret hayatını ilgilendiren her şeyi kapsar mı?” gibi soruların cevabı aranacaktır. Buna yardımcı olması için çalışmada Hâtıb ve mektubu taşıyan Sâre’nin kısa biyografisine, mektubun içeriğine, söz konusu hadisin değişik varyantlarına, anlam-yorum-bilim açısından tahliline ve ondan çıkarılacak fikhî sonuçlara değinilecektir. Bunun için konu deskriptif ve analitik bir bakışla incelenecek, fikir-hadise irtibatına dikkat edilecek ve nitel araştırma metotlarından dokümantasyon analiz yönteminden faydalanılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Ashâb-ı Bedir, Hâtıb b. Ebû Beltea, Sahâbe, Bağışlanma

Kaynakça

• Afânî, S. b. H. (2006). Envârû’l-fecr fî fadâilî Ehl-i Bedr (1. Basım, C. 1–2). Cidde: Dâru Mâcid.
• Ahmed b. Hanbel. (1999). Müsned. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
• Aktürk, V. (2009). Hz. Peygamber Döneminde Öldürülmeleri Emredilenler ve Öldürülme Nedenleri (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Aynî, B. (2001). ’Umdetu’l-kârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî (1. Basım). Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Ayyâşî, A. b. M. (2016). Manzumetü Ehl-i Bedr (1. Basım). Dârü Büşra ve Gülsüm.
• Başoğlu, T. (2011). Ta‘zîr. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 40, ss. 198-202). İstanbul: TDV Yayınları.
• Begavî, F. (1983). Şerhu’s-sünne (2. Basım, C. 1–16). Dımaşk-Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî.
• Belâzürî. (1996). Ensâbu’l-eşrâf. Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• Beyhakî, A. b. H. (2003). es-Sünenü’l-kübrâ (3. Basım). Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• Bezzâr. (2009). el-Behru’z-zehhâr el-ma‘rûf bi müsnedi’l-Bezzâr (1. Basım, C. 1–13). Beyrut: Müessetü Ulûmi’l-Kur’ân.
• Bozkurt, N. (1997). Hâtıb b. Ebû Beltea. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 16, ss. 444-445). İstanbul: TDV Yayınları.
• Buhârî, M. b. İ. (1422). el-Câmiu’s-sahîh (1. Basım, C. 1–9). Beyrut: Dâru Tevki’n-Necât.
• Dârimî, A. b. A. (2000). Müsnedü’d-Dârimî el-ma’rûf bi Sünenü’d-Dârimî (1. Basım). Riyâd: Dârü’l-Muğnî li’n-Neşri ve’t-Tevzî’.
• Dönder, F. (2021). Hâtıb b. Ebû Beltea (Ü. Kiliç, Ed.). Kahramanmaraş: Samer Yayınları.
• Ebû Dâvûd es-Sicistânî. (2009). Sünen (1. Basım, C. 1–7). Beyrut: Dâru’r-Risâle el-‘Âlemiyye.
• Ebû Mûsâ el-Medînî. (1988). el-Mecmûʻu’l-muğîs fî garîbeyi’l-Kur’ân ve’l-hadîs (1. Basım, C. 1–3). Mekke: Câmiʻatu Ümmi’l-Kurâ.
• Ebû Ya‘lâ el-Mevsılî. (1990). Müsnedü Ebû Ya‘lâ el-Mevsilî (2. Basım). Beyrut: Dâru’l-Me’mûn li’t-Turâs.
• Ebû Yûsuf. (1979). Kitâbü’l-Harâc. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife.
• Eren, M. (2012). Bedir Ehli’nin Fazileti ve Câliyetü’l-Ekdâr Adlı Risale (E. Baykan & M. Keskin, Ed.). Ankara.
• Erul, B. (1999). Sahabe Döneminde Tekzib Olgusu ve Tekzibin Mahiyeti: Rivayetlerdeki Tekzîb İfadelerinin Anlamı Üzerine Bir İnceleme. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 39 (1), 455-489. https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000000833
• Esterâbâdî, A. (1409). Te’vîlü’l-âyeti’z-zâhire (1. Basım). Kum: Müessesetü’n-Neşri’l-İslâmî.
• Feyz-i Kâşânî. (1415). Tefsîrü’s-Sâfî (2. Basım, C. 1–5). Tahran: Mektebetü’s-Sadr.
• Furât el-Kûfî, F. b. İ. (1410). Tefsîru Furât el-Kûfî (1. Basım). Tahran: Vezâretü’s-Sekâfe ve’l-İrşâdi’l-İslâmî.
• Girîdî, H. (2008). Ashâb-ı Bedir. İstanbul: Buhara Yayınları.
• Hâkim en-Nîsâbûrî. (2002). el-Müstedrek ala’s-Sahîhayn (2. Basım, C. 1–5). Beyrut: Dârü’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• Hattâb, M. Ş. (1996). Suferâu’n-Nebî. Beyrut: Müessesetu’r-Reyyân.
• Hattâbî. (1933). Meʿâlimü’s-Sünen (1. Basım, C. 1–4). Haleb: el-Matbaatü’l-İlmiyye.
• Huveyzî, A. b. C. (1415). Tefsîru Nûru’s-Sakaleyn (4. Basım, C. 1–5). Kum: İsmâiliyyân Yay.
• Hür el-Âmilî. (1425). İsbâtü’l-hudâ bi’n-nusûsi ve’l-mu‘cizât (1. Basım). Beyrut.
• İbn Abdülber en-Nemerî. (1992). el-İsti‘âb fi ma‘rifeti’l-ashâb (1. Basım). Beyrut: Dâru’l-Cîl.
• İbn Ebû Şeybe, E. B. (1989). Kitâbü’l-Musannef fi’l-ehâdîs ve’l-âsâr (1. Basım, C. 1–7). Beyrut: Dârü’t-Tâc.
• İbn Ebü’l-Hadîd. (1404). Şerhu Nehcü’l-Belâğa li İbn Ebü’l-Hadîd (1. Basım). Kum: Mektebu Âyetullah el-Me‘reşî en-Necefî.
• İbn Hacer el-Askalânî. (1326). Tehzîbü’t-tehzîb (1. Basım, C. 1–14). Hindistan: Matbaatu Dâiretu’l-Meârifi’n-Nizâmiyye.
• İbn Hacer el-Askalânî. (1407). Fethu’l-bârî bi şerhi sahîhi’l-Buhârî (3. Basım). Kâhire: el-Mektebetu’s-selefiyye.
• İbn Hacer el-Askalânî. (1415). el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe (1. Basım). Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• İbn Hibbân. (1993). Sahîhu İbn Hibbân bi tertîbi İbn Balabân (2. Basım, C. 1–18). Beyrut: Müessetü’r-Risâle.
• İbn Kayyim el-Cevziyye. (2005). Zâdü’l-meʿâd fî hedyi hayri’l-ʿibâd (1. Basım). Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî.
• İbn Kesîr, E.-F. (1986). es-Sîretü’n-nebeviyye (C. 1–4). Beyrut: Dâru’l-Marife.
• İbn Manzûr. (1414). Lisânü’l-ʿArab. Kahire: Dârü’l-Me‘ârif.
• İbn Sa‘d, M. (2001). Kitâbü’t-Tabakâti’l-kebîr (1. Basım). Kâhire: Mektebetü’l-Hâncî.
• İbn Şehrâşûb. (1379). Menâkıb âlî Ebî Tâlib (as) (1. Basım). Kum.
• İbn Teymiyye, E. A. T. A. b. A. (2004). Mecmûu’l-Fetâvâ. Medine: Matbaatü Melik Fahd.
• İbnü’l-Esîr, İ. (1987). el-Kâmil fi’t-târîh. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye.
• İbnü’l-Esîr, İ. (2012). Usdü’l-ğâbe fî ma‘rifeti’s-sahâbe (1. Basım). Beyrut: Dâru İbn Hazm.
• İbnü’l-Esîr, M. (t.y.). en-Nihâye fî ğarîbi’l-hadîs ve’l-eser. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî.
• Kâdî İyâz. (1998). İkmâlü’l-Muʿlim bi-fevâʾidi Müslim (1. Basım). Mısır: Dâru’l-Vefâ.
• Kapar, M. A. (2019). Hâtıb b. Ebû Beltea Hayatı ve Faaliyetleri. İSTEM, (33), 1-19. https://doi.org/10.31591/istem.519718
• Kastallânî, A. b. M. (1304). İrşâdü’s-sârî (6. Basım, C. 1–10).
• Kılıç. (2014). Ashab-ı Bedir’in İsimleri ve Faziletleri. Ankara: Nasihat Yayınları.
• Kummî, A. b. İ. (1363). Tefsîru’l-Kummî (3. Basım). Kum: Dâru’l-Kitâb.
• Kummî Meşhedî, M. b. M. R. (1368). Kenzü’d-dekâik ve bahrü’l-garâib (1. Basım). Tahran.
• Kurtubî, M. b. A. (2006). el-Câmiu’ li ahkâmi’l-Kur’ân (1. Basım, C. 1–24). Beyrut: Müesesetü’r-Risâle.
• Kutbüddin er-Ravendî. (1409). el-Herâic ve’l-cerâih (1. Basım). Kum: Müessesetü’l-İmâm el-Mehdî.
• Mâzerî. (1987). el-Muʿlim bi-fevâʾidi Müslim (2. Basım, C. 1–3). Tunus: ed-Dâru’t-Tûnusiyye.
• Meclisî, M. B. (1403). Bihârü’l-envâr (2. Basım, C. 1–110). Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî.
• Müfîd, Ş. (1413). el-İrşâd fî ma‘rifeti huceci’llahi ale’l-ibâd (1. Baskı). Kum: Mu’temer eş-Şeyh el-Müfîd.
• Müslim b. Haccâc. (1991). Sahîhu Müslim (1. Basım). Beyrut: Dâru İhyâi Kütübi’l-‘Arabiyye.
• Nevevî. (1392). el-Minhâc şerhu Sahîh’i Müslim b. El-Haccâc (C. 1–18). Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî.
• Sehârenpûrî, H. A. (2006). Bezlü’l-mechûd fî halli Sünen Ebî Dâvûd (1. Basım, C. 1–14). Hindistan: Merkezü’ş-Şeyh Ebi’l-Hasan en-Nedvî.
• Şâfiî, M. b. İ. (2001). El-Ümm (1. Basım). Dâru’l-Vefâ.
• Şeybânî, M. b. H. (1997). Şerhu Kitâb es-Siyerü’l-Kebîr (1. Basım, C. 1–5). Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Taberânî. (t.y.). el-Mu‘cemü’l-kebîr. Kâhire: Mektebetu İbn Teymiyye.
• Taberî el-Âmilî, M. b. C. b. R. et-. (1415). el-Müsterşid fi imâmeti Ali b. Ebî Tâlib (as) (1. Basım). Kum: Kuşanpur.
• Taberî, M. b. C. (2000). Câmi’u’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân (1. Basım, C. 1–24). Müessesetü’r-Risâle.
• Tabersî. (1390). İ‘lâmü’l-verâ bia‘lâmi’l-hudâ (3. Basım). Tahran: el-İslâmiyye.
• Tahâvî. (1994). Şerhu Müşkili’l-âsâr (1. Basım, C. 1–16). Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
• Temir, H. (2019). Hâtıb b. Ebî Belteʻa ve Hayatı. İslam Tarihi Araştırmaları Dergisi, (5), 31-75.
• Tirmizî. (1968). el-Câmi‘u’s-sahîh sünenü’t-Tirmizî (C. 1–7). b.y.: y.y.
• Vâhidî. (1992). Esbâbü’n-nuzûl. Demmâm: Dârü’l-İslâh.
• Vâkıdî. (1984). Kitâbü’l-meğâzî (3. Basım, C. 1–3).
• Yiğit, Y. (1999). İslâm Ceza Hukukunda Casusluk Suçu ve Cezası. Diyanet İlmi Dergi, 35(3), 39-50.
• Zebîdî, A. b. A. (2019). Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercümesi ve Şerhi (1. Basım, C. 1–8; A. Naim & K. Miras, Çev.). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Zehebî. (1996). Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ (11. Basım, C. 1–25). Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
• Zuhaylî, V. (1985). El-Fıkhu’l-İslâmî ve edilletuhu (2. Basım). Dımaşk: Dârü’l-Fikr.