Agriculture in Gördük District in the 16th Century

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 3, 880 - 922

Kadir Adamaz

https://doi.org/10.18506/anemon.1479851

Öz

Gördük and its surroundings, which have been inhabited by human beings since ancient times, continued during the Ottoman Empire and agriculture formed the basis of the regional economy. In the study based on Register books, In the 16th century, agricultural activities in the region were discussed under the headings of cereals, legumes, industrial plants, fruits and vegetables. It is seen that the emphasis is on grain production among agricultural activities in the region. It was followed by industrial plants, fruit-vegetable and legume production. While an increase has been detected in the production of some agricultural products such as wheat, millet and chickpeas, it is understood that there is a decrease in the production of some products such as cowpeas, apricot and acorns. In the study, All the products cultivated in Gördük district in the 16th century are discussed respectively, and their situations in the first and second half of the century are compared and current developments and changes are presented with various evaluations. Thus, the agricultural production profile of the Gördük District region was tried to be determined. The data obtained are given in tables in the appendices. Mud, bushel and tax amounts of the produced products are given in detail, and factors that affect agricultural production positively or negatively are also mentioned. Since the study is based on archive documents, it does not require ethics committee permission.

Anahtar Kelimeler

Economy, Agriculture, Ottoman, Saruhan, Gördük

XVI. Yüzyılda Gördük Kazasında Tarım

Öz

Eskiçağlardan beri insanoğlu tarafından yerleşime sahne olan Gördük ve çevresinde, bu durum Osmanlı Devleti döneminde de devam etmiş ve bölge ekonomisinin temelini tarım oluşturmuştur. Tahrir defterleri esaslı çalışmada, XVI. yüzyılda bölgedeki tarımsal faaliyetler, hububat, bakliyat, sanayi bitkileri, meyve ve sebze başlıkları altında ele alınmıştır. Bölgede tarımsal faaliyetler içinde hububat üretimine ağırlık verildiği görülmektedir. Onu, sanayi bitkileri, meyve-sebze ve bakliyat üretimi takip etmiştir. Buğday, darı, nohut gibi bazı zirai ürünlerin üretiminde artış tespit edilirken, börülce, zerdalü, palamut gibi bazı ürünlerde ise üretim azalması olduğu anlaşılmaktadır. Çalışmada XVI. yüzyılda Gördük kazasında ziraatı yapılan tüm ürünler sırasıyla ele alınmış, yüzyılın ilk ve ikinci yarısındaki durumları karşılaştırılarak mevcut gelişme ve değişimler çeşitli değerlendirmelerle birlikte ortaya konulmuştur. Böylece Gördük kazası bölgesinin tarımsal üretim profili çıkarılmaya çalışılmıştır. Elde edilen veriler tablolar halinde de ekler kısmında verilmiştir. Üretimi yapılan ürünlerin müd, kile ve vergi, miktarları ayrıntılı olarak verilmiş, tarımsal üretimi olumlu ya da olumsuz olarak etkileyen faktörlere de değinilmiştir. Çalışma arşiv belgelerine dayandığı için etik kurul izni gerektirmemektedir.

Anahtar Kelimeler

Ekonomi, Ziraat, Osmanlı, Saruhan, Gördük.

Etik Beyan

Çalışma için etik kurul iznine gerek yoktur.

Destekleyen Kurum

Çalışmayı destekleyen herhangi bir kurum veya şahıs yoktur.

Teşekkür

Çalışma tamamen müstakildir.

Kaynakça

• Abdioğlu, H. & Çakır, B. (2021). Osmanlı devletinde çeltik tarımı ve muhasebe işlemleri. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (2021 Özel Sayı), 205-224.
• Adamaz, K. (2016). Gördük kazası’nın demografig yapısı (1530-1575). CBÜ. Sosyal Bilimler Dergisi, 14 (1), 331-362.
• Akdağ, M. (1995). Türkiye’nin iktisadi ve içtimai tarihi (1453-1559). C.1-2. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Akurgal, E. (2000). Anadolu kültür tarihi. (10. Baskı) Ankara: Tübitak Yayını.
• Atalay, İ. (2005). Genel beşeri ve ekonomik coğrafya. (4. Baskı) İzmir: META Basım Matbaası.
• Atar, B. (2017), Gıdamız buğdayın, geçmişten geleceğe yolculuğu. SDÜ. Yalvaç Akademi Dergisi, 2(1), 1-12.
• Ayaşan, T. (2010). Burçağın (Viciaervilia L.) hayvan beslemede kullanılması. Kafkas Ü. Veterinerlik Fak. Dergisi, 16 (1), 167-171.
• Aysan, M. A. (2018). Dünyada ve Osmanlı devleti’nde enflasyon. Accounting and Financial History Research Journal, (14), 92-123.
• Barkan, Ö. L. (1943).XV ve XVI inci Asırlarda osmanlı imparatorluğunda zirai ekonominin hukuki ve mali esasları, kanunlar I, İstanbul: İÜ. Edb. Fak. Yayını.
• Baykara, T. (2001). Türk kültür tarihine bakışlar. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayını.
• Braudel, F. (1989). Akdeniz ve akdeniz dünyası. C.1. (M. Ali Kılıçbay, Çev.), İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Canatar, M. (1998). Osmanlılarda bitkisel boya sanayii ve boyahaneler üzerine. H. İnalcık, N. Göyünç, H.W. Lowry,
• İ. Erünsal, K. Kreiser, A. A. Şentürk (Ed.), Osmanlı araştırmaları-XVIII içinde (ss.89-104). İstanbul: Enderun kitabevi.
• Çaçan, E. & Kökten, K. (2019). Tahıl türlerinin kaba yem olarak değerlendirilmesi üzerine bir araştırma. Ege Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 56 (2), 221-229.
• Çerçi, F. (2000). Gelibolulu mustafa ali ve künhü’l – ahbar’ında II. selim, III. murat ve III. mehmet devirleri. C. 1.Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları.
• Çınar, T. (2023). 19. Yüzyılda Osmanlı devleti’nde yulaf üretimi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, (28), 191-205.
• Demir, M. (2022). 16. Yüzyılda Osmanlı devleti’nde zirai üretimi etkileyen faktörler üzerine bir değerlendirme.SUTAD, (55), 297-325.
• Demirgül, F. (2018). Çadırdan saraya türk mutfağı.Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(1), 105-125.
• Devellioğlu, F. (1996). Osmanlıca-türkçe ansiklopedik lügat. (13. Baskı) Aydın Kitabevi, Ankara.
• Emecen, F. M. (1989). XVI. Asırda Manisa Kazası. Ankara: TTK. Yayını.
• Emecen, F. M. (1993). Çeltik. DİA. ,içinde (C.8, ss. 265-266). İstanbul: TDV. Yayını.
• Erbaş Köse, Ö.D.,& Mut, Z. (2019). Yerli ve yabancı bazı arpa (Hordeumvulgare L.) çeşitlerinin mineral madde içerikleri. KSÜ Tarım ve Doğa Dergisi, 22 (5), 671-677.
• Etikan, S. (2011). Doğal boya geleneğinin türk halı sanatında yeri ve önemi üzerine bir değerlendirme. Türk Sanatları Araştırmaları Dergisi, 1(1), 11-16.
• Gökçen, İ. (1945). XVI. ve XVII. Yüzyıl vesikalarına göre manisa’da deri sanatları tarihi üzerinde bir araştırma. İstanbul: Manisa Halkevi Yayını.
• Gökmen, E. (2010). XIX. Yüzyıl ortalarında alaşehir’de tarım ve hayvancılık. Gazi Akademik Bakış, 3 (6), 213-236.
• Grohmann, A. (1988). Öşür. MEB. İslam ansiklopedisi içinde (C. 9, ss. 482-485). Ankara: Meb. Yayını.
• Güçer, L. (1964). XVI-XVII. Asırlarda osmanlı imparatorluğunda hububat meselesi ve hububattan alınan vergiler. İstanbul: İÜ. İktisat Fakültesi Yayını.
• Gülümser, A. (2016).Dünyada ve türkiye’de yemeklik dane baklagillerin durumu. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, (25 - Özel sayı-1), 292-298.
• Günay, V. (2001). Köyden kasabaya: kırkağaç’ın gelişimi (XVI. yüzyıl).Manisa Araştırmaları- 1, 39-53.
• Gündüz, A. (2008). XVI. Yüzyılın ikinci yarısında amik nahiyesi (1550-1584).Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5 (10), 233-256.
• Gürkan, E. S. (2011). Osmanlı-habsburg rekabeti çerçevesinde Osmanlıların XVI. yüzyıl’daki Akdeniz siyaseti. Haydar Çoruh-M. Yaşar Ertaş-M. Ziya Köse (Ed.),Osmanlı dönemi akdeniz dünyası içinde (ss11-50). İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Hinz, W. (1990). İslam’da ölçü sistemleri.(Acar Sevim, Çev.) İstanbul: MÜ. Edb. Fak. Yay.
• İnal, S. (2014). Türkiye ve yunanistan’da palamut meşesi ve ekonomik önemi. Journal of the Faculty of Forestry Istanbul University, 2(1), 107-119.
• İnalcık, H. (1987). Hicri 835 tarihli suret-i defter-i sancak-i arvanid. (2. Baskı) Ankara: TTK. Yayını.
• Kafalı Y., F. (2019). Adana ovaları'nda endüstriyel tarım bitkilerinin üretimindeki değişiklikler. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23 (3), 973-986.
• Kalkan, İ. & Özarık, B. (2017). Tam buğday ekmeği ve sağlık üzerine etkisi. Aydın Gastronomy, 1(1), 37-46.
• Kallek, C. (2020). Müd. DİA., içinde (C.31, ss.455-457). İstanbul: TDV. Yayını.
• Kallek, C. (2022). Kile. DİA., içinde (C.25, ss.567-570). Ankara: TDV. Yayını.
• Kaplan, D. (2022). Sade hayatın iz bırakan dokuması: terpink’te hasır-hesir. Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, (85), 29-39.
• Karakullukçu, E. & Adak, M. S. (2008). Bazı nohut (Cicerarietinum L.) çeşitlerinin tuza toleranslarının belirlenmesi. Ankara Ü. Tarım Bilimleri Dergisi, 14(4), 313-319.
• Karaman, R., Akgün, İ. & Türkay, C. (2020). İnsan beslenmesinde alternatif besin kaynağı: yulaf. Türk Bilim ve Mühendislik Dergisi, 2 (2), 78-85.
• Karaoğlu, M. M. & Kotancılar, H.G.(2001). Tahıl ürünlerinin sağlığımız açısından önemi. Atatürk Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 32 (1), 101-108.
• Kazıcı, Z. (2003). Osmanlı’da toplum yapısı, İstanbul: Bilge Yayıncılık.
• Kazıcı, Z. (2005). Osmanlı’da vergi sistemi.İstanbul: Bilge Yayıncılık.
• Kızıltan, Özdemir, A. (2008). Osmanlı vergi düzeninde temettuat uygulamaları üzerine bir değerlendirme. Dumlupınar Ü. Sosyal Bil. Dergisi, ( 20), 57-66.
• Köse, M. & Kardeş, Y. M. (2021). Baklanın (Viciafaba L.) besinsel içeriği ve tıbbi açıdan yararları. Iğdır Üniv. Fen Bil Enst. Dergisi, 11(3), 2371-2379.
• Kütükoğlu, M. S. (2000). XV ve XVI. Asırlarda izmir kazasının sosyal ve iktisadi yapısı. İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitap.
• Ortaylı, İ. (2004).17. Yüzyıl sonlarında orta anadolu vilayetlerinin toplumsal ekonomik durumu üzerine. Osmanlı İmparatorluğu’nda İktisadi ve Sosyal Değişim Makaleler (2. Baskı), içinde (C.1, s.9-14), Ankara: Turhan Kitabevi Yayını.
• Öztürk, T. (2002). Osmanlıda narh sistemi. Türkler içinde (C. 10, s.861-871), Ankara: Yeni Türkiye Yayını.
• Pakalın, M. Z. (1993).Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü. C. 3, İstanbul: MEB. Yayını.
• Pamuk, Ş. (2000). Osmanlı imparatorluğunda paranın tarihi. (2. Baskı), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Pekşen, E. & Artık,C. (2005). Antibesinsel maddeler ve yemeklik tane baklagillerin besleyici değerleri. OMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi,20 (2), 110-120.
• Serin, Y., Tan, M. & Çelebi, H. B. (1997). Erzurum yöresine uygun burçak (Viciaervilia (L.)willd.) hatlarının belirlenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, (6), 13-22.
• Solak, İ. (2008). Osmanlı imparatorluğu döneminde anadolu’da meyve ve sebze üretimi. SÜ. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, ( 24), 217-251.
• Şahin, C., Doğanay, H., & Özcan, N. A. (2007). Türkiye coğrafyası (fiziki beşeri-ekonomik jeopolitik). (6. Baskı), Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Şahin, G. (2016). 2016 Uluslararası bakliyat yılı hasebiyle türkiye’de mercimek (lens culinarismedik) yetiştiriciliği. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(4), 1665-1696.
• Ünal, M. A.(1998). Osmanlı müesseseleri tarihi. (2. Baskı), Isparta: Kardelen Kitabevi.
• Ünlü, H. & Padem, H. (2005). Börülce (vignaunguiculata (l.) walp.) çeşitlerinde farklı ekim zamanlarında sulu ve kurak koşullarda verim ve kalite özelliklerine etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9(3), 83-91.
• Ünver, A. & Özcan M. (2006). Türkiye’de yabani olarak yetişen bazı sumak (rhuscoriaria l.) meyvelerinin fiziksel ve kimyasal özelliklerinin belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi,20 (40), (2006) 111-116.
• Taş, K. Z. (2020). Osmanlı çeltik üretim sahası olarak konrapa ya da osmanlı sarayının nadidesi konuralp pirinci. Balıkesir Ü. Sosyal Bil. Dergisi, 23(44), 1253-1268.
• Taşçı, R. & Bayramoğlu, Z. (2020). Arpa üretim işleme ve pazarlama yapısının değerlendirilmesi. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10(4), 2988-2998.
• Uluçay, M. Ç. & Gökçen, İ. (1939), Manisa tarihi. İstanbul: Manisa Halkevi Yayını.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı tarihi. C. 1, (7. Baskı), Ankara: TTK. Yayını.
• Yener, T. & Başal H. (2016). İkinci ürün pamuk (gossypiumhirsutum l.) tarımında kullanılan yaprak gübrelerinin verim, verim komponentleri ve lif kalite özellikleri üzerine etkisi. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi,13 (1), 63-69.